Başlık Sayfası/Yayımlayanlardan

Güzel Diyarı Görelim

İçindekiler

4 Mukaddes Kitap Toprakları

6 Ataların Dünyası

8 Mısır’dan Vaat Edilmiş Topraklara

10 Eski İsrail ve Çevresi

12 “İyi ve Geniş Bir Diyar”

14 ‘Yehova Hâkimler Çıkardığında’

16 Davud’un ve Süleyman’ın Döneminde İsrail

18 Vaat Edilmiş Topraklar

20 Yeruşalim ve Süleyman’ın Mabedi

22 Vaat Edilmiş Topraklara Saldıran İmparatorluklar

24 Tanrı’nın Kavmi Memleketine Dönüyor

26 Yunan ve Roma İmparatorluklarının Etkisi

28 “Yahudilerin Memleketinde” İsa

30 İsa’nın Zamanındaki Yeruşalim ve Mabet

32 İsa’nın Öğretileri Yayılıyor

34 Harita Dizini

Mukaddes Kitap Toprakları

İSRAİLOĞULLARI Vaat Edilmiş Topraklara girmeye hazırlanırken, Musa büyük arzusunu Tanrı’ya şu sözlerle dile getirdi: “Niyaz ederim, geçeyim, ve Erdenin öte tarafında olan iyi memleketi, o iyi dağlığı . . . . göreyim.”—Tes 3:25.

Musa o topraklara giremedi, ancak Eriha’ya bakan bir dağa çıkıp memleketi, ‘Dan’a kadar uzanan Gilead’ı ve batı denizine kadar uzanan Yahuda diyarını, Cenub’u (Necef) ve Erden vadisini’ gördü. (Tes 3:27; 34:1-4) Bu yer isimlerini daha önce duymuş muydunuz? Nerede bulunduklarını biliyor musunuz?

Günümüzde Yehova’nın sadık hizmetçilerinin birçoğu, Mukaddes Kitapta adı geçen çok sayıdaki yeri ziyaret edemiyor. Onlar Tanrı’nın İbrahim’den istediği şeyi yapamıyorlar, yani Vaat Edilmiş Toprakları enine boyuna gezemiyorlar. (Tk 13:14-17) Yine de İsa’nın takipçileri Mukaddes Kitapta adı geçen yerleri bilmek ve aralarında nasıl bir bağlantı olduğunu görmek isterler.

Güzel Diyarı Görelim, Kutsal Yazılarla ilgili anlayışınızı artırmak için kullanabileceğiniz bir kaynaktır. Bu yayında, kapakta görülen Gilead bölgesi gibi, birçok yerin güncel fotoğraflarını bulacaksınız. Ayrıntılı haritalar ise Mukaddes Kitapta adı geçen yerlerle ilgili bilginizin derinleşmesini sağlayacak.

Sayfa 2 ve 3’te yer alan ilk harita belli başlı ülke veya bölgeleri gösteriyor. Örneğin Asur ve Mısır’ın Vaat Edilmiş Topraklara göre konumunu bilmemiz, bu ülkelerden söz eden peygamberlikleri daha kolay anlamamızı sağlayabilir. (İş 7:18; 27:13; Ho 11:11; Mi 7:12) Vaat Edilmiş Topraklar diye adlandırılan bu dar ve uzun toprak parçası, eski zamanlarda ticaret yollarının kavşağıydı ve diğer milletler oradaki verimli buğday tarlalarına, üzüm bağlarına ve zeytinliklere hâkim olmanın yollarını arıyorlardı.—Tes 8:8; Hk 15:5.

Bazen haritaları karşılaştırmak isteyebilirsiniz. Örneğin Yunus, Asur’un başkenti Ninive’ye gitmek üzere görevlendirilmiş, ama gemiyle Tarşiş’e doğru yola çıkmıştı. (Yn 1:1-3) O bölgeleri ilk haritadan bulabilir misiniz? Ancak Tarşiş’le Pavlus’un doğduğu yer olan Tarsus karıştırılmamalıdır. Tarsus’u ve başka önemli şehirleri bu sayfadaki haritada bulacaksınız.

Haritada Ur, Harran ve Yeruşalim’in yerlerini bulurken, İbrahim’in yaptığı yolculuğun uzunluğunu ve izlediği rotayı düşünün. Yehova Ur’dan çıkmasını söyledikten sonra İbrahim Harran’da oturdu ve sonra Vaat Edilmiş Topraklara doğru yola çıktı. (Tk 11:28–12:1; Re İş 7:2-5) “Ataların Dünyası” bölümünü (sayfa 6, 7) incelerken İbrahim’in yolculuğunu zihninizde çok daha iyi canlandırabilirsiniz.

İlk harita ile bu sayfadaki harita, belirli bir dönemle bağlantılı değildir. Ancak daha sonraki haritalar genel olarak tarihsel bir sıra izler. Haritalardaki şehirler ve ayrıntılar, belirli bir dönemin olaylarıyla bağlantılıdır. Dizin (sayfa 34, 35) haritalarda bulunan tüm isimleri içermese de, araştırdığınız yerle ilgili haritaları bulmanıza çoğunlukla yardım edecektir.

Bu yayının ortasında (sayfa 18, 19) Vaat Edilmiş Topraklar’daki kasaba ve şehirleri en kapsamlı şekilde gösteren bir harita bulunuyor. Haritadaki Özel İşaretler yardımıyla Levi şehirlerini ya da altı sığınak şehri bulabilir, ayrıca bir yerin İbranice Kutsal Yazılarda mı, Yunanca Kutsal Yazılarda mı, yoksa her ikisinde de mi geçtiğini öğrenebilirsiniz.

Mukaddes Kitapta adı geçen bazı yerlerin konumları günümüzde bilinmediğinden, bu isimlerin çoğu orta sayfalardaki haritada yer almıyor. Ayrıca, Mukaddes Kitapta adı geçen tüm şehir ve kasabaları da –İsrail’in 12 kabilesinin sınırları belirtilirken sayılanlar gibi– dahil etmek de mümkün değildi. (Yş 15-19. baplar) Yine de harita, genellikle bu şehirlere yakın şehirleri gösteriyor; böylece aradığınız yerin nerede olduğunu tahmin etmenize olanak veriyor. Bazı coğrafi özellikler (dağlar, nehirler ve vadiler) işaretlenmiştir ve yükseklik ile arazinin durumu renklerle gösterilmiştir. Bu tür detaylar, Mukaddes Kitapta geçen olayları gözünüzde canlandırmanıza yardımcı olabilir.

Mukaddes Kitapta adı geçen yerlerle ilgili daha fazla bilgi, pek çok dilde mevcut olan Insight on the Scriptures ansiklopedisinde bulunabilir.a Mukaddes Kitabı incelemeye yardımcı diğer araçları kullanırken Güzel Diyarı Görelim kitabını elinizin altında bulundurun. Yaşamınız için son derece faydalı olan tüm Kutsal Yazıları incelerken ona başvurun.—II. Ti 3:16, 17.

[Dipnot]

[Sayfa 5’deki çerçeve]

MUKADDES KİTABIN YAZILDIĞI YERLER

Babil

Sezariye

Korintos

Mısır

Efesos

Yeruşalim

Makedonya

Moab

Patmos

Vaat Edilmiş Topr.

Roma

Şuşan

[Sayfa 4, 5’teki harita]

(Ayrıntılı bilgi için lütfen yayına bakın)

Haritadaki Yerler

A1 İTALYA

A2 ROMA

A3 SİCİLYA

A3 MALTA

C2 MAKEDONYA

C2 Filipi (Philippi)

C2 YUNANİSTAN

C3 ATİNA

C3 Korintos

C3 GİRİT

C4 LİBYA

D3 Pisidya Antakyası

D3 Efesos (Efes)

D3 PATMOS

D3 RODOS

D4 MEMFİS

D5 MISIR

E2 ANADOLU (KÜÇÜK ASYA)

E3 Tarsus

E3 Antakya

E3 KIBRIS

E4 Sayda

E4 Şam

E4 Sur

E4 Sezariye

E4 VAAT EDİLMİŞ TOPRAKLAR

E4 YERUŞALİM (KUDÜS)

E4 MOAB

E4 Kadeş

E4 EDOM

F3 Aden Bahçesi (?)

F3 ASUR

F3 Harran

F3 SURİYE

F5 ARABİSTAN

G3 NİNİVE

G4 BABİL

G4 KALDE

G4 Şuşan

G4 Ur

H3 MEDİA

[Dağlar]

E5 Sina Dağı

G2 AĞRI (ARARAT) DAĞL.

[Denizler]

C3 Akdeniz (Büyük Deniz)

E1 Karadeniz

E5 Kızıldeniz

H2 Hazar Denizi

H5 Basra Körfezi

[Irmaklar]

D5 Nil Irmağı

F3 Fırat Irmağı

G3 Dicle Irmağı

Ataların Dünyası

İSTEFANOS ünlü konuşmasına bazı coğrafi yerlerden söz ederek şöyle başladı: “Atamız İbrahim Haranda oturmazdan önce, Mezopotamyada bulunduğu zaman, izzet Allahı [Yehova] kendisine göründü, ve ona dedi: . . . . çık, ve sana göstereceğim memlekete gel.” (Re İş 7:1-4) Bu emir, Vaat Edilmiş Topraklar’da İbrahim, İshak ve Yakub’un çevresinde gelişecek çok önemli olayların yolunu açmıştı; bunlar Tanrı’nın insanlığa nimetler verme amacıyla bağlantılı gelişmelerdi.—Tk 12:1-3; Yş 24:3.

İbrahim (ya da Abram) Kaldelilerin Ur şehrindeyken Tanrı onu çağırdı; bu zengin şehir o zamanlar Fırat Irmağı’nın doğu kıyısında bulunuyordu. İbrahim Tanrı’nın söylediği yere hangi yoldan gidecekti? Sümer veya Şinar olarak da adlandırılan Kalde’den dosdoğru batıya gitmek kolay görünebilirdi. Öyleyse neden kuzeye, Harran’a kadar gitti?

Ur, Bereketli Hilal’in –Filistin’den Dicle ve Fırat ırmaklarına kadar uzanan, hilal biçimindeki bölge– doğu ucunun yakınlarındaydı. Bu bölge belki eskiden daha ılıman bir iklime sahipti. Hilal kıvrımının güneyinde, kireçtaşından tepeleri ve kumlu düzlükleriyle Suriye Çölü bulunur. AnaBritannica bu çölün “Doğu Akdeniz ve Mezopotamya arasında hemen hemen aşılmaz bir engel” oluşturduğunu söylüyor. Bazı kervanlar Fırat’tan Tadmor’a çölü aşarak geçer, oradan da Şam’a ulaşırdı; fakat İbrahim, ailesini ve sürülerini çölden geçen böylesine çetin bir yoldan götürmedi.

O, bunun yerine Fırat Irmağı vadisini takip ederek Harran’a çıktı. Oradan, Fırat’ın sığ bir yerinden geçmek için Karkamış’a giden ticaret yollarından birini izlemiş ve sonra güneye doğru yol alıp Şam üzerinden, adı sonradan Celile Denizi olan yere doğru devam etmiş olabilir. Megiddo yakınlarından geçen Via Maris, yani “Deniz Yolu” Mısır’a kadar devam ediyordu. Ancak İbrahim Samiriye dağlarından geçti ve en sonunda Şekem’de çadırda yaşamaya başladı. Zamanla, dağlık araziden geçen yolu izleyerek güneye doğru devam etti. Tekvin 12:8–13:4’ü okurken, adı geçen yerleri haritadan bularak İbrahim’i takip edebilirsiniz. Ayrıca, çeşitli olaylar yaşadığı şu yerlere de dikkat edebilirsiniz: Dan, Şam, Hobah, Mamre, Sodom, Gerar, Beer-şeba ve Moriya (Yeruşalim).—Tk 14:14-16; 18:1-16; 20:1-18; 21:25-34; 22:1-19.

O bölgelerin coğrafyasını biraz olsun bilmek, İshak ve Yakub’un yaşamlarındaki olayları daha iyi kavramamızı sağlar. Örneğin İbrahim, İshak’a bir eş bulması için kölesini Beer-şeba’dan nereye gönderdi? Kuzeye, ta Mezopotamya’daki (anlamı “Irmaklar Arasındaki Ülke”) Paddan-aram’a. Sonra Rebeka’nın İshak’la buluşmak için, deve üzerinde Necef’e (Cenup), belki de Kadeş yakınlarına kadar yaptığı yorucu yolculuğu bir düşünün.—Tk 24:10, 62-64.

