12. Yehoşafat’ın oğlu Yehoram nasıl bir kraldı?

¹² Yahuda kralı Yehoram (8:16-29). Bu arada Yahuda’da Yehoşafat’ın oğlu Yehoram kral olmuştur. O da Yehova’nın gözünde kötü olanı yapar, İsrail krallarından daha iyi değildir. Yehoram, Ahab’ın kızı Atalya’yla evlidir. Atalya’nın kardeşi İsrail’de hüküm sürmektedir ve onun da adı Yehoram’dır. Yahuda kralı Yehoram ölünce oğlu Ahazya Yeruşalim’de kral olur.

18. (a) Atalya’nın komplosu nasıl başarısızlığa uğradı? (b) Yehoaş’ın döneminde dikkat çeken olaylar nelerdir?

¹⁸ Yahuda kralı Yehoaş (11:1–12:21). Ana kraliçe Atalya İzebel’in kızıdır ve her bakımdan ona benzemektedir. Oğlu Ahazya’nın öldüğünü duyunca tüm kraliyet ailesinin öldürülmesini emreder ve tahtı ele geçirir. Bu katliamdan yalnızca Ahazya’nın henüz bebek olan oğlu Yehoaş kurtulur; yakınları onu Atalya’dan gizlerler. Atalya’nın saltanatının yedinci yılında kâhin Yehoyada Yehoaş’ı kral olarak mesheder ve Atalya’yı öldürtür. Yehoyada halka Yehova’ya tapınmada önderlik eder, genç kralı Tanrı önündeki yükümlülüklerini yerine getirmesi için yönlendirir ve Yehova’nın evinin onarılması için düzenleme yapar. Aram kralı Hazael’in saldırısı karşısında Yehoaş ona hediyeler vererek topraklarından çekilmesini sağlar. Yehoaş Yeruşalim’de 40 yıl hüküm sürdükten sonra hizmetkârları tarafından öldürülür ve oğlu Amatsya onun yerine kral olur.

19. (a) İsrail’de Yehoahaz ve Yehoaş’ın döneminde hangi sahte tapınma varlığını sürdürüyordu? (b) Elişa’nın peygamberlik hizmetinin sonunda neler oldu?

¹⁹ İsrail kralları Yehoahaz ve Yehoaş (13:1-25). Yehu’nun oğlu Yehoahaz putlara tapınmayı sürdürür. İsrail Aramilerin boyunduruğu altına girer, ancak Yehoahaz tahtında kalır. Bir süre sonra Yehova İsrailoğullarını kurtarır, buna rağmen halk Yeroboam’ın başlattığı buzağı tapınmasına devam eder. Yehoahaz ölünce yerine oğlu Yehoaş İsrail kralı olur; bu sırada Yahuda’da diğer Yehoaş hüküm sürmektedir. İsrail kralı Yehoaş babası gibi putlara tapınmaya devam eder. Öldüğünde oğlu Yeroboam kral olur. Yehoaş’ın hükümdarlığı sırasında Elişa hastalanır ve ölür; ancak ölmeden önce son kez bir peygamberlik sözü bildirir. Yehoaş’ın Aramileri üç kez yenilgiye uğratacağını söyler ve tam dediği gibi olur. Elişa’ya atfedilen son mucize ölümünden sonra gerçekleşir. Mezarına atılan bir ölü, Elişa’nın kemiklerine değince canlanıp ayağa kalkar.

20. Yahuda kralı Amatsya’nın dönemini anlatın.

²⁰ Yahuda kralı Amatsya (14:1-22). Amatsya Yehova’nın gözünde doğru olanı yapar, fakat tapınma için kullanılan yüksek yerleri yok etmez. Daha sonra İsrail kralı Yehoaş’la savaşır ve yenilir. 29 yıl hüküm süren Amatsya bir komplo sonucu öldürülür. Yerine oğlu Azarya kral olur.

21. İsrail’de II. Yeroboam’ın döneminde neler oldu?

