Stres Sağlığınızı Tehdit Ediyor

“Çalışma saatlerim hiç belli olmuyor, gecem gündüzüm yok. Bir hastanede ameliyattan çıkıp başka bir hastanedeki ameliyatıma yetişmek için korkunç bir trafiğe giriyorum ve oraya sadece birkaç dakika içinde yetişmem gerekiyor” (Dr. Peter Stuart, Güney Afrika).

SİZİN strese girmenize yol açan şey bu doktorunkinden tamamen farklı olsa da muhtemelen onun neler hissettiğini anlayabilirsiniz. Bugün yaşadığımız stresin nedeni trafik, işyerindeki ya da evdeki gergin ilişkiler veya başka bir durum olsa da, aslında stres insanlar için yeni bir şey değildir.

Üç bin yıldan uzun bir zaman önce yaşamış ve çok savaşa katılmış bir asker dürüstçe şunu itiraf etmişti: “İçim korkudan titriyor ve tüm bedenimi ürperti sarıyor” (Mezmur 55:5). O stresin ne demek olduğunu biliyordu. Küçüklüğünde çobanlık yaparken bir aslanı ve bir ayıyı yere sermiş ayrıca etrafa korku salan bir asker ona meydan okuduğunda onu yenmişti (1. Samuel 17:4-10, 23, 24, 34-36, 41-51).

Aslında stres her zaman zararlı değildir. Örneğin karşılaştığımız zorluklarla başa çıkmamıza yardım edebilir. İnsanın, hayatını tehdit eden durumlar karşısında normalde yapabileceğini hiç düşünmediği şeyleri yapabilmesini sağlar. Herhalde, önemli bir göreviniz olduğunda stres sayesinde adrenalin hormonunun salgılanmasıyla siz de işi zamanında bitirme gücü bulmuşsunuzdur.a

Ancak stres hiç azalmazsa ve vücudumuz bir türlü gevşeyemezse sorunlar başlar. Bir araştırmacı “Stres sağlığınızı ve huzurunuzu tehdit eden en büyük düşmandır” diyor. Strese daha fazla dayanamayacağınızı hissediyorsanız ya da o noktaya gelmeden bir şeyler yapmak istiyorsanız belki siz de stresi azaltmak için yapabileceğiniz bir şey olup olmadığını düşünüyorsunuz.

Merak etmeyin, birçok kişiye yardımcı olmuş ve herkese hitap edebilecek bir çözüm var. Bu çözüm birçok kişinin hiç düşünmediği bir kaynaktan, Tanrı’nın Sözü olan Kutsal Kitaptan geliyor. Kutsal Kitap tıbbi bir el kitabı olmasa da bize yardım edebilecek pratik öğütler verir. Günümüzde hayatın neden bu kadar stresli olduğunu anlamamıza, ayrıca strese yol açan ve onu artıran etkenleri fark etmemize yardımcı olur. Bunun yanı sıra stresi azaltmamıza ve stresle başa çıkmamıza da yardım eder.

[Dipnot]

Stres Sizi Nasıl Etkiler?

Bir trene ya da otobüse yetişmeye çalışırken vücudunuzda neler olur? Kan basıncınız yükselir ve kalp atışlarınız hızlanır. Otobüsü ya da treni kaçırmış olsanız bile telaş bittiğinde yavaş yavaş kan basıncınız ve kalp atışlarınız normale döner.

FAKAT sizi strese sokan durum uzun sürerse işler değişir. Kaygının, kaslardaki gerginliğin, yüksek kan basıncının ve sindirim bozukluğunun normale dönmesi daha fazla zaman gerektirir. Günümüzde, gerginliklerinden bir türlü kurtulamayan insanların sayısı giderek artıyor. Örneğin birçok insan, gelişme fırsatı bulamadığı monoton bir işte çalıştığından kendini kapana kısılmış gibi hissediyor. Peki stres vücudunuzu ve genel sağlığınızı nasıl etkiler?

Vücudunuzun Strese Tepkisi

Konunun uzmanı olan Dr. Arien van der Merwe, strese nasıl tepki gösterdiğimizi açıklarken vücudun hemen harekete geçtiğini söyledi. “Stresin artmasıyla nörokimyasal maddeler ve hormonlar tüm vücuda hızla yayılır ve vücudun tüm organ ve sistemlerini yaklaşan acil duruma hazırlar.”