Daha sonra, İshak ve Rebeka’nın oğlu Yakub da Yehova’ya tapınan biriyle evlenmek için benzer bir yolculuk yaptı. Ancak o farklı bir yoldan memleketine döndü. Penuel yakınlarındaki Yabbok’tan geçtikten sonra bir melekle güreşti. (Tk 31:21-25; 32:2, 22-30) Orada Esav onu karşıladı ve sonra iki kardeş farklı bölgelerde yaşamak üzere ayrıldılar.—Tk 33:1, 15-20.

Yakub, kızı Dina’nın Şekem’de tecavüze uğramasının ardından, Beyt-el’e göç etti. Yakub’un oğullarının, babalarının sürüsünü otlatmak için ne kadar uzağa gittiğini ve Yusuf’un onları sonunda nerede bulduğunu zihninizde canlandırabiliyor musunuz? Bu harita (ve sayfa 18, 19’daki harita) Hebron ile Dotan arasındaki mesafeyi gözünüzde canlandırmanıza yardım edebilir. (Tk 35:1-8; 37:12-17) Yusuf’un ağabeyleri onu Mısır’a giden tüccarlara sattılar. İsrailoğullarının sonunda Mısır’a göç etmesine ve sonra da oradan çıkışlarına ortam hazırlayan bu olayda, sizce tüccarlar hangi yolu kullanmış olabilir?—Tk 37:25-28.

[Sayfa 7’deki haritalar]

(Ayrıntılı bilgi için lütfen yayına bakın)

İbrahim’in Yolculukları (yayına bakın)

İshak’ın Yolculukları (yayına bakın)

Yakub’un Yolculukları (yayına bakın)

Ana Yollar (yayına bakın)

Ataların geçtiği yollar (genel görünüm)

A4 GOŞEN

A5 MISIR

B4 ŞUR

B5 PARAN

C3 Şam

C3 Dan (Laiş)

C4 Şekem

C4 Beyt-el

C4 Hebron (Kiryat-arba)

C4 Gerar

C4 Beer-şeba

C4 SEİR

C4 Kadeş

C5 EDOM

D1 Karkamış

D2 Tadmor

D3 Hobah

E1 PADDAN-ARAM

E1 Harran

F2 MEZOPOTAMYA

G1 Ninive

G2 BEREKETLİ HİLAL

G3 Babil

H4 KALDE

H4 Ur

[Dağlar]

C4 Moriya

[Denizler]

B3 Akdeniz (Büyük Deniz)

[Irmaklar]

E2 Fırat

G2 Dicle

Vaat Edilmiş Topraklar (Ataların geçtiği yollar)

KENAN

Megiddo

GİLEAD

Dotan

Şekem

Sukkot

Mahanaim

Penuel

Beyt-el (Luz)

Ay

Yeruşalim (Salem)

Beytlehem (Efrat)

Mamre

Hebron (Makpela)

Gerar

Beer-şeba

Sodom (?)

NECEF

Rehobot (?)

Beer-lahay-roi

Kadeş

Ana Yollar

Via Maris (Deniz Yolu)

Kral Yolu

[Dağlar]

Moriya

[Denizler]

Tuz Denizi

[Nehirler ve çaylar]

Yabbok

Ürdün

[Sayfa 6’daki resim]

Fırat Irmağının Babil yakınlarındaki bir kısmı

[Sayfa 6’daki resim]

İbrahim Beer-şeba’da yaşadı ve sürülerini buralarda otlattı

[Sayfa 6’daki resim]

Yabbok vadisi

Mısır’dan Vaat Edilmiş Topraklara

MISIR’DAN Çıkış geniş çapta bilinen bir olaydır. Acaba Musa’yı ve Tanrı’nın kavmini, Kızıldeniz’i geçtikten sonra ne bekliyordu? Hedefleri neresiydi ve Vaat Edilmiş Topraklara girebilmek için Ürdün (Erden) Irmağı’na nasıl ulaştılar?

Hedefleri Kenan ülkesiydi, ancak Musa, Akdeniz kumsalını takip eden yaklaşık 400 kilometrelik en kısa yoldan gitmedi; çünkü bu yol Filistiye’nin içinden, yani düşman bölgesinden geçiyordu. Musa, uçsuz bucaksız Sina Yarımadası’nın ortasındaki, çöl sıcağıyla kavrulan, çakıl ve kireçtaşlarından oluşan platodan da geçmedi. Bunun yerine kavmi dar bir kıyı ovasından güneye doğru götürdü. Kamp kurdukları ilk yer, Yehova’nın acı suları tatlıya çevirdiği Mara’ydı.a Elim’den ayrıldıktan sonra kavim yiyecek yüzünden söylendi; Tanrı da onlara bıldırcın, ardından da man gönderdi. Refidim’de su tekrar sorun oldu, saldıran Amalekliler yenilgiye uğratıldı ve Musa’nın kayınpederi ona, sorumluluk taşımaya yeterli durumdaki erkeklerden yardım almasını önerdi.—Çı 15-18. baplar.

Sonra Musa İsrailoğullarını daha güneydeki dağlık bölgeye götürdü ve kavim Sina Dağı’nda kamp kurdu. Tanrı’nın kavmi orada Kanunu aldı, toplanma çadırını yaptı ve kurbanlar sundu. İkinci yıl kuzeye doğru gittiler. “Büyük ve korkunç” bir çölün içinden geçerek Kadeş (Kadeş-barnea) bölgesine yaptıkları bu yolculuk, anlaşıldığı kadarıyla 11 gün sürdü. (Tes 1:1, 2, 19; 8:15) Kavim, on casusun olumsuz raporları üzerine korkuya kapıldığından, 38 yıl çölde dolaşmaya mecbur bırakıldı. (Sa 13:1–14:34) Kamp kurdukları yerler arasında Abrona ve Etsyon-geber de vardı; sonra Kadeş’e geri döndüler.—Sa 33:33-36.

Sonunda Vaat Edilmiş Topraklara girme zamanı geldiğinde, İsrailoğulları doğrudan kuzeye doğru hareket etmedi. İzledikleri yol onları, Edom topraklarının etrafından dolaştırıp, Kitabı Mukaddes’te “kralın caddesi” denen Kral Yoluna çıkararak kuzeye götürdü. (Sa 21:22; Tes 2:1-8) Çocukları, hayvanları ve çadırları ile seyahat eden tüm kavmin bu toprak yolda ilerlemesi hiç de kolay değildi. İki dağ arasındaki kıvrımlı dik vadilere –hemen hemen 520 metre derinlikteki Zered ve Arnon’a– inmeli ve tekrar tırmanmalıydılar.—Tes 2:13, 14, 24.

İsrailoğulları en sonunda Nebo Dağı’na ulaştılar. Miryam Kadeş’te, Harun Hor Dağı’nda ve Musa da, girmeyi çok istediği o toprakları uzaktan görebileceği bir yerde öldü. (Tes 32:48-52; 34:1-5) İsrail’i Vaat Edilmiş Topraklara götürme sorumluluğu Yeşu’ya verildi ve böylece 40 yıl önce başlayan yolculuk sona erdi.—Yş 1:1-4.

[Dipnot]

[Sayfa 8’deki çerçeve]

KUTSAL YAZILARIN BU DÖNEMDE YAZILAN KISIMLARI

Tekvin

Çıkış

Levililer

Sayılar

Tesniye

Eyub

Mezmurlar (kısmen)

[Sayfa 9’daki harita]

(Ayrıntılı bilgi için lütfen yayına bakın)

Ana Yollar

İsrailoğullarının İzlediği Yol

A7 MISIR

A5 Raamses (?)

B5 Sukkot (?)

C5 Etam (?)

C5 Pi-hahirot

D6 Mara

D6 Elim

E6 SİN ÇÖLÜ

E7 Dofka

F8 Refidim

F8 Sina Dağı (Horeb)

F8 SİNA ÇÖLÜ

F7 Kibrot-hattaava

G7 Hatserot

G6 Rimmon-perets

G5 Rissa

G3 Kadeş

G3 Bene-yaakan

G5 Hor-haggidgad

H5 Yotbata

H5 Abrona

H6 Etsyon-geber

G3 Kadeş

G3 TSİN ÇÖLÜ

H3 Hor Dağı

H3 Tsalmona

I3 Punon

I3 İye-abarim

I2 MOAB

I1 Dibon

I1 Almon-diblataim

H1 Eriha

[Diğer yerler]

A3 GOŞEN

A4 On

A5 Memfis (Nof)

B3 Tsoan

B3 Tahpanhes

C5 Migdol

D3 ŞUR

D5 ETAM ÇÖLÜ

F5 PARAN ÇÖLÜ

G1 FİLİSTİYE

G1 Aşdod

G2 Gazze

G2 Beer-şeba

G3 Atsmon

G3 NECEF (CENUP)

H1 Yeruşalim

H1 Hebron (Kiryat-arba)

H2 Arad (Kenan şehri)

H4 SEİR

H4 EDOM

I7 MİDYAN

Ana Yollar

Filistîye Yolu

Şur Yolu

I4 Kral Yolu

Kervan Yolu

El Hac Yolu

[Dağlar]

F8 Sina Dağı (Horeb)

H3 Hor Dağı

I1 Nebo Dağı

[Denizler]

E2 Akdeniz (Büyük Deniz)

D7/G7 Kızıldeniz

I1 Tuz Denizi

[Irmaklar ve çaylar]

A6 Nil Irmağı

F3 Mısır Deresi

I2 Arnon

I3 Zered

[Sayfa 8’deki resim]

Kervanlar Sina Yarımadası’ndan geçerdi

[Sayfa 8’deki resim]

İsrailoğulları Sina Dağı’nın eteklerinde kamp kurdu

[Sayfa 9’deki resim]

Su, Kadeş’teki veya yakınlarındaki pınarlardan elde ediliyordu

[Sayfa 9’deki resim]

Tüm İsrail kavmi Arnon vadisini geçmeliydi

Eski İsrail Ve Çevresi

YEHOVA İbrahim’e şöyle demişti: ‘Mezopotamya’daki Ur’dan çık, sana göstereceğim ülkeye git.’ Ancak gideceği o ülkenin içinde ve etrafında, yerleşik milletler vardı.—Tk 12:1-3; 15:17-21.

Tanrı’nın kavmi, Mısır’dan uzaklaşırken “Moabın yiğitleri” gibi düşmanların direnişiyle karşılaşabileceklerini biliyordu. (Çı 15:14, 15) Amalekliler, Moabiler, Ammonoğulları ve Amoriler, İsrailoğullarının Vaat Edilmiş Topraklara giderken izledikleri yol üzerinde yaşıyorlardı. (Sa 21:11-13; Tes 2:17-33; 23:3, 4) İsrailoğulları, Tanrı’nın kendilerine vaat ettiği topraklarda başka düşman milletlerle de karşı karşıya gelecekti.

Tanrı İsrailoğullarına, yok edilmeyi hak eden “büyük . . . . yedi milleti” –Hittileri, Girgaşileri, Amorileri, Kenanlıları, Perizzileri, Hivileri ve Yebusileri– ‘kovmasını’ söyledi. Bu milletler ahlaksal ve dinsel açıdan yozlaşmıştı. Onların tanrıları arasında (erkeklik organını simgeleyen taş direklerle dikkat çeken) Baal, (çocukların kurban edildiği) Molek ve bereket tanrıçası Aştoret (Astarti) vardı.—Tes 7:1-4; 12:31; Çı 23:23; Le 18:21-25; 20:2-5; Hk 2:11-14; Me 106:37, 38.

Tanrı’nın İsrailoğullarına verdiği bölgenin tümü –Sayda’nın kuzeyinden “Mısır vadisi”ne kadar– bazen “Kenan” olarak adlandırılır. (Sa 13:2, 21; 34:2-12; Tk 10:19) Bazen de Mukaddes Kitap, o topraklardaki çeşitli ulusların, halkların ve kent devletlerinin tek tek ismini verir. Bunların bazılarının, kıyıdaki Filistîler ve Yeruşalim yakınlarındaki dağlık bölgede yaşayan Yebusiler gibi, coğrafi konumu belirgindir. (Sa 13:29; Yş 13:3) Diğerlerinin ise konumları veya bulundukları bölgeler zamanla değişmiştir.—Tk 34:1, 2; 49:30; Yş 1:4; 11:3; Hk 1:16, 23-26.