²¹ İsrail kralı II. Yeroboam (14:23-29). İsrail kralı olan II. Yeroboam, atasının izinden giderek sahte tanrılara tapar. Samiriye’de 41 yıl hüküm sürer ve İsrail’in kaybettiği toprakları geri kazanır. Kendisinden sonra tahta oğlu Zekeriya geçer.

22. Azarya’nın Yahuda’daki hükümdarlık dönemiyle ilgili neler anlatılır?

²² Yahuda kralı Azarya (Uzziya) (15:1-7). Azarya 52 yıl hüküm sürer. Yehova’nın gözünde doğru olanı yapar fakat yüksek yerleri yok etmez. Daha sonra Yehova onu cüzamla vurur. Krallık görevini oğlu Yotam üstlenir ve babası ölünce kral olur.

23. İsrail Asur tehdidi baş gösterdiği sırada nelerle uğraşmaktaydı?

²³ İsrail kralları Zekeriya, Şallum, Menahem, Pekahya ve Pekah (15:8-31). Yehova’nın vaat ettiği gibi İsrail yönetimi dördüncü nesil Zekeriya’ya dek Yehu hanedanının kontrolünde kalır (10:30). Zekeriya Samiriye’de kral olur ve altı ay sonra bir suikasta kurban gider. Tahtı ele geçiren Şallum’un saltanatı yalnızca bir ay sürer. Ardı ardına tahta geçen Menahem, Pekahya ve Pekah’ın hükümdarlığı İsrail için sahte tapınmanın yaygın olduğu, suikastlarla ve entrikalarla dolu bir dönemdir. Pekah’ın hükümdarlığı sırasında Asur beklediği fırsatı yakalar. Sonra Hoşea Pekah’ı öldürür ve İsrail’in son kralı olur.

24. Yotam’dan sonra kral olan Ahaz tapınma konusunda hangi günahı işledi?

²⁴ Yahuda kralları Yotam ve Ahaz (15:32–16:20). Yotam pak tapınmaya bağlı kalır ancak yüksek yerler onun döneminde de varlığını sürdürür. Oğlu Ahaz komşu ülke İsrail’in krallarını örnek alarak Yehova’nın gözünde kötü olanı yapar. Sonra İsrail ve Aram krallarının saldırısı karşısında Asur kralından yardım ister. Asurlular onun yardımına gelir ve Şam şehrini alırlar. Ahaz Asur kralıyla görüşmeye Şam’a gider. Orada bir sunak görür ve Yeruşalim’de onun bir benzerini yaptırır. Kurban sunmak için Yehova’nın mabedindeki bakır sunak yerine bu sunağı kullanır. Onun ardından oğlu Hizkiya Yahuda kralı olur.

25. (a) İsrail nasıl toprağından sürüldü? (b) Neden başlarına böyle bir şey geldi?

²⁵ İsrail’in son kralı Hoşea (17:1-41). İsrail Asur’un egemenliği altına girer. Hoşea Asur’a başkaldırır ve Mısır’dan yardım ister, ancak hükümdarlığının dokuzuncu yılında Asur İsrail topraklarını istila eder ve halkı sürer. Bu on kabilelik İsrail krallığının sonu olur. Kayıt bunun nedenini şöyle açıklar: ‘İsrailoğulları Tanrıları Yehova’ya karşı günah işleyip iğrenç putlara kulluk ettiler; oysa Yehova onlara “Bunu yapmayacaksınız” demişti. Bu nedenle Yehova İsrail’e çok kızdı ve onları gözünün önünden attı’ (17:7, 12, 18). Asurlular doğudan getirdikleri insanları ülkeye yerleştirir. Bu halk kendi tanrılarına tapınmayı sürdürmekle birlikte ‘Yehova’dan korkar’ (17:33).

26, 27. (a) Yahuda kralı Hizkiya nasıl Yehova’nın gözünde doğru olanı yaptı? (b) Yehova Hizkiya’nın duasına cevap olarak Asurluları nasıl geri gönderdi? (c) İşaya’nın hangi peygamberlik sözü de gerçekleşti?

