Birinci Yüzyıldaki Yahudi Dünyası

İlk yüzyılda Diaspora topluluklarında kaç Yahudi vardı? Birçok bilgin Yahudi Dünyası adlı ansiklopediyle aynı görüştedir. Orada şöyle yazıyor: “Kesin sayılara ulaşmak güç olmakla beraber, 70 yılından kısa bir süre önce Yahudiye’de iki buçuk milyon ve Roma diasporasında da dört milyon Yahudi olduğu . . . . tahmin edilmektedir. . . . . Muhtemelen Yahudiler, imparatorluk nüfusunun yüzde onunu, en fazla yoğunlaştıkları doğu eyaletlerinin şehirlerinde ise kent sakinlerinin dörtte birini veya daha fazlasını oluşturuyorlardı.”

Yahudilerin ana yerleşim yerleri Doğu’da Suriye, Anadolu, Babil ve Mısır’daydı; daha küçük topluluklarsa Avrupa’da yaşıyordu. İsa’nın takipçisi olmuş ilk Yahudilerden iyi tanıdığımız bazıları da Diaspora topluluklarındandı. Örneğin, Kıbrıslı Barnabas, önce Pontus daha sonra Roma’da yaşayan Priskilla ve Akuila, İskenderiyeli Apollos ve Tarsuslu Pavlus onlardandı (Elçilerin İşleri 4:36; 18:2, 24; 22:3).

Diaspora topluluklarının, anavatanlarıyla birçok bağlantısı vardı. Örneğin Yeruşalim’deki mabede her yıl vergi gönderiliyordu; bu, mabede katkıda bulunmanın ve tapınmaya katılmanın bir yoluydu. Bunu göz önüne alan bilgin John Barclay şu gözlemde bulundu: “Elimizdeki kanıtlara göre, Diaspora toplulukları, zenginlerin ek bağışlarıyla desteklediği bu parayı titizlikle topluyordu.”

Anavatanlarıyla aralarındaki başka bir bağlantı ise her yıl bayramlar için Yeruşalim’e giden on binlerce ziyaretçiydi. Elçilerin İşleri 2:9-11’de yer alan MS 33’teki Pentekost’la ilgili kayıt buna örnektir. Oradaki Yahudi ziyaretçiler Part Ülkesi, Media, Elam, Mezopotamya, Kapadokya, Pontus, Asya, Frigya, Pamfilya, Mısır, Libya, Roma, Girit ve Arabistan’dan gelmişlerdi.

Yeruşalim’deki mabet yönetimi Diaspora topluluklarıyla yazılı olarak iletişim kuruyordu. Elçilerin İşleri 5:34’te adı geçen Kanun öğretmeni Gamaliel’in, Babil’e ve dünyanın diğer bölgelerine mektuplar gönderdiği biliniyor. Elçi Pavlus yaklaşık MS 59’da tutuklu olarak Roma’ya vardığında, “Yahudilerin ileri gelenleri” ona “Yahudiye’den senin hakkında mektup almadık, gelen kardeşlerden hiçbiri de seni kötüleyen bir bilgi ya da söz getirmedi” dediler. Bu, anavatandan Roma’ya sık sık mektup ve rapor gönderildiğini gösteriyor (Elçilerin İşleri 28:17, 21).

Diaspora topluluklarının elindeki Mukaddes Kitap, İbranice Kutsal Yazıların Septuagint olarak bilinen Yunanca tercümesiydi. Bir başvuru kitabı şuna dikkat çekiyor: “Diaspora topluluklarında LXX’in [Septuagint], diaspora Yahudi Mukaddes Kitabı, yani ‘kutsal yazısı’ olarak kabul edildiği ve okunduğu sonucuna varmak makuldür.” İsa’nın ilk takipçileri de öğretme işinde aynı tercümeyi yaygın olarak kullandılar.

Doğudaki Yahudi Toplulukları

MS birinci yüzyılda en büyük Diaspora topluluğu Mısır’da, özellikle de başkent İskenderiye’deydi. Bu ticaret ve kültür merkezinde, şehrin her yerinde sinagogları bulunan yüzbinlerce Yahudi vardı. İskenderiyeli bir Yahudi olan Philon, o günlerde tüm Mısır’da en az bir milyon Yahudi olduğunu iddia ediyordu. Yakınlardaki Libya’da, Kirene şehrinde ve çevresinde de hatırı sayılır sayıda Yahudi yaşıyordu.

İsa’nın takipçisi olmuş bazı Yahudiler bu bölgelerdendi. Örneğin Antakya’daki cemaati desteklemeye gelen “Apollos adında İskenderiyeli bir Yahudi”den, “bazı Kıbrıslılar ve Kireneliler”den ve “Kireneli Lukius”tan söz eden kayıtlar okuyoruz (Elçilerin İşleri 2:10; 11:19, 20; 13:1; 18:24). Mukaddes Kitap bunların ve incil vaizi Filipus’un Habeşistanlı bir saray görevlisine şahitlik etmesi dışında, İsa’nın ilk takipçilerinin Mısır ve çevresindeki faaliyeti konusunda bir şey söylemez (Elçilerin İşleri 8:26-39).

Part Ülkesi, Media ve Elam’a kadar uzanan Babil İmparatorluğu başka bir önemli merkezdi. Bir tarihçi şöyle diyor: “Ermenistan’dan Basra Körfezine, kuzeydoğuda Hazar Denizi’nden doğuda Media’ya kadar, Dicle ve Fırat ırmağının geçtiği her yerde Yahudiler vardı.” Bir ansiklopediye göre sayılarının 800.000 veya daha fazla olduğu tahmin ediliyor (Encyclopaedia Judaica). Birinci yüzyılda yaşamış Yahudi tarihçi İosephos, onbinlerce Babilli Yahudinin yıllık bayramlar için Yeruşalim’e yolculuk ettiğini söylüyor.

MS 33 yılının Pentekost gününde vaftiz edilenler arasında, Babil’den Yeruşalim’e gidenler de var mıydı? Bunu bilmiyoruz, ancak o gün elçi Petrus’u dinleyenlerin arasında Mezopotamya’dan gelenler de vardı (Elçilerin İşleri 2:9). Petrus’un yaklaşık MS 62-64 arasında Babil’de olduğunu biliyoruz. Birinci ve muhtemelen ikinci mektubunu da orada yazdı (1. Petrus 5:13). Belli ki, büyük bir Yahudi nüfusuna sahip Babil, Galatyalılara yazılan mektupta bahsedilen toplantıda Petrus, Yuhanna ve Yakub’a tayin edilen sahanın içindeydi.