Kaç “İşaya” Var?

7. Birçok bilgin İşaya’nın yazarlığından nasıl şüphe duyuyor, neden?

⁷ Birçok bilginin, adını taşıyan kitabı İşaya’nın yazdığından şüphe duymasının bir nedeni peygamberlik konusudur. Bu eleştirmenler, kitabın sonraki kısmının MÖ altıncı yüzyılda, ya tam Babil sürgünü sırasında ya da ondan sonra yaşayan biri tarafından yazılmış olması gerektiği fikrinde ısrar ediyorlar. Onlara göre, Yahuda’nın harap edilişiyle ilgili bildirilenler olayların gerçekleşmesinden sonra yazıldıklarından, aslında peygamberlik değillerdir. Bu eleştirmenler, İşaya kitabının 40. babından sonrasında Babil’den, saltanat süren dünya gücü ve İsrailoğulları’ndan oradaki tutsaklar olarak söz edildiğine de işaret ediyorlar. Bu nedenle, onların mantığına göre, İşaya kitabının sonraki kısmını her kim yazdıysa bunu o çağda, yani MÖ altıncı yüzyılda yapmış olmalıdır. Acaba böyle bir mantığın dayandığı sağlam bir temel var mı? Kesinlikle yok!

8. İşaya’nın yazarlığından ne zaman şüphe duyulmaya başlandı, bu konudaki şüphecilik nasıl yayıldı?

⁸ İşaya’nın yazarlığı MS 12. yüzyıla dek tartışma konusu olmadı. Bu tartışmayı ilk ortaya atan, Yahudi yorumcu Abraham İbn Ezra idi. Encyclopaedia Judaica “Onun İşaya üzerine yorumunda” şunları bildirdiğini yazar: “[Abraham İbn Ezra] kitabın 40. babından başlayan ikinci yarısının, Babil Sürgünü sırasında ve Sion’a dönüşün ilk döneminde yaşayan bir peygamberin yapıtı olduğunu söyler.” İbn Ezra’nın görüşleri 18. ve 19. yüzyıllarda bazı bilginler tarafından benimsendi. Bu kişilerden biri olan Alman teolog Johann Christoph Doederlein’ın İşaya kitabı üzerine bir eleştirel yorum kitabı 1775’te yayımlandı ve 1789’da ikinci baskısı yapıldı. New Century Bible Commentary’de şunlar kayıtlıdır: “En tutucularının dışında bütün bilginler şimdi Doederlein’ın ileri sürdüğü varsayımı . . . . yani İşaya kitabının 40-66. baplarında bulunan peygamberliklerin sekizinci yüzyılda yaşayan İşaya peygamberin değil, çok sonraları ortaya çıkan birinin sözleri olduğunu kabul ediyorlar.”

9. (a) İşaya kitabı nasıl didik didik incelendi? (b) Bir Mukaddes Kitap yorumcusu İşaya’nın yazarlığı konusunda yapılan tartışmaları nasıl özetler?

⁹ Bununla birlikte, İşaya kitabının yazarı hakkındaki şüpheler bu kadarla kalmadı. “İkinci İşaya” kuramı üçüncü bir yazarın da işe karışmış olabileceği düşüncesini doğurdu. Sonra İşaya kitabı daha da didiklenip parça parça edildi.a Öyle ki, bilginlerden biri 15. ve 16. bapları kim olduğu bilinmeyen bir peygambere mal ederken, bir diğeri 23-27. bapların yazarı üzerine şüphe düşürdü. Yine bir başkası, 34. ve 35. baplardaki sözleri İşaya’nın kaleme almış olmasının olanaksız olduğunu söyledi. Neden? Çünkü oradaki malzeme, zaten sekizinci yüzyılın İşaya’sından başka birine mal edilmiş olan 40-66. baplardaki malzemeye çok benzemektedir. Mukaddes Kitap yorumcusu Charles C. Torrey bu mantıktan çıkan sonucu kısaca özetler: “Bir zamanların büyük ‘Sürgün Peygamberi’ küçültüle küçültüle çok önemsiz bir kişi haline getirilmiş ve kitabının parçaları arasında neredeyse kaybolmuştur.” Bununla birlikte, tüm bilginler İşaya kitabının böyle didik didik edilmesinden yana değillerdir.