²⁶ Yahuda kralı Hizkiya (18:1–20:21). Hizkiya atası Davut’un izinden gidip Yehova’nın gözünde doğru olanı yapar. Sahte tapınmanın kökünü kazır ve yüksek yerleri yıkar; Musa’nın yaptığı bakır yılanı bile parçalar çünkü o dönemde halk ona da tapınmaktadır. Asur kralı Sanherib Yahuda topraklarını istila eder ve birçok surlu şehri ele geçirir. Hizkiya yüklü bir haraç vererek onu vazgeçirmeyi dener. Sanherib bu kez temsilcisi olarak Rabşake’yi gönderir. Yeruşalim surlarına yaklaşan Rabşake halkın duyabileceği şekilde konuşarak teslim olmalarını ister ve Yehova’yla alay eder. İşaya peygamber sadık Hizkiya’ya Sanherib’i bekleyen korkunç sonu bildirerek cesaret verir. Ona, ‘Yehova diyor ki, korkma’ der (19:6). Sanherib’in tehditleri sürerken Hizkiya Yehova’ya şöyle yalvarır: “Ey Yehova Tanrımız, ne olur şimdi bizi onun elinden kurtar ki, yeryüzündeki tüm krallıklar yalnız Senin Tanrı olduğunu anlasın ey Yehova” (19:19).

²⁷ Yehova hiç de bencilce olmayan bu yakarışı nasıl cevaplar? Önce İşaya aracılığıyla bir mesaj göndererek “göklerin hâkimi Yehova’nın gayretiyle” düşmanın geri döneceğini bildirir (19:31). Sonra o gece meleğini gönderip Asur ordugâhında 185.000 kişiyi vurur. ‘Sabah erken kalkanlar hepsinin cesetlerini görürler’ (19:35). Yenilgiye uğrayan Sanherib geri çekilir ve Nineve’ye dönüp orada kalır. Nineve’de tanrısı Nisrok ona yine yardım edemez; ona tapınmak için eğildiği sırada kendi oğulları tarafından öldürülür. Böylece İşaya’nın peygamberlik sözü gerçekleşir (19:7, 37).

28. (a) Hizkiya hangi günahı işledi? (b) Nelerle hatırlanan bir kraldı?

²⁸ Hizkiya ölümcül bir hastalığa yakalanır, fakat Yehova bir kez daha onun duasını işitir ve ömrüne 15 yıl katar. Babil kralı, Hizkiya’ya ulaklarıyla hediyeler gönderir, Hizkiya kibirli bir tutumla tüm hazinesini onlara gösterir. Bunun üzerine İşaya ona bir gün evindeki her şeyin Babil’e götürüleceğini bildirir. Daha sonra Hizkiya ölür. O, Yeruşalim’e su getirmek için yaptığı tünelle ve diğer büyük işleriyle hatırlanan bir kraldır.

29. (a) Manasse ne tür putperestlikler yaptı? (b) Yehova nasıl bir felaket getireceğini söyledi? (c) Manasse başka hangi günahı işledi?

²⁹ Yahuda kralları Manasse, Amon ve Yoşiya (21:1–23:30). Manasse babası Hizkiya’nın yerine tahta geçer ve 55 yıl hüküm sürer. O Yehova’nın gözünde kötü olan çok fazla şey yapar. Sahte tapınmada kullanılan yüksek yerleri onarır, Baal’e sunaklar kurar, Ahab’ın yaptığı gibi bir kutsal direk diker ve Yehova’nın evini putlarla doldurur. Yehova Samiriye gibi Yeruşalim’in de başına felaket getireceğini, ‘bir adam nasıl sahanı temizleyip ters çevirirse, Yeruşalim’i öyle temizleyeceğini’ söyler. Manasse ayrıca pek çok masumun kanını döker (21:13, 16). Ardından oğlu Amon tahta geçer, o da aynı kötü işleri sürdürür ve iki yıl hüküm sürdükten sonra öldürülür.