İsrailoğullarının Mısır’dan çıkışı sırasında, o bölgede egemen kabile muhtemelen Amorilerdi.a (Tes 1:19-21; Yş 24:15) Eriha’nın karşısında, Ürdün nehrinin öte yanında yer alan bölgeye o zamanlar hâlâ “Moab ovaları” dense de, Arnon vadisinin güneyine kadar gelen Moab ülkesini Amoriler ele geçirmişti. Ayrıca Başan ve Gilead’da da Amori krallar hüküm sürüyordu.—Sa 21:21-23, 33-35; 22:1; 33:46-51.

İsrailoğulları Tanrı’nın desteğine sahip oldukları halde, mahkûm edilen tüm bu milletleri yok etmediler; ve bu milletler zamanla onlara tuzak oldu. (Sa 33:55; Yş 23:13; Hk 2:3; 3:5, 6; II. Kı 21:11) Evet, İsrailoğulları şu net uyarıya rağmen tuzağa düştüler: “Başka ilahların, çevrenizdeki ulusların taptığı hiçbir ilahın ardınca gitmeyeceksiniz.”—Tes [Yas] 6:14; 13:7, YÇ.

[Dipnot]

[Sayfa 11’deki harita]

(Ayrıntılı bilgi için lütfen yayına bakın)

Vaat Edilmiş Topraklardan Kovulacak Milletler

FİLİSTİYE (D8)

C8 Aşkelon

C9 Gazze

D8 Aşdod

D8 Gat

D9 Gerar

KENAN (D8)

B10 AMALEKİLER

C12 Hatsar-addar (Addar?)

C12 Kadeş (Kadeş-barnea)

D8 Lakiş

D9 Beer-şeba

D10 AMORİLER

D11 NECEF

E4 Dor

E5 Megiddo

E5 Taanak

E6 Afek

E6 HİVİLER

E7 YEBUSİLER

E8 Beyt-şemeş

E8 Hebron (Kiryat-arba)

E9 HİTTİLER

E9 Debir

E10 Arad (Kenan)

E10 KENİLER

E11 Akrabbim

F4 GİRGAŞİLER

F6 Şekem

F7 PERİZZİLER

F7 Gilgal

F7 Eriha

F8 Yeruşalim

G2 HİVİLER

G2 Dan (Laiş)

G3 Hatsor

FENİKE (F2)

E2 Sur

F1 Sayda

EDOM (F12)

F11 SEİR

G11 Bostra

AMORİLER (SİHON) (G8)

G6 GİLEAD

G7 Şittim

G7 Heşbon

G9 Aroer

SURİYE (H1)

G1 Baal-gad

G2 HİVİLER

I1 Şam

MOAB (H10)

AMORİLER (OG) (I5)

G6 GİLEAD

H3 BAŞAN

H4 Aştarot

H4 Edrei

AMMON (I7)

H7 Rabba

[Çöller]

H12 ARABİSTAN ÇÖLÜ

[Dağlar]

E4 Karmel Dağı

E11 Hor Dağı

G1 Hermon Dağı

G8 Nebo Dağı

[Denizler]

C6 Akdeniz (Büyük Deniz)

F9 Tuz Denizi

G4 Celile Denizi

[Nehirler ve vadiler]

B11 Mısır Vadisi

F6 Ürdün (Erden) Irmağı

G6 Yabbok Vadisi

G9 Arnon Vadisi

G11 Zered Vadisi

[Sayfa 10’daki resimler]

Sağda: Amori Kralı Og, boğaları ve koyunlarıyla ünlü olan Başan’da hüküm sürdü

Aşağıda: Moab’dan Lût Gölü ve Yahudiye çölüne bakış

[Sayfa 11’deki resim]

Yehova İsrailoğullarına Baal, Molek ve bereket tanrıçası Aştoret (resimdeki) gibi sahte tanrılara tapınan milletleri kovmalarını emretmişti

“İyi Ve Geniş Bir Diyar”

TANRI yanan çalıda Musa’ya, Kendi kavmini ‘Mısırlıların elinden kurtaracağını ve onları iyi ve geniş bir diyara götüreceğini’ söylemişti.—Çı 3:8.

Bilgisayarda hazırlanmış bu üç boyutlu iki harita, Vaat Edilmiş Toprakların coğrafi yapısının çeşitliliğini anlamanıza yardım edebilir. (Yükseklik farklılıklarını vurgulamak amacıyla oranlar abartılmıştır.) Deniz seviyesinden yükseklikleri görmek için renkli grafiğe bakabilirsiniz.

Yer yüzeyi haritası, bölgenin coğrafi yapısını gösteriyor. ‘Kutsal Yazıların Tümü Tanrı İlhamıdır ve Yararlıdır’ (sayfa 270-278) ve Insight on the Scriptures (cilt 2, sayfa 568-571) kitaplarında, Mukaddes Kitaptan gösterilen kaynaklarla bu bölgeyi tanıyabilirsiniz.a

[Dipnot]

[Sayfa 12, 13’teki şema/haritalar]

(Ayrıntılı bilgi için lütfen yayına bakın)

Diyarın Topografyası

Yer Yüzeyi Haritası

A. Büyük Denizin Kıyısı

B. Ürdün Irmağı’nın Batısındaki Ovalar

1. Aşer Ovası

2. Dor Kıyı Şeridi

3. Şaron Otlakları

4. Filistiye Ovası

5. Orta Doğu-Batı Vadisi

a. Megiddo Ovası

b. Yizreel Ovası

C. Ürdün Irmağı’nın Batısındaki Dağlar

1. Celile Tepeleri

2. Karmel Tepeleri

3. Samiriye Tepeleri

4. Şefela (alçak tepeler)

5. Yahudiye’nin Dağlık Kesimleri

6. Yahudiye Çölü

7. Necef (Cenup)

8. Paran Çölü

D. Araba (Rift Vadisi)

1. Hula Havzası

2. Celile Denizi Bölgesi

3. Ürdün Vadisi

4. Tuz Denizi (Lût Gölü)

5. Araba (Tuz Denizinin Güneyi)

E. Ürdün Irmağı’nın Doğusundaki Dağlar/Yaylalar

1. Başan

2. Gilead

3. Ammon ve Moab

4. Dağlık Edom Yaylası

F. Lübnan Dağları

[Harita]

Hermon Dağı

Dan

Yeruşalim

Beer-şeba

Vaat Edilmiş Toprakların Kesiti

metre fit

2.500 7.500

2.000 6.000

1.500 4.500

1.000 3.000 Yahudiye Moab

Tepelik Bölgesi Toprakları

500 1.500

Şefela Yahudiye

Filistiye Çölü

Ovası Rift

0 0 (Deniz Seviyesi) Vadisi

Tuz Denizi

-500 -1.500

[Sayfa 13’teki resim]

Hermon Dağı (2.814 m; 9.232 fit)

[Sayfa 13’teki resim]

Lût Gölü kıyısı; dünyanın en alçak noktası (deniz seviyesinin yaklaşık 400 m, 1.300 fit altında)

‘Yehova Hâkimler Çıkardığında’

HARİTADA Tabor Dağı’nı (F4) Yizreel Vadisi diye bilinen ovada, Celile Denizi’nin güneybatısında kolayca bulabilirsiniz. Şimdi dağın tepesinde toplanmış 10.000 askerden oluşan bir orduyu gözünüzde canlandırmaya çalışın. Yehova, hâkim Barak ve kadın peygamber Debora aracılığıyla İsrail kavminin 20 yıl boyunca kendilerine eziyet etmiş Kenan Kralı Yabin’e karşı bir araya toplanmasını sağladı. Yabin’in, tekerleklerinde korkunç demir tırpanları olan 900 tehlikeli savaş arabası, komutan Sisera’nın emrinde Haroşet’ten Megiddo ile Tabor Dağı arasındaki Kişon Irmağı’nın kuru yatağına geldi.

İsrail erkekleri, Sisera’nın ordusuyla savaşmak için hâkim Barak’ın önderliğinde vadiye indi. Yehova’nın meydana getirdiği ani sel yüzünden Sisera’nın savaş arabaları çamura saplanınca Kenanlılar paniğe kapıldı ve böylece zafer kesinleşti. (Hk 4:1–5:31) Bu, Tanrı’nın Hâkimler dönemi boyunca İsrail’e kazandırdığı birçok zaferden sadece biriydi.

Kenan toprakları ele geçirildikten sonra İsrail kabilelerine paylaştırıldı. Levi kabilesi dışındaki diğer kabilelerin nerelere yerleştiklerine dikkat edin. Küçük bir kabile olan Şimeon’un aldığı şehirler Yahuda bölgesi içindeydi. Fakat millet, Yeşu’nun ölümünün ardından ruhen ve ahlaken bir çöküşe girdi. Düşmanları tarafından sıkıştırılan İsrailoğulları “büyük sıkıntı içindeydi.” Onlara acıyan Yehova “hakimler çıkardı”; bu hâkimler İsrail’i üç yüzyıl boyunca düşmanlarından kurtaran 12 sadık ve cesur adamdı.—Hk 2:15, 16, 19, YÇ.

Hâkim Gideon, iyi silahlanmamış fakat çevik 300 askerle, 135.000 Midyanlı savaşçıyı bozguna uğrattı. Savaş, Gilboa ve More Dağları arasında yapıldı. Savaşın daha başında kazanılan zaferin ardından Gideon düşmanı doğuya, çöle doğru kovaladı.—Hk 6:1–8:32.

Manasse kabilesinden bir Gileadlı olan Yeftah da, Ürdün nehrinin doğusundaki İsrail kasabalarını zalim Ammonoğullarından kurtardı. Yeftah zafer kazanmak için büyük ihtimalle, Ramot-gilead ile Aroer bölgesini birbirine bağlayan Kral Yolunu kullanmıştı.—Hk 11:1–12:7.

Şimşon’un Filistîlere karşı giriştiği gözü pek eylemler ise, Gazze ve Aşkelon çevresindeki kıyı bölgesinde yoğunlaşmıştı. Gazze (Gaza) tarıma elverişli, sulak bir bölgede bulunur. Bu nedenle Şimşon Filistîlerin tarlalarını, üzüm bağlarını ve zeytinliklerini ateşe vermek için 300 çakal kullanmıştı.—Hk 15:4, 5.

Mukaddes Kitap kaydından ve ait oldukları kabilelerden anlaşıldığı gibi, hâkimlerin etkinlik alanı tüm Vaat Edilmiş Toprakları kapsıyordu. Olayların geçtiği yer neresi olursa olsun, Yehova tövbe eden kavmine zor zamanlarda yardım etti.

[Sayfa 15’teki harita]

(Ayrıntılı bilgi için lütfen yayına bakın)

İsrail Kabileleri

Hâkimler

1. Otniel (Manasse Kabilesi)

2. Ehud (Yahuda Kabilesi)

3. Şamgar (Yahuda Kabilesi)

4. Barak (Naftali Kabilesi)

5. Gideon (İssakar Kabilesi)

6. Tola (Manasse Kabilesi)

7. Yair (Manasse Kabilesi)

8. Yeftah (Gad Kabilesi)

9. İbtsan (Zebulun Kabilesi)

10. Elon (Zebulun Kabilesi)

11. Abdon (Efraim Kabilesi)

12. Şimşon (Yahuda Kabilesi)

Kabilelerin Sınırları (Yayına bakın)

Manasse Kabilesine Ait Şehirler

E4 Dor

E5 Megiddo

E5 Taanak

F4 En-dor

F5 Beyt-şean (Beyt-şan)

F5 İbleam (Gat-rimmon)

Şimeon Kabilesine Ait Şehirler

C9 Şaruhen (Şaarayim) (Şilhim)

C10 Beyt-lebaot (Beyt-biri)

D8 Eter (Token)

D9 Tsiklag

D9 Ain

D9 Hatsar-susa (?)

D9 Aşan

D9 Beer-şeba

D10 Hatsar-şual

E9 Eytam

E9 Beyt-markabot

E9 Betuel (?) (Kesil?)

E9 Şeba (?) (Yeşua)

E10 Baalat-beer (Baal)

E10 Etsem

Levi Kabilesine Ait Sığınak Şehirler

E8 Hebron

F3 Kedeş

F6 Şekem

H4 Golan

H5 Ramot-gilead

H8 Betser

Ana Yollar

B10 Deniz Yolu

G10 Kral Yolu

İsrail Kabileleri

DAN (D7)

D7 Yafa

E8 Tsora

YAHUDA (D9)

C8 Aşkelon

C9 Gazze

C9 Şaruhen (Şaarayim) (Şilhim)

C10 Beyt-lebaot (Beyt-biri)

C12 Atsmon

C12 Kadeş

D7 Yabneel

D8 Eter (Token)

D9 Tsiklag

D9 Ain

D9 Hatsar-susa (?)

