Temuçin (y. 1162-1227) adında bir han, 20 yıl savaştıktan sonra, yaklaşık 27 Moğol kabilesini kendi liderliği altında birleştirdi. Daha sonra Tatarlar, Moğolların yanında savaştılar. Sonuçta ezici Moğol güçleri, batıya doğru yol aldığında korku içindeki Avrupalılar bu istilacıları “Tartarlar” olarak adlandırdı.b 1206 yılında Temuçin 40 yaşını geçince, Moğollar onu “Cengiz Han” ilan ettiler. Bu muhtemelen, “kudretli han” ya da “cihan hükümdarı” anlamına gelen bir unvandı. Cengiz Han, aynı zamanda Büyük Han olarak da tanınıyordu.

Cengiz Han’ın atlı okçu birlikleri çoğu zaman birçok cephede binlerce kilometre uzaklara kadar hızlı ve etkili saldırılar yaptılar. Bir ansiklopedi onun, askeri açıdan “Büyük İskender ve I. Napoléon’a eşit” olduğunu söylüyor (Encarta Encyclopedia). Cengiz Han’la aynı dönemde yaşayan İranlı tarihçi Cuzcani, onu “büyük bir enerjiye, zekaya, dehaya ve anlayışa” sahip biri olarak tanımladı. Fakat onu ayrıca “kasap” olarak da niteledi.

Moğolistan’ın Ötesine

Kuzey Çin’i Mançular yönetiyordu. Hanedanlarına altın anlamına gelen “Jin” adını vermişlerdi. Moğollar, Mançu bölgelerine ulaşmak için çetin Gobi Çölü’nü geçtiler. Gerçi, gerektiğinde kısrak sütü ve kanıyla yaşamlarını sürdürebilen göçebeler için bu büyük bir engel oluşturmuyordu. Cengiz Han, yönetimini Çin’e ve Mançurya’ya kadar genişletmiş olsa da, savaş bitmedi, 20 yıl kadar devam etti. O, Çinliler arasından bilginler, zanaatkarlar, tüccarlar ve mancınık gibi kuşatma silahları ve barutla bombalar yapabilen mühendisleri yanına topladı.

Cengiz Han batıya doğru giden İpek Yolu ticaret rotalarının kontrolünü ele geçirdikten sonra, komşu Türk Sultanı Şah Muhammed’le bir ticaret anlaşması yapmak istedi. Şah, bugünkü Afganistan, Tacikistan, Türkmenistan, Özbekistan ve İran’ın büyük bir bölümünü içine alan geniş bir imparatorluğu yönetiyordu.

Görünüşte ticaretle ilgilenen bir Moğol kervanı gönderildi ve 1218’de Şah’ın topraklarının sınırlarına geldi. Fakat vali onları idam ettirdi ve bu, Moğolların ilk defa Müslüman bir toprağı fethetmeleriyle sonuçlanacak olayların başlangıcı oldu. Karıncalardan çok olduğu söylenen Moğollar, sonraki üç yıl içinde şehirleri ve tarlaları yağmalayıp yaktılar. Şah Muhammed’in halkından, istedikleri yeteneklere sahip olmayan herkesi katlettiler.

Tahminen 20.000 kişiden oluşan Moğol güçleri, daha sonra Azerbaycan ve Gürcistan’dan geçerek Kafkasya’nın kuzeyindeki bozkırlara doğru ilerlediler. 80.000 kişilik bir Rus ordusu da içinde olmak üzere, karşılaştıkları her orduyu bozguna uğrattılar. Moğollar, Hazar Denizi’nin etrafını da dolaşarak yaklaşık 13.000 kilometrelik bir yolculuk yaptılar. Bazıları bunu, tarihteki en büyük süvari başarılarından biri olarak kabul eder. Onların akınları, daha sonraki Moğol yöneticilerinin Doğu Avrupa’yı fethetmesine ön ayak oldu.

Cengiz Han’ın Ardılları

Cengiz Han’ın ilk karısından olan dört oğlundan üçüncüsü Ögedey, sonraki Büyük Han oldu. Ögedey, fethedilen topraklar üzerinde yeniden kontrol sağladı, vasal yöneticilerden haraç aldı ve Kuzey Çin’deki Jin Hanedanı’nın fethini tamamladı.

Ögedey sonunda, imparatorluğu ve Moğolların alıştığı şaşaalı yaşam tarzını sürdürmek için tekrar savaşmaya, fakat bu sefer yağmalanmamış topraklar için savaşmaya karar verdi. İki cephede saldırılar başlattı: Batıdaki Avrupa toprakları ve Güney Çin’deki Song Hanedanı. Avrupa seferi başarıya ulaştı ama diğeri başarısız oldu. Bazı zaferlere rağmen Moğollar, Song Hanedanı’nın önemli topraklarını fethedemediler.

[Sayfa 15’teki resim]

Cengiz Han