Yazarı: Luka

1. Luka nasıl bir incil yazmıştır?

LUKA İNCİLİ iyi yürekli zeki bir adam tarafından kaleme alınmıştır. Yazarın bu güzel nitelikleri Tanrı’nın ruhunun rehberliğiyle birleşince ortaya titiz, sıcak ve duygulu bir kayıt çıkmıştır. Yazar ilk ayetlerde şöyle der: “Başından itibaren tüm olayları titizlikle araştırdığımdan, sana bunları mantıklı bir sırayla yazmaya karar verdim” (Luka 1:3). Bu iddiasının ne kadar doğru olduğu ayrıntılı ve özenli kaydından görülebilir.

2, 3. Bu incili hekim Luka’nın yazdığına dair çeşitli kaynaklardan ve Kutsal Kitaptan hangi kanıtlar var?

² Kaydın hiçbir yerinde Luka ismi geçmese de eski devirlere ait yetkili kaynaklar yazarın o olduğu konusunda aynı görüştedirler. Muratori Fragmanında (MS y. 170) bu incilin Luka’ya ait olduğu belirtilir; Irenaeus ve İskenderiyeli Clemens gibi ikinci yüzyıl yazarları da bunu kabul eder. Ayrıca Kutsal Kitapta yazarın Luka olduğunu gösteren güçlü kanıtlar vardır. Örneğin Pavlus Koloseliler 4:14’te ondan “sevgili hekim Luka” diye söz eder. Gerçekten de bu incil ancak bir hekim gibi eğitimli birinin yazabileceği, akademik değer taşıyan bir eserdir. Luka’nın dili ve (diğer üç incil yazarınınkinin toplamından daha geniş olan) sözcük dağarcığı, işlediği çok önemli konuyu büyük bir titizlikle ve kapsamlı şekilde ele almasını mümkün kılar. Örneğin müsrif oğulla ilgili kayıt şimdiye dek yazılmış en güzel kısa öykü olarak nitelenmiştir.

³ Luka’da geçen tıbbi terim ve sözcüklerin sayısı 300’ü aşar. Bu sözcüklerden bazılarını Yunanca Kutsal Yazıları kaleme alan diğer kişiler de kullanmış olsa bile, yalnızca Luka bunları tıbbi anlamlarıyla kullanır.a Örneğin cüzamdan söz ederken her zaman diğer yazarlarla aynı ifadeleri kullanmaz. Diğer yazarlara göre cüzam cüzamdır; oysa bir hekim için cüzamın farklı evreleri vardır. Bu nedenle Luka, İsa’ya gelen bir adamı “cüzamlı” yerine “her tarafını cüzam sarmış” olarak tarif eder (5:12). Lazar’ın ‘bütün vücudunun yaralarla kaplı’ olduğunu söyler (16:20). Ondan başka hiçbir incil yazarı Petrus’un kaynanasının “yüksek ateşle” yattığını söylemez (4:38). Luka gibi diğer üç yazar da Petrus’un başkâhinin hizmetkârının kulağını kestiğini söyler; ancak İsa’nın onu iyileştirdiğini sadece Luka ekler (22:51). Yine, kayıttaki şu sözler bir hekimin konuştuğu izlenimini yaratır: “Cinin etkisiyle on sekiz yıldan beri rahatsız olan bir kadın vardı. Kadın iki büklüm olmuştu ve doğrulamıyordu” (13:11). Benzer şekilde, kayıt merhametli Samiriyelinin bir adamın ‘yaralarına yağ ve şarap döküp onları sararak’ ilkyardım uyguladığını anlatır; böyle ayrıntılı bir kayıt “sevgili hekim Luka”dan başka kime ait olabilir? (10:34).

5. Luka İsa’nın yaşamındaki olayları ‘titizlikle araştırırken’ muhtemelen hangi kaynaklara başvurdu?

⁵ Luka 12’lerden biri değildi, hatta muhtemelen İsa’nın ölümünden sonra iman etmişti; bu yüzden de incilinde kaydettiği tüm olayların görgü tanığı olamazdı. Bununla birlikte, vaizlik işinde Pavlus’la çalıştı ve aralarında çok yakın bir ilişki vardı (2. Tim. 4:11; Filim. 24). Bunun doğal bir sonucu olarak yazılarında Pavlus’un etkisi fark edilir, örneğin Efendimizin Akşam Yemeği ile ilgili Luka 22:19, 20 ve 1. Korintoslular 11:23-25 ayetleri karşılaştırıldığında bu görülebilir. Luka, kaydını yazarken Matta İncili’ni de kaynak olarak almış olabilir. ‘Her şeyi titizlikle araştırırken’ İsa’nın yaşamındaki olayların görgü tanıklarıyla, örneğin annesi Meryem’le ve o sırada hayatta olan öğrencilerle konuşma fırsatı bulmuş olmalı. Luka’nın ayrıntılı ve doğru bilgileri toplayabilmek için elindeki tüm olanakları kullandığından emin olabiliriz.

7. Luka İncili’nin doğruluğuna dair hangi sağlam kanıtlar var?

⁷ Luka, tüm kitap boyunca iyi düzenlenmiş titiz bir kayıt oluşturarak usta bir anlatıcı olduğunu gösterir. Yazılarında görülen titizlik, kaydının doğruluğuna dair sağlam bir kanıttır. Hukukçu bir yazar şöyle dedi: “Romanlar, efsaneler ve sahte tanıklar, uzak bir yere ve belirsiz bir zamana ait olaylar anlatır ve bu şekilde, biz hukukçuların iyi bir savunma konusunda öğrendiği şu ilk kuralı bozarlar: ‘İfadeler zaman ve yer belirtmelidir.’ Öte yandan Kutsal Kitapta olayların tarihi ve yeri tam bir kesinlikle belirtilir.”b Bu yazar, sözlerine kanıt olarak Luka 3:1, 2 ayetlerini gösterdi: “Sezar Tiberius’un saltanatının on beşinci yılında, Pontius Pilatus Yahudiye valisiyken ve Herodes Celile’nin, kardeşi Filipos İturea ile Trahonitis’in ve Lisanyas Abilene bölgesinin yöneticileriyken, Kayafa’nın ve yüksek kâhin Hanna’nın zamanında, çölde Zekeriya oğlu Yahya’ya Tanrı’dan bir bildiri geldi.” Bu ayetlerde zaman ve yer konusunda hiçbir belirsizlik yoktur; aksine Luka, Yahya ile İsa’nın hizmetlerinin başlangıcını saptayabilmemiz için tam yedi yetkilinin ismini verir.