D9 Aşan

D9 Beer-şeba

D10 Hatsar-şual

E8 Lehi

E8 Beytlehem

E9 Hebron

E9 Eytam

E9 Beyt-markabot

E9 Betuel (?) (Kesil?)

E9 Şeba (?) (Yeşua)

E10 Baalat-beer (Baal)

E10 Etsem

AŞER (E3)

E2 Sayda

E4 Haroşet

E4 Dor

F1 Sayda

MANASSE (E5)

E6 Şamir (Samiriye)

E6 Piraton

F6 Şekem

G5 Abel-mehola

EFRAİM (E7)

E7 Timnat-serah

F6 Tappuah

F6 Sukkot

F7 Beyt-el (Luz)

NAFTALİ (F3)

F2 Beyt-anat

F3 Kedeş

G3 Hatsor

ZEBULUN (F4)

E4 Beytlehem

İSSAKAR (F5)

E5 Megiddo

E5 Kadeş (Kişion)

E5 Taanak

F4 En-dor

F5 Beyt-şitta

F5 Beyt-şean (Beyt-şan)

F5 İbleam (Gat-rimmon)

BENYAMİN (F7)

F7 Gilgal

F8 Yeruşalim

DAN (G2)

G2 Dan (Laiş)

MANASSE (H3)

H4 Golan

GAD (I6)

G6 Sukkot

G6 Penuel

G6 Mitspa (Mitspe)

G7 Yogbeha

H5 Ramot-gilead

H7 Rabba

H7 Abel-keramim

RUBEN (H8)

G7 Heşbon

G9 Aroer

H7 Minnit

H8 Betser

[Diğer yerler]

I1 Şam

[Dağlar]

F4 Tabor Dağı

F4 More

F5 Gilboa Dağı

F6 Ebal Dağı

F6 Gerizim Dağı

[Denizler]

C5 Akdeniz (Büyük Deniz)

F9 Tuz Denizi

G4 Celile Denizi

[Irmaklar ve vadiler]

B11 Mısır Vadisi

F6 Ürdün Irmağı

G6 Yabbok Vadisi

G9 Arnon Vadisi

G11 Zered Vadisi

[Sayfa 14’teki resim]

Yizreel Ovası’ndan yükselen Tabor Dağı İssakar kabilesinin topraklarında bulunur

[Sayfa 14’teki resim]

Sisera’nın savaş arabaları, Kişon’da çamura saplandı

Davud’un Ve Süleyman’ın Döneminde İsrail

TANRI İbrahim’in soyuna “Mısır ırmağından . . . . Fırat Irmağına kadar” olan toprakları vermeyi vaat etmişti. (Tk 15:18; Çı 23:31; Tes 1:7, 8; 11:24) Vaat Edilmiş Topraklar bu sınırlara, Yeşu Kenan’a girdikten yaklaşık dört yüzyıl sonra ulaşabildi.

Kral Davud, toprakları kuzey Suriye’de Fırat’a kadar uzanan Arami Tsoba krallığını yıktı.a Güneyde ise, Filistîler karşısındaki başarısı sayesinde saltanat alanını Mısır’a kadar genişletti.—II. Sa 8:3; I. Ta 18:1-3; 20:4-8; II. Ta 9:26.

Daha sonra, Mesih’in barış dolu yönetimini temsil eden Süleyman’ın hükümdarlığı, “Irmaktan [Fırat] Filistîler diyarına, ve Mısır sınırına kadar” olan bölgeyi kapsadı. (I. Kı 4:21-25; 8:65; I. Ta 13:5; Me 72:8; Ze 9:10) Ancak genellikle, İsrail topraklarının “Dandan Beer-şebaya kadar” uzandığı söylenirdi.—II. Sa 3:9; II. Ta 30:5.

Fakat Kral Süleyman Tanrı’ya itaatsizlik ederek atlar ve savaş arabaları topladı. (Tes 17:16; II. Ta 9:25) O, mevcut yol ağını kullanarak bunları bir yerden başka bir yere götürebiliyordu. (Yş 2:22; I. Kı 11:29; İş 7:3; Mt 8:28) Elimizde, “Beyt-elden Şekeme çıkan büyük yol”dan geçip Lebona’nın güneyine giden yol gibi, sadece birkaç yolun güzergâhıyla ilgili ayrıntılı bilgi var.—Hk 5:6; 21:19.

The Roads and Highways of Ancient Israel (Eski İsrail’in Yolları ve Anayolları) adlı kitap şuna dikkat çekiyor: “Eski İsrail’in karayollarını araştırırken karşılaşılan en büyük zorluk, Eski Ahit dönemindeki yollardan hiçbir iz kalmamış olmasıdır; çünkü [o dönemde] yollara taş döşenmiyordu.” Yine de bölgenin topografik özellikleri ve ortaya çıkarılan şehir kalıntıları, bu yolların birçoğunun güzergâhını gösteriyor.

Çoğu zaman askeri birliklerin hareketlerini mevcut yollar belirlerdi. (I. Sa 13:17, 18; II. Kı 3:5-8) Filistîler, İsrail’e saldırmak için Ekron ve Gat’tan “Soko ile Azeka” arasındaki bölgeye yürüdü. Saul’un ordusu Ela ovasında onlarla karşılaştı. Davud Golyat’ı öldürdükten sonra, Filistîler Gat’a ve Ekron’a kaçtılar; Davud da Yeruşalim’e gitti.—I. Sa 17:1-54.

Lakiş (D10), Azeka (D9) ve Beyt-şemeş (D9) şehirleri, Şefela’dan geçip Yahuda tepelerine giden doğal güzergâhlar üzerindeydi. Yani bu şehirler, Via Maris (Deniz Yolu) üzerinden ilerleyen düşmanların, İsrail’in merkezine girmesini engellemek için stratejik önem taşıyordu.—I. Sa 6:9, 12; II. Kı 18:13-17.

[Dipnot]

[Sayfa 16’deki resim]

KUTSAL YAZILARIN BU DÖNEMDE YAZILAN KISIMLARI

I. ve II. Samuel

Mezmurlar (kısmen)

Süleymanın Meselleri (kısmen)

Neşideler Neşidesi

Vaiz

[Sayfa 17’deki haritalar]

(Ayrıntılı bilgi için lütfen yayına bakın)

Birleşik Krallık Döneminde Topraklar Ve Yollar

Sınırlar (Süleyman’ın zamanında)

Tifsah

Hamat

Tadmor

Berotay (Kun?)

Sayda

Şam

Sur

Dan

Yeruşalim

Gazze

Aroer

Beer-şeba

Tamar

Etsyon-geber

Elat (Elot)

[Irmaklar ve vadiler]

Fırat

Mısır Vadisi

Davud’un ve Süleyman’ın Bulunduğu Yerler

B10 Gazze

C8 Yafa

C9 Aşdod

C10 Aşkelon

C11 Tsiklag

C12 PARAN ÇÖLÜ

D5 Dor

D6 Hefer

D8 Afek

D8 Rama

D9 Şaalbim

D9 Gezer

D9 Makaz

D9 Ekron

D9 Beyth-şemeş

D9 Gat

D9 Azeka

D10 Soko

D10 Adullam

D10 Keila

D10 Lakiş

D11 Yattir

D12 Beer-şeba

E2 Sur

E4 Kabul

E5 Yokneam (Yokmeam?)

E5 Megiddo

E6 Taanak

E6 Arubot

E7 Piraton

E8 Lebona

E8 Tsereda

E8 Beyt-el

E9 Aşağı Beyt-horon

E9 Yukarı Beyt-horon

E9 Geba

E9 Gibeon

E9 Gibea

E9 Kiryat-yearim

E9 Nob

E9 Baal-peratsim

E9 Yeruşalim

E9 Beytlehem

E10 Tekoa

E10 Hebron

E11 Zif

E11 Horeş (?)

E11 Karmel

E11 Maon

E11 Eştemoa

F5 En-dor

F5 Şunem

F5 Yizreel

F6 Beyt-şean

F7 Tirtsa

F7 Şekem

F8 Tsaretan

F8 Şilo

F8 Ofra (?)

F9 Eriha

F11 En-gedi

G2 Abel-beyt-maaka

G2 Dan

G3 Hatsor

G3 MAAKA

G5 Lo-debar (Debir)

G5 Rogelim

G6 Abel-mehola

G7 Sukkot

G7 Mahanaim

H1 SURİYE

H4 GEŞUR

H6 Ramot-gilead

H8 Rabba

H9 Medeba

H11 Aroer

H12 MOAB

I4 Helam (?)

I9 AMMON

[Ana Yollar]

C10 Deniz Yolu

H6 Kral Yolu

[Dağlar]

F5 Gilboa Dağı

[Denizler]

C8 Akdeniz (Büyük Deniz)

F10 Tuz Denizi (Lût Gölü)

G4 Celile Denizi

[Kaynaklar veya kuyular]

E9 En-rogel

[Sayfa 16’daki resimler]

Sağda: Ela Vadisi, doğudaki Yahuda tepelerine bakış

Aşağıda: Vaat Edilmiş Topraklarda seyahat etmeyi sağlayan yollar

Vaat Edilmiş Topraklar

Özel İşaretler

▴ Levi Şehirleri

▵ Sığınak Şehirler

• İbranice Kutsal Yazılardaki Şehirler

○ Yunanca Kutsal Yazılardaki Şehirler

▪ İbranice ve Yunanca Kutsal Yazılardaki Şehirler

Yeruşalim Bölgesi

▴ Geba

▪ Rama

▴ Gibeon

• Azmavet

○ Emmaus

• Kefira

• Gibea

• Hatsor

▴ Almon

• Gallim

• Kiryat-yearim

▴ Anatot

• Motsa

• Nob

• Bahurim

• Baal-peratsim

○ Beytfaci

▪ YERUŞALİM

○ Beytanya

• Manahat

▪ Beytlehem

[Kaynaklar veya kuyular]

Neftoah

En-şemeş

En-rogel

Büyük Şehirler

A11 • Aşkelon

A11 ▪ Gazze (Gaza)

A12 • Gerar

A13 • Şaruhen (Şaarayim) (Şilhim)

B8 ▴ Gat-rimmon

B8 ▪ Yafa

B9 • Beyt-dagon

B9 ▴ Elteke

B9 • Yabnael

B10 • Gedera

B10 ▪ Aşdod

B11 • Eglon

B11 • Kitliş

B12 • Tsiklag

B13 ▴ Aşan (Ain)

B13 • Beer-şeba

C5 • Dor

C6 ○ Sezariye (Kayseriye)

C7 • Hefer

C7 • Soko

C8 • Baal-şalişa

C8 ▪ Afek

C8 • Ebenezer

C8 • Yehud

C8 ▪ Rama (Arimatea)

C8 • Ono

C9 • Neballat

C9 • Hadid

C9 ▪ Lod (Lidda)

C9 • Gimzo

C9 • Şaalbim

C9 ▴ Gezer

C9 ▴ Gibbeton

C10 ▴ Ayyalon

C10 • Timna

C10 • Eştaol

C10 • Ekron

C10 • Tsora

C10 ▴ Beyt-şemeş

C10 • Lehi

C10 • Makkeda

C10 • Zanoah

C10 • Yarmut

C10 • Gat

C10 • Azeka

C10 • Timna

C10 • Soko

C11 ▴ Holon

C11 • Adullam

C11 • Moreşet

C11 ▴ Libna

C11 • Keila

C11 • Mareşa

C11 • Lakiş

C11 • Şafir

C11 • Eytam

C12 • Beyt-etsel

C12 ▴ Debir

C12 • Anab

C12 • Goşen

C12 • Ain

C12 ▴ Yattir

C12 • Madmanna (Beyt-markabot)

C12 • Sansanna (Hatsar-susa?)