30. Yoşiya neden Yehova’ya tüm yüreğiyle yöneldi? Bunu nasıl gösterdi?

³⁰ Halk Amon’un oğlu Yoşiya’yı kral yapar. Yoşiya 31 yıllık hükümdarlığı boyunca ‘atası Davut’un izinden giderek’ o dönem için Yahuda’yı yıkımın eşiğinden döndürür (22:2). Yehova’nın evini onarmaya başlar, bu sırada başkâhin orada Yehova’nın kanun kitabını bulur. Bu kitaptaki sözler milletin Yehova’ya itaatsizliği yüzünden yıkıma uğrayacağını göstermektedir; fakat Yoşiya’ya sadakatinden ötürü bu hükmün onun döneminde gerçekleşmeyeceği güvencesi verilir. Yoşiya Yehova’nın evini ve tüm ülkeyi sahte tapınmadan temizler; tüm putları parçalayarak Beytel’e gelir ve orada Yeroboam’ın yaptığı sunağı yerle bir eder. Böylece 1. Krallar 13:1, 2’deki sözler gerçekleşir. Yoşiya Yehova için kutlanan Fısıh bayramını yeniden başlatır. Kayıt şöyle der: “Yoşiya gibi Musa kanununa eksiksizce uyup tüm yüreğiyle, tüm canıyla, tüm gücüyle Yehova’ya dönen bir kral ne ondan önce çıkmıştı ne de ondan sonra çıktı” (23:25). Yine de, Manasse’nin yaptığı tüm kötü işler yüzünden Yehova’nın duyduğu öfke yatışmamıştır. Yoşiya Megiddo’da Mısır kralı ile savaşırken ölür.

31. Yoşiya’nın ölümünden sonra Yahuda’da durum nasıl kötüleşti?

³¹ Yahuda kralları Yehoahaz, Yehoyakim ve Yehoyakin (23:31–24:17). Yoşiya’nın oğlu Yehoahaz üç ay hüküm sürdükten sonra Mısır kralı onu esir alır ve kardeşi Elyakim’i tahta geçirip adını Yehoyakim olarak değiştirir. Yehoyakim atalarının kötü yolunu izler ve Babil kralı Nabukadnezar’ın boyunduruğu altına girer. Fakat üç yıl sonra ona isyan eder. Yehoyakim ölünce oğlu Yehoyakin kral olur. O dönemde Nabukadnezar Yeruşalim’i kuşatır, şehri alır ve İşaya aracılığıyla “Yehova’nın söylediği gibi” Yehova’nın evindeki hazineleri ülkesine götürür (24:13; 20:17). Yehoyakin, halkından binlerce kişiyle birlikte Babil’e sürgün götürülür.

32. Hangi olaylar sonucunda Yeruşalim ve Yahuda ülkesi ıssız kaldı?

³² Yahuda’nın son kralı Tsedekiya (24:18–25:30). Nabukadnezar Yehoyakin’in amcası Mattanya’yı kral yapar ve adını Tsedekiya olarak değiştirir. Tsedekiya Yeruşalim’de 11 yıl hüküm sürer ve Yehova’nın gözünde kötü olanı yapar. Bu arada Babil’e başkaldırır ve hükümdarlığının dokuzuncu yılında Nabukadnezar tüm ordusuyla gelip Yeruşalim’in çevresine bir kuşatma duvarı inşa eder. 18 ay süren kuşatma sonucu şehir kıtlıktan kırılır. Bu sırada surlarda gedik açılır. Tsedekiya kaçmaya çalışırken yakalanıp esir düşer. Oğulları gözünün önünde öldürülür, kendisi de kör edilir. Sonraki ay şehirdeki tüm önemli kişilerin evleri, Yehova’nın evi ve kralın evi ateşe verilir, surlar yıkılır. Hayatta kalanların çoğu esir alınıp Babil’e götürülür. Yahuda’nın kırsal bölgesinde az sayıda yoksul kalır ve onların başına vali olarak Gedalya atanır. Ancak Gedalya öldürülür ve halk Mısır’a kaçar. Böylece MÖ 607 yılının yedinci ayında ülke tamamen ıssız kalır. İkinci Krallar kitabının sonunda Yehoyakin’in sürgündeki 37. yılında Babil kralından lütuf gördüğü söylenir.