Dünyayı Değiştiren İki Kurşun

1914’e gelindiğinde Avrupalı güçler arasında uzun süreli çekişmelerden doğan bir gerilim vardı, bu da birbirine muhalif iki müttefik grubu ortaya çıkarmıştı. Bunlar, Avusturya-Macaristan, İtalya ve Almanya’dan oluşan Üçlü İttifak grubu ile Britanya, Fransa ve Rusya’dan oluşan Üçlü İtilaf grubuydu. Ayrıca bu ulusların bazı ülkelerle politik ve ekonomik bağları da vardı, buna Balkan ülkeleri de dahildi.

O sıralarda Balkanlar büyük güçlerin egemenliğinden rahatsız, patlamaya hazır bir durumdaydı. Bölgede bağımsızlık planları yapan çok sayıda gizli cemiyet vardı. Bunların arasından küçük bir gençlik grubu, Avusturya Arşidükü Franz Ferdinand’a 28 Haziran’da Bosna’nın başkenti Sarajevo’yu ziyareti sırasında bir suikast yapmayı planladı.a Orada az sayıda polisin olması da işlerini kolaylaştırdı. Fakat suikastçılar eğitimli değildi. Gençlerden biri küçük bir bomba attı, ama hedefi tutturamadı, diğerleri de zamanında harekete geçemediler. Komploculardan sadece biri, Gravilo Princip başarılı oldu. Ancak bu başarı tamamen bir kaza eseriydi.

Arşidükün bombadan zarar görmeden yoluna devam ettiğini gören Princip, arabaya binmeye çalıştı fakat başaramadı. Cesareti kırılmış bir şekilde yolun karşısındaki kafeye girdi. Bu arada bombalama girişiminden dolayı sinirlenen arşidük yolunu değiştirmeye karar verdi. Fakat şoförü planın değiştiğinin farkında olmadığından yanlış yöne doğru gidiyordu ve arabayı geri çevirmek zorunda kaldı. Tam o sırada Princip kafeden dışarı çıktı ve hedefiyle karşı karşıya geldi; arşidük üç metre ötede, üstü açık arabasının içinde oturuyordu. Princip arabaya yaklaşıp iki el ateş ederek arşidük ve karısını öldürdü.b Toy bir Sırp milliyetçisi olan Princip yaptığı işin sonuçlarının nasıl çığ gibi büyüyeceğini hayal bile edemezdi. Ancak bu korkunç olayların tüm sorumluluğu ona yüklenemezdi.

Çığ Başlıyor

Resmi soruşturmada Sırp hükümetinin arşidük suikastında suçu olduğuna dair bir kanıt bulunamadı; yine de Avusturya, imparatorluk sınırları içindeki Slavların çıkardığı karışıklığı kesin olarak sonlandırmaya kararlıydı. Tarihçi J. M. Roberts’ın sözleriyle Avusturya “Sırbistan’a dersini vermeyi” çok istiyordu.

Sırbistan’ın başkentindeki Rus büyükelçisi Nicholas Hartwig gerilimi azaltmak için olası bir uzlaşma planı üzerinde çalıştı. Ancak, Avusturya heyetiyle toplantıdayken kalp krizi geçirip öldü. Sonunda 23 Temmuz’da Avusturya Sırbistan’a ultimatom niteliğinde bir talep listesi gönderdi. Sırbistan bu taleplerin hepsini kabul edemeyince Avusturya diplomatik ilişkilere derhal son verdi. Böylece, çok kritik bir anda diplomasi işlemez oldu.

Yine de savaşı önlemek için birkaç girişimde daha bulunuldu. Örneğin İngiltere uluslararası bir konferans önerdi; Alman kayzeri de Rus çarını, ordusunu harekete geçirmemesi için uyardı. Fakat olaylar kontrolden çıkmıştı. “Devlet adamları, generaller ve tüm uluslar yaklaşan olayların karşısında çaresiz kaldı” (The Enterprise of War).

Avusturya imparatoru Almanların desteğini arkasına alarak 28 Temmuz’da Sırbistan’a savaş ilan etti. Rusya Sırbistan’ı destekledi; yaklaşık bir milyon Rus askerinin Avusturya sınırında hareket edeceğini duyurdu, böylece Avusturya’yı engellemeye çalıştı. Ancak bu, Rusya’nın Almanya ile olan sınırını savunmasız bırakacaktı; Rus çarı bu emri tereddütlü bir şekilde verdi.

Çar, Almanya’ya saldırma planı olmadığı konusunda kayzere güvence vermeye çalıştı. Ancak, Rus kuvvetlerinin hareketi Almanların savaş planını uygulamasını hızlandırdı ve 31 Temmuz’da Almanya Schlieffen planını yürürlüğe koydu. Böylece önce 1 Ağustos’ta Rusya’ya, iki gün sonra da Fransa’ya savaş ilan etti. Almanların savaş planında orduların Belçika’dan geçmesi vardı, Britanya Almanya’yı uyararak Belçika’nın tarafsızlığını ihlal etmesi halinde bu ülkeye savaş açacağını ilan etti. 4 Ağustos’ta Alman birlikleri Belçika’ya girdiler; artık ok yaydan çıkmıştı.

[Sayfa 19’daki resim]

Arşidük Ferdinand suikastı

[Tanıtım notu]

© Mary Evans Picture Library