C13 • Yeşua

C13 • Hatsar-şual

C13 • Yagur

D1 ▪ Sarepta (Tsarefat)

D1 • Helba

D2 ▪ Sur

D2 • Hammon

D3 • Misrefot-maim

D3 • Akzib

D3 ▴ Abdon

D3 • Beyt-emek

D4 • Akko

D4 ○ Ptolemais

D4 • Rehob

D4 • Neiel

D4 • Kabul

D4 • Afek

D4 • Yotba

D4 • Hali

D5 • Beytlehem

D5 • Haroşet

D5 • Şimron

D5 ▴ Helkat

D5 • Dabbeşet

D5 ▴ Yokneam

D5 • Sarid

D5 • Megiddo

D6 ▴ Kedeş (Kişion)

D6 • Hadadrimmon

D6 ▴ Taanak

D6 • Dotan

D6 • Arubot

D7 • SAMİRİYE

D8 • Piraton

D8 • Tappuah

D8 • Lebona

D8 • Tsereda

D8 • Gilgal

D9 • Timnat-serah

D9 • Yeşana

D9 • Ofni

D9 • Beyt-el (Luz)

D9 • Ay

D9 ▴ Aşağı Beyt-horon

D9 • Mitspa (Mitspe)

D9 • Yukarı Beyt-horon

D9 • Migron

D9 ▴ Geba

D9 ▪ Rama

D9 ▴ Gibeon

D10 ○ Emmaus

D10 • Kefira

D10 • Gibea

D10 • Kiryat-yearim

D10 ▴ Anatot

D10 ▪ YERUŞALİM

D10 ○ Beytanya

D10 ▪ Beytlehem

D10 • Eytam

D10 • Gibea

D10 • Netofa

D11 • Tekoa

D11 • Gilo

D11 • Beyt-tsur

D11 • Mamre

D11 ▵ Hebron (Makpela)

D11 • Kain

D12 • Zif

D12 • Horeş (?)

D12 ▴ Yutta

D12 • Karmel

D12 • Maon

D12 ▴ Eştemoa

D12 • Hatsor (Betuel?) (Kesil?)

D13 • Arad

D13 • Rama (Baal)

E2 • Migdal-el

E2 • Kana

E2 • Beyt-anat

E3 • İyon

E3 • Rama

E4 ○ Kana

E4 • Madon

E4 ▴ Dimna

E4 • Ruma

E5 • Gat-hefer

E5 • Laşşaron

E5 ○ Nasıra

E5 ▴ Daberat

E5 • Kesullot

E5 • En-dor

E5 ○ Nain

E5 • Şunem

E5 • Ofra

E6 • Yizreel

E6 • Beyt-şitta

E6 ▴ En-gannim

E6 ▴ İbleam (Gat-rimmon)

E7 • Bezek

E7 • Tebets

E7 • Tirtsa

E7 ○ Sihar

E7 ▵ Şekem

E8 • Mikmetat

E8 • Taanat-şilo

E8 • Aruma

E8 • Tsaretan

E8 • Şilo

E9 • Baal-hatsor

E9 ▪ Efraim (Ofra?)

E9 • Naara

E9 • Gilgal

E9 • Mikmaş

E9 ▪ Eriha

E10 • Para

E10 ▴ Almon

E10 • Tuz Şehri

E10 • Sekaka

E10 • Nibşan

E12 • En-gedi

E13 • Sodom (?)

F1 • Baal-gad

F1 • İron

F2 • Abel-beyt-maaka

F2 • Dan (Laiş)

F2 ○ Filipi Sezariyesi (Filipus Kayseriyesi)

F2 • Yanoah

F2 ▵ Kedeş

F3 • Edrei

F3 • Meroz

F3 • Hatsor

F4 ○ Horazin

F4 ○ Beytsayda

F4 ○ Kefernahum

F4 • Kinneret

F4 ○ Magadan

F4 • Rakkat

F4 ○ Taberiye

F4 • Afek

F4 ▴ Hammat (Hammot-dor)

F5 • Yabneel

F5 • Beyt-şemeş

F5 ○ Gadara (Gadarinilerin memleketi)

F5 ▴ Ramot (Yarmut)

F5 • Lo-debar (Debir)

F6 ▪ Beyt-şean (Beyt-şan) (Skythopolis)

F6 ○ Pella

F6 • Yabeş-gilead (?)

F6 ○ Salim

F6 ○ Aynun (Ainon)

F7 • Abel-mehola

F7 • Tsafon

F8 • Sukkot

F8 ▴ Mahanaim

F8 • Penuel

F8 • Adam

F9 • Beyt-nimra

F9 • Beyt-araba

F10 • Şittim

F10 • Beyt-hogla

F10 • Beyt-haran

F10 • Beyt-peor

F10 • Beyt-yeşimot

F11 • Tseretşahar

F11 • Atarot

F11 • Kiryataim

F13 • Eglaim

G6 • Beyt-arbel

G6 • Rogelim

G6 • Ham

G7 ○ Gerasa (Ceraş)

G8 • Mitspa (Mitspe)

G8 • Yogbeha

G9 • Betonim

G10 • Eleale

G10 ▴ Heşbon

G10 ▵ Betser

G10 • Nebo

G10 • Bamot-baal

G10 • Medeba

G10 • Baal-meon

G11 • Almon-diblataim

G11 ▴ Kedemot

G11 • Dibon

G12 • Aroer

G13 • Dimon

G13 • Moab’ın Kir Şehri (Kir-hareset)

H4 ▴ Aştarot (Be-eştera)

H4 ▵ Golan

H5 • Edrei

H6 ▵ Ramot-gilead

H9 ▪ Rabba (Filadelfiya)

H9 • Abel-keramim

H9 ▴ Mefaat

Doruklar

C5 Karmel Dağı

D7 Ebal Dağı

D7 Gerizim Dağı

D10 Seir Dağı

E5 Tabor Dağı

E5 More

E6 Gilboa Dağı

G1 Hermon Dağı

G10 Nebo Dağı (Pisga)

Vadiler

A12 Gerar Vadisi

A13 Besor Vadisi

B10 Sorek Vadisi

D4 Kişon Vadisi

E7 el-Faria Vadisi

G5 Yarmuk Vadisi

G8 Yabbok Vadisi

G12 Arnon Vadisi

[Denizler]

B8 Akdeniz (Büyük Deniz)

E11 Tuz Denizi (Lût Gölü)

F3 Hula Gölü

F4 Celile (Galile) Denizi

[Irmaklar]

B8 Yarkon Irmağı

F8 Ürdün (Erden) Irmağı

[Kaynak veya kuyular]

D10 En-rogel

E3 Merom Suları

E6 Harod Pınarı

Yeruşalim Ve Süleyman’ın Mabedi

“GÜZELLİĞİN doruğu” ve “ulu Kral’ın kenti” diye adlandırıldı. (Me 48:2; 50:2; Yr Me [Ağı] 2:15, YÇ) Yeruşalim eski İsrail’in başkentiydi. (Me 76:2) Davud, kenti Yebusilerden alıp başkent yaptıktan sonra, ona ‘Davud Şehri’ veya sadece “Sion” dendi.—II. Sa 5:7.

Yeruşalim, çok stratejik bir konumda bulunmadığı halde, Tanrı’nın Kendi ismiyle anılmasını uygun gördüğü bir şehir olduğundan ün kazandı. (Tes 26:2) Ve İsrail’in dinsel ve idari merkezi oldu.

Yahuda dağlarının orta kesiminde bulunan Yeruşalim’in denizden yüksekliği 750 metredir. Mukaddes Kitap bu şehrin ‘yüksekliğine’ ve Tanrı’ya tapınmak üzere bu tepeye ‘çıkan’ insanlara değinir. (Me 48:2; 122:3, 4) Bu çok eski şehir, batıdan ve güneyden Hinnom Vadisi, doğudan ise Kidron Vadisiyle çevriliydi. (II. Kı 23:10; Yr 31:40) Kidron Vadisi’ndeki Gihona ve güneydeki En-rogel tatlı su kaynakları, özellikle düşman saldırıları sırasında yaşamsaldı.—II. Sa 17:17.

Davud Şehri yan sayfadaki planda kırmızıyla gösteriliyor. Şehir, Davud ve Süleyman’ın saltanat dönemlerinde Ofel’i (yeşil) ve Moriya Dağı’nı (mavi) kapsayacak şekilde, kuzeye doğru genişledi. (II. Sa 5:7-9; 24:16-25) Süleyman bu yüksek dağ sırtında Yehova’ya görkemli bir mabet inşa etti. Yıllık bayramlarda, tapınmak için ‘Yehova’nın dağına’ akın eden kalabalıkları gözünüzün önüne getirin! (Ze 8:3) Sayfa 17’de gösterilen yol ağı bu seyahatleri kolaylaştırıyordu.

Süleyman’ın altınlarla ve değerli taşlarla süslenmiş mabedi, inşası sırasında yapılan masraf açısından dünyanın belli başlı yapılarından biriydi. Ama asıl önemlisi, mabedin mimari planını Yehova vermişti. Resimde görebileceğiniz gibi, mabedin yakınında büyük avlular ve yönetim binaları vardı. Bu ayrıntılar incelenmeye değmez mi?—I. Kı 6:1–7:51; I. Ta 28:11-19; İb 9:23, 24.

[Dipnot]

[Sayfa 21’deki çerçeve]

Zamanla Yeruşalim’in sınırları batıya ve kuzeye doğru genişledi. Süleyman’dan sonra gelen Yahuda kralları, şehre surlar ve kapılar eklediler. Halen devam eden arkeolojik araştırmalar, surların bazı kısımlarının tam olarak nerede bulunduğuna ve boyutlarına ışık tutabilir. Şehir MÖ 607’de harap edildi ve 70 yıl boyunca ıssız kaldı. Yahudilerin Yeruşalim’e dönmesinden 80 yıl kadar sonra, Nehemya surların kapsamlı bir şekilde yeniden inşasına başladı.

[Sayfa 21’deki şema/resim]

(Ayrıntılı bilgi için lütfen yayına bakın)

Yeruşalim/Süleyman’ın Mabedi

SÜLEYMANIN ZAMANINDAKİ MABET ALANI

Mabet

1. En Mukaddes Yer

2. Mukaddes Yer

3. Sundurma

4. Boaz

5. Yakin

6. Tunç Sunak

7. Dökme Deniz

8. Ayaklık

9. Yan Odalar

10. Yemek Odaları

11. İç Avlu

MABET ALANI

Moriya Dağı

Yemek Odaları

Ayaklık

Yan Odalar

En Mukaddes Boaz

Yer Mukaddes Yer Sundurma Tunç İç

Yakin Sunak Avlu

Ayaklık Dökme

Deniz

Ofel

Meydan (?)

Sular Kapısı (?)

DAVUD ŞEHRİ

Sion Dağı

Davud’un Sarayı

Çeşme Kapısı

Manasse’nin Suru (?)

Hananel Kulesi

Hammea Kulesi

Koyun Kapısı

Muhafızlar Kapısı

Hammifkad Kapısı

Atlar Kapısı

KIDRON VALLEY

Aşağı Sur (?)

Gihon

Sonradan yapılan su tüneli

TYROPOEON VADİSİ

Gübre (Harsit) Kapısı

En-rogel

Dere Kapısı

HİNNOM VADİSİ

Köşe Kapısı

Fırınlar Kulesi

Geniş Duvar

Efraim Kapısı

Meydan

Eski Kapı

İlk Kuzey Surları

İKİNCİ MAHALLE

Balık Kapısı

[Resim]]

Ofel

Firavun’un Kızının Evi

Süleyman’ın Sarayı

Lübnan Ormanı Evi

Sayvan

Taht Eyvanı

Moriya Dağı

Büyük Avlu

Mabet

[Sayfa 20’deki resim]

Ön plandaki bölge, ‘Davud Şehri’nin bulunduğu yerdi. Mabet, arka plandaki düzlük bölgedeydi

[Sayfa 20’deki resim]

Eski ‘Davud Şehri’ni ve Süleyman’ın mabedini gösteren, bilgisayarla hazırlanmış model

Vaat Edilmiş Topraklara Saldıran İmparatorluklar

KUZEYDEKİ İsrail krallığının başkenti Samiriye MÖ 740’ta Asurlular tarafından fethedildi. Böylece İsrailoğulları zalim bir imparatorluğun eline düştü. Asur ülkesi, Mezopotamya düzlüklerinin kuzey ucunda, Bereketli Hilal’in büyük ırmaklarından biri olan Dicle’nin yakınlarında kurulmuştu. Asur’un başlıca kentleri Ninive ve Kalah’ı Nimrod kurmuştu. (Tk 10:8-12) III. Şalmanezer’in zamanında batıya doğru yayılan Asur, kuzey İsrail’e ve sulak, verimli Suriye topraklarına doğru genişledi.