Artık olağanüstü bir duruma tepki göstermeye hazırsınız. Görme, işitme ve dokunma başta olmak üzere tüm duyularınız iş başında. Beyniniz hızla tepki gösterir ve böbreküstü bezleriniz güçlü hormonlar salgılayarak tüm kaslarınızın, kalbinizin, akciğerlerinizin ve diğer organlarınızın çalışma temposunu artırır, böylece sizi stresli durumla başa çıkmaya hazırlar.

Bu şekilde ani bir durum ortaya çıktığında vücudunuzun gösterdiği stres tepkisi hayatınızı kurtarabilir; üzerinize gelen bir arabadan kaçmanıza yardım ettiğinde olduğu gibi. Tabii stres geçmiyorsa bambaşka bir durum ortaya çıkar.

Stres Düşman Haline Gelince

Peki beyniniz vücudunuzun temposunu sürekli yüksek tutarsa ne olur? Kaslarınızdaki gerginlik devam eder, kalbiniz sürekli hızlı atar, kan basıncınız yüksek bir düzeyde seyreder. Ayrıca kandaki kolesterol, yağ, şeker, hormon ve başka kimyasal madde oranı sürekli yüksek düzeyde olur. Normal şartlarda kısa süreli, yoğun ve düzensiz faaliyetlerde ortaya çıkması gereken bu tür kimyasal maddelerin kanda uzun süre ve yüksek miktarda olması zamanla önemli organlara zarar verir. Bunun sonucunda ne olur?

Sırt ve bel ağrıları, baş ağrıları, boyun kaslarında tutulma ve kaslarınızda gerginlik yaşamaya başlayabilirsiniz. Doktorlar bu belirtilerin çoğu zaman kronik stresle bağlantılı olduğunu söylüyor. Süregiden stres, yaratıcılığı ve verimi baltalarken, coşkuyu azaltır ve diğer insanlarla aranızdaki ilişkiye zarar verir. Ayrıca irritabl kolon sendromuna, ishale ve yemek borusunda spazma neden olabilir. Kronik stres çok daha ciddi sonuçlar da doğurabilir. Felce, kalp krizine, böbrek yetmezliğine, kalp damar hastalıklarına ve şeker hastalığına yol açabilir ya da bunları kötüleştirebilir.

Van der Merwe şöyle yazdı: “Uzun süren stresli dönem boyunca salgılanan kortizol nedeniyle yağ karın ve sırt bölgesinde toplanır.” Egzama ve sedef hastalığı gibi cilt hastalıkları genellikle stresten kaynaklanır ya da stres nedeniyle şiddetlenir. Yoğun stres kişinin bunalıma girmesine, daha kolay öfkelenmesine ve tamamen çökmesine de yol açabilir. Bitmeyen stres hafızaya ve kişinin dikkatini toplama becerisine de kalıcı zarar verebilir. Uzun süren stres sonucu dayanıklılığını yitiren bir bağışıklık sistemi soğuk algınlığından kansere ve özbağışıklık hastalıklarına kadar her çeşit hastalığa karşı savunmasız hale gelebilir.

Stresin zihinsel, fiziksel, duygusal ve ruhi sağlığımız üzerinde büyük etkisi vardır, bu nedenle stresi kontrol etmeyi öğrenmeliyiz. Yine de vücudun stres tepkisini tümüyle ortadan kaldırmak doğru değildir. Neden?

Stresi dört nala koşan bir atın üzerinde olmaya benzetebiliriz. Bu çok zevkli ve heyecanlı olabilir. Fakat at kontrolden çıkarsa hayatımız tehlikeye girebilir. Benzer şekilde hayatımızda belirli ölçüde stres olması da yaşamımıza renk ve heyecan katar, yaratıcı, verimli, coşkulu ve sağlıklı olmamıza yardım eder.

Peki hayatımızı en verimli şekilde kullanmak üzere stresi nasıl kontrol altında tutabiliriz? Sonraki makale stresi etkili şekilde kontrol altına almanın yollarını ve ona nasıl tepki vermemiz gerektiğini ele alacak.

[Sayfa 5’teki çerçeve]

HİKMETLİ VE SEVGİ DOLU YARATICININ HARİKA ESERİ

Yaygın çapta kabul gören teorinin aksine vücudumuzun strese gösterdiği tepki, tarihöncesi insanların mamutlar ya da kılıç dişli kaplanların yarattığı tehlike karşısında öğrendiği bir tepkinin devamı değildir. Tersine karmaşık fizyolojik sistemlerimiz usta Yaratıcımızın eseridir. Örneğin enfeksiyonlarla mücadelede ve yaraların iyileşmesinde olağanüstü bir etkisi olan kandaki karmaşık pıhtılaşma özelliği ve vücudun gelişmiş stres tepkisi hikmetli ve sevgi dolu bir Tasarımcının varlığına tanıklık eder.