Asur, Mukaddes Kitapta adı geçen Kral III. Tiglat-pileser’in (Pul) yönetimi altındayken, İsrail’e baskı yapmaya başladı. Bu kralın askeri seferleri güneydeki Yahuda’yı bile etkiledi. (II. Kı 15:19; 16:5-18) Asur’un taşkın “suları” zamanla Yahuda’yı da kaplayarak sonunda başkenti Yeruşalim’e ulaştı.—İş 8:5-8.

MÖ 732’de Asur Kralı Sanherib Yahuda’yı istila etti. (II. Kı 18:13, 14) Şefela ovasında stratejik bir konumda bulunan Lakiş de dahil, tam 46 Yahuda şehrini ele geçirip yağmaladı. Asur’un, ordularıyla Yahuda’nın başkenti Yeruşalim’in çevresinden dolaşarak güneybatıya nereden geçtiği haritadan görülebilir. Sanherib kendi tarihsel kayıtlarında, Hezekiel’i “kafesteki bir kuş gibi” tutmasıyla övünüyordu; ne var ki aynı kayıtlar, Tanrı’nın meleği tarafından öldürülen Sanherib’in askerlerinden hiç söz etmiyor.—II. Kı 18:17-36; 19:35-37.

Asur İmparatorluğu’nun günleri sayılıydı. Bugün İran toprakları olan dağlık bölgedeki Medler, Asur ordusunun kalan kısmıyla savaşmaya başladı. Bu durum, Asur’un dikkatini isyan etmeye başlayan batı bölgelerinden başka yöne çekti. Bu sırada Babilliler giderek güçleniyorlardı; öyle ki, Aşur şehrini bile ele geçirdiler. ‘Kanlı şehir’ Ninive, Babilliler, Medler ve Karadeniz’in kuzeyinden gelen savaşçı İskitlerden oluşan ittifak kuvvetleri tarafından MÖ 632’de düşürüldü. Böylece Nahum ve Tsefanya’nın peygamberlikleri yerine gelmiş oldu.—Na 3:1; Tsf 2:13.

Asur’un saltanatı Harran’da sona erdi. Kararlı Babil güçlerinin saldırısına uğrayan Asurlular, Mısır’dan yardım gelene kadar dayanmaya çalıştı. Fakat kuzeye doğru ilerleyen Firavun Neko’nun yolu Megiddo’da Yahuda Kralı Yoşiya’nın direnişiyle kesilmişti. (II. Kı 23:29, YÇ) Neko sonunda Harran’a vardıysa da çok geç kalmıştı; çünkü Asur İmparatorluğu düşmüştü.

Babil İmparatorluğu

“Asma bahçeleri” dendiğinde akla hangi şehir gelir? Aynı ismi taşıyan dünya gücünün başkenti ve peygamberlikte kanatlı bir aslanla betimlenen Babil. (Da 7:4) Bu şehir zenginliği ve ticaretinin yanı sıra din ve astroloji alanındaki gelişmelerle de tanınıyordu. İmparatorluğun merkezi, güney Mezopotamya’nın bataklık ovalarında, Dicle ve Fırat Irmaklarının arasındaydı. Şehir, Fırat’ın iki yakasına kurulmuştu ve surları sayesinde ele geçirilmesi olanaksız görünüyordu.

Babilliler, Arabistan’ın kuzey kesimindeki kayalık çölden geçen ticaret yolları oluşturdular. Hatta bir ara Babil tahtını Belşatsar’a bırakan Kral Nabunaid, Tema’da oturdu.

Babil üç kez Kenan’ı istila etti. MÖ 625’te Nebukadnetsar Mısırlıları Karkamış’ta bozguna uğrattıktan sonra, Babilliler güneydeki Hamat’a doğru ilerlediler ve geri çekilen Mısırlıları orada tekrar bozguna uğrattılar. Sonra kıyı yolundan aşağıya inerken yol üzerindeki Aşkelon’u da harap ederek Mısır vadisine akın ettiler. (II. Kı 24:7; Yr 47:5-7) Bu sefer sırasında, Yahuda Babil’in yönetimi altına girdi.—II. Kı 24:1.

Yahuda kralı Yehoyakim MÖ 618’de isyan etti. Babil de, yakınlardaki ulusların ordularını Yahuda’ya gönderdi ve kendi askerleriyle kuşattığı Yeruşalim’i buyruğu altına aldı. Çok geçmeden, bu sefer Kral Tsedekiya’nın Mısır’la ittifak yapması, Babillilerin müthiş bir öfkeyle Yahuda’ya karşı harekete geçmesine sebep oldu. Yahuda tekrar istila edildi ve şehirleri Babilliler tarafından yok edilmeye başlandı. (Yr 34:7) En sonunda Nebukadnetsar ordusunu Yeruşalim’e yönlendirdi ve MÖ 607’de şehri ele geçirdi.—II. Ta 36:17-21; Yr 39:10.

[Sayfa 23’deki resim]

KUTSAL YAZILARIN BU DÖNEMDE YAZILAN KISIMLARI

Hoşea

İşaya

Mika

Süleymanın Meselleri (kısmen)

Tsefanya

Nahum

Habakkuk

Yeremyanın Mersiyeleri

Obadya

Hezekiel

I. ve II. Krallar

Yeremya

[Sayfa 23’teki harita]

(Ayrıntılı bilgi için lütfen yayına bakın)

Babil/Asur İmparatorlukları

Asur İmparatorluğu

B4 Memfis (Nof)

B4 Tsoan

B5 MISIR

C2 KIBRIS (KİTTİM)

C3 Sayda

C3 Sur

C3 Megiddo

C3 Samiriye

C4 Yeruşalim

C4 Aşkelon

C4 Lakiş

D2 Harran

D2 Karkamış

D2 Arpad

D2 Hamat

D3 Ribla

D3 SURİYE

D3 Şam

E2 Gozan

E2 MEZOPOTAMYA

F2 MİNNİ

F2 ASUR

F2 Horsâbad

F2 Ninive

F2 Kalah

F2 Aşur

F3 BABİL

F3 Babil

F4 KALDE

F4 Erek

F4 Ur

G3 Şuşan

G4 ELAM

Babil İmparatorluğu

C3 Sayda

C3 Sur

C3 Megiddo

C3 Samiriye

C4 Yeruşalim

C4 Aşkelon

C4 Lakiş

D2 Haran

D2 Karkamış

D2 Arpad

D2 Hamat

D3 Ribla

D3 SURİYE

D3 Şam

D5 Tema

E2 Gozan

E2 MEZOPOTAMYA

E4 ARABİSTAN

F2 MİNNİ

F2 ASUR

F2 Horsâbad

F2 Ninive

F2 Kalah

F2 Aşur

F3 BABİL

F3 Babil

F4 KALDE

F4 Erek

F4 Ur

G3 Şuşan

G4 ELAM

[Diğer yerler]

G2 MEDİA

Ana Yollar (Yayına bakın)

[Denizler]

B3 Akdeniz (Büyük Deniz)

C5 Kızıldeniz

H1 Hazar Denizi

H5 Basra Körfezi

[Irmaklar]

B5 Nil

E2 Fırat

F3 Dicle

[Sayfa 22’deki resim]

Lakiş Höyüğü

[Sayfa 22’deki resim]

Eski Megiddo’nun maketi

[Sayfa 23’teki resim]

Babil’in Asma Bahçeleri’nin temsili resmi

Tanrı’nın Kavmi Memleketine Dönüyor

GÖZE çarpan iki sıradağ –Elburz (Hazar Denizi’nin güneyinde) ve Zagros (Basra Körfezi’nin güneydoğusuna doğru)– bugünkü İran platosunu çevreler. Bu sıradağların ağaçlarla kaplı yamaçları arasında uzun ve verimli vadiler yer alır. Vadiler ılımanken, yüksek kesimlerdeki kuru ve rüzgârlı ovalar kışın çok soğuktur. Platonun dağınık nüfuslu çölü buraya yakındır. Med-Pers İmparatorluğu bu bölgede, yani Mezopotamya’nın doğusunda ortaya çıkmıştır.

Medler, sonradan Ermenistan ve Kilikya’ya yayılmış olsalar da, önce platonun kuzey kesimine yerleştiler. Persler ise platonun güneybatı kesimine, Dicle Vadisi’nin doğusuna yerleşmişlerdi. Bu iki krallık MÖ altıncı yüzyılın ortalarında, Koreş’in (Kyros) yönetimi sırasında birleşerek Med-Pers Dünya Gücünü oluşturdular.

Koreş MÖ 539’da Babil’i ele geçirdi. İmparatorluğu doğuda Hindistan’a kadar genişledi. Batıda Mısır’ı ve bugünkü Türkiye’yi topraklarına dahil etti. Daniel Med-Pers İmparatorluğunu yerinde olarak ‘çok et yiyen’ doymak bilmez bir “ayı”yla betimledi. (Da 7:5) Fakat Koreş insancıl, hoşgörülü bir yönetim kurdu. İmparatorluğu eyaletlere böldü. Her eyalet genellikle Persli bir satrap tarafından idare ediliyordu, fakat onun altındaki bir yerel yöneticinin de bazı yetkileri vardı. İmparatorlukta yaşayan halklar, kendi geleneklerini ve dinlerini sürdürmeye teşvik edildi.

Koreş bu politikaya uygun davranarak, Ezra ile Nehemya’nın anlattığı gibi Yahudilerin hakiki tapınmayı canlandırmak ve Yeruşalim’i yeniden inşa etmek için geri dönmelerine izin verdi. Sizce bu kalabalık grup, İbrahim’in Fırat Irmağı boyunca izlediği Karkamış yolunu mu, yoksa Tadmor’un ve Şam’ın içinden geçen daha kısa yolu mu kullandı? Mukaddes Kitap bu konuda bir şey söylemiyor. (Sayfa 6-7’ye bakın.) Zaman içinde Yahudiler, Nil Deltası ve daha güneydeki yerler gibi, imparatorluğun diğer kısımlarına da yerleştiler. Yahudilerin büyük bir kısmı Babil’de yaşamaya devam etti; yüzyıllar sonra Petrus orayı herhalde bu nedenle ziyaret etmişti. (I. Pe 5:13) Görüldüğü gibi Yunan ve Roma imparatorlukları dönemlerinde Yahudilerin değişik yerlerde bulunuşunda, aslında Med-Pers İmparatorluğu rol oynamıştı.

Med-Pers İmparatorluğu Babil’i fethettikten sonra, yazların çok sıcak ve kurak geçtiği bu şehri yönetim merkezi olarak kullandı. Eski Elam’ın başkenti Şuşan (Susa) da kraliyet şehirlerinden biriydi. Bu şehirde, Pers Kralı Ahaşveroş (I. Kserkses) Ester’i kraliçe yapmış ve büyük imparatorluğun her tarafına dağılmış İsrailoğullarını yok etme amaçlı bir komployu engellemişti. Med-Pers İmparatorluğu’nun diğer iki başkenti Ekbatana (rakımı 1.900 metreden fazlaydı ve yazlar orada çok güzel geçerdi) ve Pasargad’dı (aynı rakımda, 650 kilometre kadar güneydoğuda).

Bu dünya gücünün sonu nasıl geldi? Med-Pers, gücünün doruğundayken, imparatorluğun kuzeybatı sınırındaki Yunanlıların kışkırttığı ayaklanmalara karşılık verdi. O sırada Yunanistan, birbirleriyle savaşan kent devletlerinden oluşuyordu; ama bu kent devletleri, Marathon ve Salamis’teki dönüm noktası niteliğindeki savaşlarda Pers güçlerini bozguna uğratmak için işbirliği yaptı. Böylece, birleşmiş bir Yunanistan’ın Med-Pers üzerindeki üstünlüğüne zemin hazırlanmış oldu.

[Sayfa 25’teki çerçeve]

Zerubbabel liderliğinde yaklaşık 50.000 İsrailli erkek, Yeruşalim’e dönmek için (izledikleri yola göre) 800 ila 1.600 kilometrelik bir mesafe kat ettiler. Orada çok zor ekonomik şartlarla karşılaştılar. Memleketleri 70 yıl boyunca ıssız kalmıştı. Geri dönenler sunağı yeniden yapıp, Yehova’ya kurbanlar sunarak hakiki tapınmayı yeniden canlandırdı. Böylece MÖ 537 yılının sonbaharında Çardaklar Bayramı’nı kutladılar. (Yr 25:11; 29:10) Sonra da Yehova’nın evinin temelini attılar.