Vücudumuzdaki bu sistemler ‘muhteşem ve harika yaratılmış’ olduğumuzu kanıtlar (Mezmur 139:13-16). Tanrı’nın sevgiyle yaptığı ruhi ve fiziksel düzenlemeler ve insanı yaşamdan zevk alacak şekilde yaratmış olması, gelecekte yeryüzü cennet haline geldiğinde hiçbir şeyin acıya, mateme ve ölüme yol açamayacağına dair güvence veriyor (Vahiy 21:3-5).

[Sayfa 5’teki şema/​resim]

(Ayrıntılı bilgi için lütfen yayına bakın)

UZUN SÜREN STRESİN VÜCUDA OLUMSUZ ETKİLERİ

Baş ağrıları

Diş gıcırdatma

Boyun ağrısı

Kalp hastalıkları

Mide ülseri

Bel ağrısı

Kas spazmı

Stresi Nasıl Kontrol Altında Tutabiliriz?

Kutsal Kitap son günlerin “çetin ve bunalımlı”, bugünkü deyişle stresli bir dönem olacağından söz eder. Herhalde siz de yaşadığımız dönemin stresli olduğunu kabul edersiniz (2. Timoteos 3:1).

BİLDİĞİNİZ gibi küçük bir ateşi söndürmek büyük bir yangını söndürmekten daha kolaydır. Benzer şekilde zaman içinde birikerek büyüyen stresi kontrol altına almak sıradan günlük stresi kontrol altına almaktan daha zordur. Bir doktor şöyle diyor: “Hayatımız yoğun olsa da stres yönetimini günlük bir alışkanlık haline getirmemiz önemlidir.”a

Stres yönetimini günlük bir alışkanlık haline getirmenin iki amacı var. Birincisi, mümkünse hayatımızda stresi tetikleyen etkenleri azaltmak. İkincisi stres kaçınılmazsa kendi tepkimizi kontrol etmek.

Peki Kutsal Kitap stresle başa çıkmamıza yardım eder mi?

Kutsal Kitaptaki Hakikatler Çok Önemli

Kutsal Kitaptaki hakikatleri iyice anlarsak Yaratıcımızın insanı canlandıran, güçlendiren düşüncelerini öğreniriz. Tanrı’nın Sözü değerli bir rehberdir. Stresten kurtulmamıza yardım edebilecek ruhi hakikatlerle doludur. Bu hakikatler ‘korkup dehşete kapılmamızı’ önleyebilir ve günlük olayların stresiyle başa çıkmamıza yardım edebilir (Yeşu 1:7-9).

Kutsal Kitap sevgi dolu Yaratıcımız Yehova Tanrı’nın “çok şefkatli ve merhametli” olduğunu öğreterek stresten kurtulmamıza harika bir şekilde yardımcı olur (Yakup 5:11). California’da bir üniversitede profesör olan Patricia “Bana en çok yardım eden şey Tanrı’nın isteği ve yaptığı muhteşem şeyler hakkında düşünmek oldu” dedi.

Yüzyıllar önce, İsa peygamberin nazik söz ve davranışlarının baskı ve stres altındaki dinleyicilerini ne kadar rahatlattığını düşünün. Onlara şöyle demişti: “Siz, didinip duran ve yükleri ağır olanlar, hepiniz bana gelin. Ben sizi ferahlatırım” (Matta 11:28-30).

İsa peygamber dediği gibi rahatlatıcı biriydi. Öğrencilerinin duygusal ve fiziksel ihtiyaçlarına karşı duyarlıydı, örneğin yoğun bir duyuru faaliyetinin ardından onların dinlenmesi için fırsat yaratmıştı (Markos 6:30-32). Şimdi gökte kral olan İsa’nın, yıpratıcı bir stresle mücadele eden bizleri de anladığından emin olabiliriz. Bize “gerektiğinde yardım” sağlayarak merhametle destek olur (İbraniler 2:17, 18; 4:16).

İyi Bir İletişimin Rolü

Stres yönetiminde en önemli anahtarlardan biri iyi iletişimdir. Kutsal Kitap şöyle der: “Baş başa verilip konuşulmazsa tasarılar boşa çıkar; çok kişiye danışılması da başarı getirir” (Özdeyişler 15:22). Bu nedenle birçok kimse eşine, dostuna veya iş arkadaşına içini dökünce oldukça rahatlar.