[Sayfa 25’teki çerçeve]

KUTSAL YAZILARIN BU DÖNEMDE YAZILAN KISIMLARI

Daniel

Haggay

Zekarya

Ester

Mezmurlar (kısmen)

I. ve II. Tarihler

Ezra

Nehemya

Malaki

[Sayfa 24’teki harita]

(Ayrıntılı bilgi için lütfen yayına bakın)

Med-Pers İmparatorluğu

A2 MAKEDONYA

A2 TRAKYA

A4 Kirene

A4 LİBYA

B2 Byzantion (İstanbul)

B2 LİDYA

B3 Sardes

B4 Memfis (Nof)

B4 MISIR

B5 No-amon (Teb)

B5 Syene (Sevene)

C3 KİLİKYA

C3 Tarsus

C3 İssos

C3 Karkamış

C3 Tadmor

C3 SURİYE

C3 Sayda

C3 Şam

C3 Sur

C4 Yeruşalim

D2 Fasis

D2 ERMENİSTAN

D3 ASUR

D3 Ninive

D4 Babil

E3 MEDİA

E3 Ekbatana (Akmeta)

E3 HYRKANİA

E4 Şuşan (Susa)

E4 ELAM

E4 Pasargad

E4 Persepolis

E4 PERSİS

F3 PART ÜLKESİ

F4 DRANGİANA

G2 Marakanda (Semerkand)

G3 SOGDİANA

G3 BAKTRİANE

G3 AREİA

G4 ARAKHOSİA

G4 GEDROSİA

H5 HİNDİSTAN

[Diğer Yerler]

A2 YUNANİSTAN

A3 Marathon

A3 Atina

A3 Salamis

C1 İSKİT ÜLKESİ

C4 Elat (Elot)

C4 Tema

D4 ARABİSTAN

[Dağlar]

E3 ELBURZ DAĞL.

E4 ZAGROS DAĞL.

[Denizler]

B3 Akdeniz (Büyük Deniz)

C2 Karadeniz

C5 Kızıldeniz

E2 Hazar Denizi

E4 Basra Körfezi

[Irmaklar]

B4 Nil

C3 Fırat

D3 Dicle

H4 İndus

[Sayfa 24’teki resim]

Koreş’in askerleri Babil’e ulaşmak için Zagros Dağları’nı aşmalıydı

[Sayfa 25’teki resim]

Üst: Persepolis’teki Kserkses Kapısı

[Sayfa 25’teki resim]

Küçük resim: Koreş’in mezarı (Pasargad)

Yunan Ve Roma İmparatorluklarının Etkisi

SONRADAN Yunan İmparatorluğu olan devletin yayılması Makedonya dağlarında başladı. Orada, 20’li yaşlarının başında olan İskender, doğudaki toprakları fethetmeyi düşünüyordu. MÖ 334’te ordusunu Avrupa’yı Asya’dan ayıran Hellespontos’tan (Çanakkale Boğazı) geçirdi. İskender’in yönetimi altındaki Yunanlılar, bir “kaplan” gibi ileri atılıp, bir dizi hızlı fethe girişti. (Da 7:6) İskender Troya yakınlarında, Granikos Irmağı (Biga Çayı) ovalarında Persleri yendi ve İssos’ta onları kesin bir bozguna uğrattı.

Yunan ordusu, Suriye ve Fenike’yi istila ederek, yedi ay süren bir kuşatmadan sonra Sur’u aldı. (He 26:4, 12) Yeruşalim’e saldırmayan İskender Gazze’yi fethetti. (Ze 9:5) Mısır’a vardığında, ileride ticaret ve bilim merkezi haline gelecek olan İskenderiye’yi kurdu. Vaat Edilmiş Topraklar’dan tekrar geçerek, Ninive harabeleri yakınlarındaki Gaugamela’da Persleri bir kez daha bozguna uğrattı.

İskender, güneye inerek Pers yönetim merkezleri olan Babil, Şuşan (Susa) ve Persepolis’i aldı. Sonra hızla Pers topraklarından geçti ve bugünkü Pakistan’da bulunan İndus Irmağı’na kadar geldi. İskender sadece sekiz yıl içinde, o zamanki bilinen dünyanın büyük bir kısmını fethetti. Fakat MÖ 323’te, 32 yaşındayken Babil’de sıtmadan öldü.—Da 8:8.

Vaat Edilmiş Topraklar’da Helenizmin etkileri güçlüydü. İskender’in ordusundan bazı eski askerler bölgeye yerleşti. Böylece, birinci yüzyıla gelindiğinde Yunanca konuşan şehirlerden meydana gelen bir birlik (Dekapolis) oluşmuştu. (Mt 4:25; Mr 7:31) İbranice Kutsal Yazıların artık Yunanca çevirisi vardı. Koine dili (ortak Yunanca) Mukaddes Kitap öğretilerini yaymakta kullanılan uluslararası bir dil oldu.

Roma İmparatorluğu

Bu arada batıda neler oluyordu? Önceleri Tiber Irmağı üzerindeki köylerden oluşan Roma’nın önemi artıyordu. Bir süre sonra, etkili ordusunun savaş gücü ve merkezi siyasal gücü sayesinde Roma, İskender’in dört generalinin kontrolü altında olan bölgeleri hızla ele geçirdi. MÖ 30’lara gelindiğinde, Roma İmparatorluğu rakipsiz kaldı ve bu, Daniel’in rüyette gördüğü ‘korkunç canavarın’ ortaya çıkışının ilk evresiydi.—Da 7:7.

Roma İmparatorluğu, Britanya’dan Kuzey Afrika’ya, Atlas Okyanusu’ndan Basra Körfezi’ne kadar genişledi. Akdeniz, imparatorluk toprakları içinde kaldığından Romalılar ona Mare Nostrum (Bizim Deniz) adını verdi.

Ülkelerinin Roma İmparatorluğu’nun bir kısmı olmasıyla, Yahudiler bu imparatorluktan da etkilendi. (Mt 8:5-13; Re İş 10:1, 2) İsa, İmparator Tiberius’un saltanatı sırasında vaftiz edildi ve öldü. Bazı Romalı yöneticiler İsa’nın takipçilerine acımasızca eziyet ettiler ancak hakiki tapınmayı yok edemediler. 13 yüzyıl sonra imparatorluk, kuzeyden Germen kabilelerinin ve doğudan göçebe istilacıların saldırılarına yenildi.

[Sayfa 26’daki harita]

(Ayrıntılı bilgi için lütfen yayına bakın)

Yunan İmparatorluğu

İskender’den sonra, büyük imparatorluğu dört generalinin kontrolü altındaydı

▪ Kassandros

▫ Lysimakhos

○ I. Ptolemaios

• I. Selevkos

A2 ▪ YUNANİSTAN

A2 ▪ Atina

A2 ▪ AHAYA

A3 ○ Kirene

A3 ○ LİBYA

B2 ▫ Byzantion

B3 ○ KIBRIS

B4 ○ No-amon (Teb)

C3 Palmyra (Tadmor)

C3 ○ Gerasa

C3 ○ Filadelfiya

C3 ○ Yeruşalim

C5 ○ Syene (Sevene)

G2 • Aleksandreia Margiana

İskender’in Yolu

A2 ▪ MAKEDONYA

A2 ▪ Pella

A2 ▫ TRAKYA

B2 ▫ Troya

B2 ▫ Sardes

B2 ▫ Efesos

B2 ▫ Gordion

C2 ▫ Ankyra (Ankara)

C3 • Tarsus

C3 • İssos

C3 • Antakya

C3 ○ Sur

C4 ○ Gazze

B4 ○ MISIR

B4 ○ Memfis

B4 ○ İskenderiye (Aleksandreia)

A4 ○ Siva Vahası

B4 ○ Memfis

C4 ○ Gazze

C3 ○ Sur

C3 ○ Şam

C3 • Halep

D3 • Nisibis

D3 • Gaugamela

D3 • Babil

E3 • Şuşan

E4 • PERSİS

E4 • Persepolis

E4 • Pasargad

E3 • MEDİA

E3 • Ekbatana

E3 • Ragha

E3 • Hekatompylos

F3 • PART ÜLKESİ

G3 • AREİA

G3 • Aleksandreia Areia (Herat)

G3 • Aleksandreia Prophtasia

F4 • DRANGİANA

G4 • ARAKHOSİA

G4 • Aleksandreia Arakhosia (Kandehar)

H3 • Kâbil

G3 • Drapsaka

H3 • Aleksandreia Oksiane

G3 • Drapsaka

G3 • BAKTRİANE

G3 • Baktra

G2 • Derbent

G2 • SOGDİANA

G3 • Marakanda

G2 • Buhara

G2 • Marakanda

H2 • Aleksandreia Eskhate

G2 • Marakanda

G2 • Derbent

G3 • Baktra

G3 • BAKTRİANE

G3 • Drapsaka

H3 • Kâbil

H3 • Taksila

H5 • HİNDİSTAN

H4 • Aleksandreia

G4 • GEDROSİA

F4 • Pura

E4 • PERSİS

F4 • Aleksandreia

F4 • KARMANİA

E4 • Pasargad

E4 • Persepolis

E3 • Şuşan

D3 • Babil

[Diğer Yerler]

A3 GİRİT

D4 ARABİSTAN

[Denizler]

B3 Akdeniz

C5 Kızıldeniz

E4 Basra Körfezi

G5 Umman Denizi

[Irmaklar]

B4 Nil

D3 Fırat

D3 Dicle

G4 İndus

[Sayfa 27’deki harita]

(Ayrıntılı bilgi için lütfen yayına bakın)

Roma İmparatorluğu

A1 BRİTANYA

A3 İSPANYA

B1 GERMANYA

B2 GALYA

B2 İTALYA

B2 Roma

B3 Kartaca

C2 İLLİRİKUM

C3 YUNANİSTAN

C3 Aktium

C3 Kirene

D2 Byzantion (Konstantinopolis)

D3 ANADOLU

D3 Efesos

D3 Halep

D3 Antakya

D3 Şam

D3 Gerasa (Ceraş)

D3 Yeruşalim

D3 İskenderiye

D4 MISIR

[Denizler]

A2 Atlas Okyanusu

C3 Akdeniz

D2 Karadeniz

D4 Kızıldeniz

[Sayfa 26’deki resim]

II. Ptolemaios, yeniden inşa edilen Rabba kentine Filadelfiya adını verdi. Burada büyük bir Roma tiyatrosunun kalıntıları hâlâ mevcuttur

[Sayfa 27’deki resim]

Gerasa (bugün Ceraş), Dekapolis şehirlerinden

[Sayfa 27’deki resim]

Halep yakınlarındaki bu yol gibi, Avrupa, Kuzey Afrika ve Orta Doğu’ya kadar giden Roma yolları vardı ve İsa’nın takipçileri Mukaddes Kitap hakikatini yaymak için bunlardan yararlandılar

“Yahudilerin Memleketinde” İsa

KORNELİUS’A şahitlik eden Petrus, İsa’nın “Yahudilerin memleketinde, ve Yeruşalimde” yaptıklarından söz etti. (Re İş 10:39) Sizce dünya tarihini böylesine derinden etkileyen İsa’nın hizmeti hangi bölgeleri kapsamıştı?

İsa, Tanrı’nın verdiği görevin bir kısmını Yahudiye (veya Yahuda) bölgesinin de dahil olduğu “Yahudilerin memleketinde” yaptı. (Lu 4:44, YÇ) Vaftiz edildikten sonra, isyancıların ve haydutların sık sık gittiği oldukça kurak ve ıssız bir bölge olan Yahudiye çölünde 40 gün kaldı. (Lu 10:30) Sonra, Yahudiye’den kuzeye doğru giderken Sihar yakınlarında Samiriyeli bir kadına iyi haberi bildirdi.—Yhn 4:3-7.

İncil kayıtlarını gözden geçirdiğimizde, İsa’nın daha çok Celile bölgesinde vaaz ettiğini görürüz. Yıllık bayramlar için güneye, Yeruşalim’e gitse de, hizmetinin ilk iki yılının büyük kısmını Vaat Edilmiş Toprakların kuzey bölümünde geçirdi. (Yhn 7:2-10; 10:22, 23) Örneğin, pek çok ünlü öğretisini Celile Denizi’nde ve yakınında vermiş, etkileyici mucizelerini burada yapmıştı. Celile Denizi’nin fırtına nedeniyle kabaran sularını sakinleştirmesini, hatta bu suların üzerinde yürümesini hatırlayın. Bu denizin çakıllı kıyılarına toplanan kalabalıklara kayıklardan vaaz etmişti. İlk ve en yakın takipçileri yine bu denizin yakınlarında yaşayan balıkçılardan ve çiftçilerdendi.—Mr 3:7-12; 4:35-41; Lu 5:1-11; Yhn 6:16-21; 21:1-19.

İsa, “kendi şehri” olan Kefernahum kıyısını, Celile’deki hizmeti için bir anlamda merkez olarak kullandı. (Mt 9:1) Ünlü Dağdaki Vaaz’ını verirken o civardaki bir yamaçtaydı. Bazen Kefernahum bölgesinden Magadan’a, Beytsayda’ya veya diğer yakın yerlere kayıkla giderdi.

İsa’nın “kendi şehri”nin, büyüdüğü Nasıra’dan, suyu şaraba çevirdiği Kana’dan, bir dul kadının oğlunu dirilttiği Nain’den ve 5.000 kişiyi mucizevi şekilde doyurup bir körün yeniden görmesini sağladığı Beytsayda’dan fazla uzak olmadığına dikkat edin.

İsa, MS 32 yılındaki Fısıh’tan sonra kuzeye, Fenike limanları olan Sur ve Sayda’ya gitti. Daha sonra, Dekapolis diye adlandırılan 10 Yunan kentinin bazılarında da vaaz etti. Mesih olduğu Petrus tarafından kabul edildiğinde Filipi Sezariyesi (Filipus Kayseriyesi) (F2) yakınlarındaydı ve kısa süre sonra, büyük ihtimalle Hermon Dağı’nda, görünüm değişimi gerçekleşti. İsa bunun ardından Ürdün Irmağı’nın karşı yakasındaki Perea bölgesinde vaaz etti.—Mr 7:24-37; 8:27–9:2; 10:1; Lu 13:22, 33.

İsa yeryüzündeki son haftasını öğrencileriyle birlikte “büyük Kıralın şehri” denilen Yeruşalim’de ve yakınında geçirdi. (Mt 5:35) İncillerde ismine rastladığınız Emmaus, Beytanya, Beytfaci ve Beytlehem gibi Yeruşalim’e yakın yerleri haritada bulabilirsiniz.—Lu 2:4; 19:29; 24:13; sayfa 18’deki “Yeruşalim Bölgesi” haritasına bakın.

[Sayfa 29’daki harita]

(Ayrıntılı bilgi için lütfen yayına bakın)

Güzel Diyar (İsa’nın Zamanındaki)

İsa’nın Zamanındaki Güzel Diyar

Dekapolis şehirleri

E5 Hippos

E6 Pella

E6 Skythopolis

F5 Gadara

F7 Gerasa

G5 Dium

G9 Filadelfiya

H1 Şam

H4 Rafana

I5 Kanatha

Ana Yollar (Yayına bakın)

Celile ile Yeruşalim Arasındaki Asıl Yol (Yayına bakın)

Celile ile Yeruşalim Arasındaki Perea’dan Geçen Diğer Yol (Yayına bakın)

A11 Gazze

B6 Sezariye (Kayseriye)

B8 Yafa

B9 Lidda

B12 Beer-şeba

C4 Ptolemais

C8 SAMİRİYE

C8 Antipatris

C8 Arimatea

C9 Emmaus

C10 YAHUDİYE

C11 Hebron

C12 İDUMEA

D1 Sayda

D2 Sur

D3 FENİKE

D4 CELİLE

D4 Kana

D5 Seforis

D5 Nasıra

D5 Nain

D7 Samiriye

D7 Sihar

D9 Efraim

D9 Beytfaci

D9 Yeruşalim

D9 Beytanya

D10 Beytlehem

D10 Herodium

D10 YAHUDİYE ÇÖLÜ

D12 Mesada

E4 Horazin

E4 Beytsayda

E4 Kefernahum

E4 Magadan

E5 Taberiye

E5 Hippos

E6 Beytanya (?) (Ürdün Irmağı’nın öte yakasındaki)

E6 Skythopolis

E6 Pella

E6 Salim

E6 Aynun

E9 Eriha

F1 ABİLENE

F2 Filipi Sezariyesi (Filipus Kayseriyesi)

F4 Gamala

F5 Abila (?)

F5 Gadara

F7 PEREA

F7 Gerasa

G3 İTUREA

G5 Dium

G6 DEKAPOLİS

G9 Filadelfiya

H1 Şam

H3 TRAHONİTİS

H4 Rafana

H12 ARABİSTAN

I5 Kanatha

[Dağlar]

D7 Ebal Dağı

D7 Gerizim Dağı

F2 Hermon Dağı

[Denizler]

B6 Akdeniz (Büyük Deniz)

E4 Celile Denizi

E10 Tuz Denizi (Lût Gölü)

[Irmaklar]

E7 Ürdün Irmağı

[Kaynaklar veya kuyular]

D7 Yakub’un Kuyusu

[Safya 28’deki resim]

Celile Denizi. Önde solda Kefernahum. Güneybatı yönüne doğru Gennesaret Ovası’na bakış

[Safya 28’deki resim]

Samiriyeliler Gerizim Dağı’nda tapınırdı. Arkada Ebal Dağı

İsa’nın Zamanındaki Yeruşalim Ve Mabet

YUSUF ve Meryem, İsa doğduktan hemen sonra onu, semavi Babasının Kendi ismiyle anılmasını uygun gördüğü Yeruşalim şehrine götürdüler. (Lu 2:22-39) İsa 12 yaşındayken, bu defa Fısıh için tekrar oradaydı. Anlayışıyla mabetteki öğretmenleri şaşkınlığa düşürmüştü. (Lu 2:41-51) Büyük Herodes’in inşa programının bir kısmı olan bu mabedin yapımı “kırk altı” yıldan fazla sürmüştü.—Yhn 2:20.

İsa hizmeti boyunca bayramlarda Yeruşalim’deydi; orada çoğu kez kalabalıklara Tanrı’nın sözünü öğretti. Para bozanları ve tüccarları mabedin avlusundan iki kere kovdu.—Mt 21:12; Yhn 2:13-16.

İsa, mabedin kuzeyindeki Beytzata (Beythesta) havuzunda, 38 yıldır hasta olan bir adamı iyileştirdi. Kör bir adama da şehrin güneyindeki Siloam havuzunda yıkanmasını söyledi, böylece onun görmesini sağladı.—Yhn 5:1-15; 9:1, 7, 11.

Arkadaşları Lazar, Meryem ve Marta’yı, Yeruşalim’in yaklaşık üç kilometre doğusundaki Beytanya’da sık sık ziyaret ederdi. (Yhn 11:1, 18, YÇ dipnot; Yhn 12:1-11; Lu 10:38-42; 19:29; “Yeruşalim Bölgesi” sayfa 18’e de bakın) Ölümünden birkaç gün önce, Zeytinlik Dağı yakınlarından geçip Yeruşalim’e yaklaşmıştı. Onu batıya, yani şehre dalıp gitmiş ağlarken zihninizde canlandırmaya çalışın. (Lu 19:36-44) Onun gördüğü manzara, karşı sayfanın üst kısmında gördüğünüz resme benziyordu. Sonra bir sıpa üzerinde, büyük ihtimalle şehrin doğu kapılarının birinden geçerek Yeruşalim’e girdi. Kalabalıklar onu İsrail’in gelecek kralı olarak selamladı.—Mt 21:9-12.

İsa’nın ölümünden önceki önemli olayların meydana geldiği yerler –dua ettiği Getsemani bahçesi, Sanhedrin salonu, Kayafa’nın evi, Vali Pilatus’un sarayı ve son olarak da Golgota– Yeruşalim’in içinde veya yakınındaydı.—Mr 14:32, 53–15:1, 16, 22; Yhn 18:1, 13, 24, 28.

Diriltilmesinden sonra İsa Yeruşalim’de ve Yeruşalim çevresinde öğrencilerine göründü. (Lu 24:1-49) Sonra Zeytinlik Dağı’ndayken göğe çıktı.—Re İş 1:6-12.

[Sayfa 31’deki şema]

(Ayrıntılı bilgi için lütfen yayına bakın)

Yeruşalim/Hirodes’in yaptığı Mabet

Mabet

1. En Mukaddes Yer

2. Mukaddes Yer

3. Yakılan Sunu Sunağı

4. Dökme Deniz

5. Kâhinler Avlusu

6. İsrailliler Avlusu

7. Kadınlar Avlusu

8. Milletler Avlusu

9. Taş perde (Soreg)

10. Kraliyet Sıra Sütunları

11. Süleyman’ın Sıra Sütunları

MABET

Kapı

Kâhinler Avlusu

Kapı

En Mukaddes Yakılan

Yer Mukaddes Sunu İsrailliler Kadınlar

Yer Sunağı Avlusu Avlusu

Dökme

Deniz

Kapı Süleyman’ın

Taş perde (Soreg) Sıra Sütunları

Milletler Avlusu

Kapı

Kraliyet Sıra Sütunları

Kapılar

Antonia Kalesi

Köprü

Sanhedrin Salonu (?)

TYROPOEON VADİSİ

Siloam Havuzu

Sukemeri

Kayafa’nın Evi (?)

Vali Konağı

Golgota (?)

Golgota (?)

Beytzata Havuzu

Getsemani Bahçesi (?)

ZEYTİNLİK DAĞI

KİDRON VADİSİ

Gihon Kaynağı

En-rogel

HİNNOM VADİSİ (GEHENNA)

[Sayfa 30’daki resimler]

Modern Yeruşalim’den (Kudüs) doğuya bakış: (A) Mabet alanı, (B) Getsemani bahçesi, (C) Zeytinlik Dağı, (D) Yahudiye çölü, (E) Lût Gölü

[Sayfa 31’deki resim]

İsa’nın zamanındaki Zeytinlik Dağı’ndan batıya bakış

İSA, Beytanya yakınlarındaki Zeytinlik Dağı’nda, dünya tarihini şekillendirecek bir vaaz faaliyeti başlattı. Bu görev dağın yaklaşık üç kilometre batısında, Yeruşalim’de başlayacaktı. Mesaj, yakınlardaki Yahuda ve Samiriye’ye yayılacak, sonunda da “dünyanın en uzak yerine kadar” ulaşacaktı.—Re İş 1:4, 8, 12.

İsa bu sözleri söyledikten kısa süre sonra, Roma İmparatorluğu’nun dört bir yanından –aşağıdaki haritada gösterilen bölgelerden– Yahudiler ve Yahudiliği sonradan benimsemiş kimseler Pentikost Bayramı için Yeruşalim’e geldiler. O gün Resul Petrus’un vaaz etmesi, İsa’nın öğretilerinin hızla yayılmasını sağladı.—Re İş 2:9-11.

Kısa bir süre sonra Yeruşalim’de başlayan zulüm İsa’nın takipçilerinin dağılmasına neden oldu. Petrus ve Yuhanna, Samiriyelilerin iyi haberi duymasına ve kabul etmesine yardımcı oldular. (Re İş 8:1, 4, 14-16) Filipus “Yeruşalimden Gazaya” giden çöl yolunda bir Habeşistanlıya vaaz ettikten sonra, İsa’nın öğretileri Afrika’ya kadar ulaştı. (Re İş 8:26-39) Hemen hemen aynı zamanlarda, hakikat mesajı Şaron Ovası’ndaki Lidda’da ve Yafa limanında da olumlu karşılanıyordu. (Re İş 9:35, 42) Petrus oradan Sezariye’ye (Kayseriye) gitti ve Romalı memur Kornelius’un, akrabalarının ve arkadaşlarının İsa’nın ruhla meshedilmiş takipçileri olmasına yardımcı oldu.—Re İş 10:1-48.

Önceden İsa’nın takipçilerine zulmeden Pavlus milletlerin resulü oldu. O, üç vaizlik turu boyunca ve Roma’ya yaptığı yolculukta, hem kara yolunu hem de deniz yolunu kullandı. Resul Pavlus ve diğer takipçiler iyi haberi Roma İmparatorluğu’nun birçok merkezine götürdüler. Pavlus İspanya’ya ulaşmayı istiyordu (sayfa 2’ye bakın) ve Petrus doğuda, ta Babil’de hizmet etti. (I. Pe 5:13) Gerçekten de Mesih’in etkin liderliği altında, takipçileri onun öğretilerini yaydılar. MS 60/61’e gelindiğinde ‘iyi haber gök altındaki bütün yaratılışa vaaz edilmişti.’ (Kl 1:6, 23) Bu iyi haber o zamandan beri gerçek anlamda “dünyanın en uzak yerine kadar” ulaştı.