Stresten kurtulmak için içimizi dökmenin en önemli, en yararlı ve en rahat yolu Tanrı’ya dua etmektir. Düzenli olarak dua edersek ‘hiçbir konuda kaygı çekmemeyi’ başarabiliriz. Birçok insan dua ederek ‘Tanrı’nın, her düşünüşün çok üstünde olan barışını’ tattı. Aynı zamanda Kutsal Kitabın ümit veren vaatlerini düşünenlerin ‘yüreği ve zihni’ daha rahat olur (Filipililer 4:6, 7; Özdeyişler 14:30).

Stres hakkındaki bir başvuru kitabı “Arkadaş çevrelerinin desteğine sahip kişilerin stresle daha kolay başa çıktıklarını ve her şeyi kendi başına yapmaya çalışanlardan psikolojik olarak daha sağlıklı olduğunu” söylüyor. Bu açıdan bakıldığında Yehova Tanrı’ya ibadet etmek için bir araya gelenlerin sağladığı destek eşsizdir. Onlar Kutsal Kitabın öğüdünü dikkate alıp düzenli olarak bir araya gelir ve birbirlerine destek olurlar (İbraniler 10:24, 25). Bu ibadetlere katılan biri şöyle diyor: “Bazen saatlerce durmadan çalışıyor ve inanılmaz strese giriyorum. Ama ibadete gidince kapanış duasının ardından stresimin kaybolduğunu ve rahatladığımı fark ediyorum.”

Mizahın stresle başa çıkmaktaki önemini hafife almayın. Kutsal Kitap “Ağlamanın vakti, gülmenin vakti var” der (Vaiz 3:4). Gülmek hem canlandırıcı hem de sağlıklıdır. Bir doktor bunu şöyle açıklıyor: “Gülünce vücut endorfin üretir ve adrenalin üretimini durdurur.” Evli bir kadın şöyle dedi: “En stresli anlarda kocam komik bir şeyler söyler ya da yapar ve bu gerçekten çok iyi gelir.”

Stresi Azaltan Nitelikler

Kutsal Kitap stresi azaltan bazı nitelikler geliştirmemizi söyler. Bunlar arasında Tanrı’nın ‘ruhunun meyvesi’ olarak adlandırılan “sevgi, sevinç, barış, tahammül, iyilikseverlik, iyilik, iman, yumuşak başlılık, özdenetim” vardır. Ayrıca Kutsal Kitap “kindarlık, öfke, gazap, bağırıp çağırma ve sövme” gibi tutum ve davranışlardan kaçınmamızı tavsiye eder ve şöyle der: “Birbirinize karşı iyi ve şefkatli davranın . . . . birbirinizi gönülden bağışlayın” (Galatyalılar 5:22, 23; Efesoslular 4:31, 32).

Bir doktor bu tür Kutsal Kitap ilkelerini uygulamanın özellikle de içinde bulunduğumuz dönemde ne kadar önemli olduğunu şu sözlerle açıkladı: “İnsanlara saygılı davranmak stresten kurtulmak için birebir.” Bunun yanı sıra Kutsal Kitap haddini bilir olmamıza, başka sözlerle yapabileceklerimizle ilgili makul bir görüş edinmemize de yardım eder (Mika 6:8).

Tanrı fiziksel, zihinsel ve duygusal sınırlarımız olduğunu bu nedenle de istediğimiz her şeyi yapamayacağımızı alçakgönüllülükle kabul etmemizi istiyor. Bu ne kadar zor olursa olsun gerçekten yapabileceğimizin ötesindeki taleplere hayır demeyi öğrenmemiz gerekir.

Tabii bu, Kutsal Kitaptaki ilkeleri uyguladığımızda hiç stres yaşamayacağımız anlamına gelmiyor. Aslında İblis Şeytan Tanrı’ya ibadet edenlerin büyük stres altında hakiki tapınmayı terk edeceklerini kanıtlamak üzere özellikle onlarla uğraşıyor (Vahiy 12:17). Fakat gördüğümüz gibi Tanrı stresi azaltabilmemiz ve stresle başa çıkabilmemiz için tam zamanında bize yardım sağlıyor.b

[Dipnotlar]

[Sayfa 9’daki çerçeve]

STRESİ AZALTMANIN BAZI YOLLARI

● Kendinizden ve başkalarından mükemmellik beklemeyin (Vaiz 7:16).

● Önceliklerinizi iyi belirleyin (Filipililer 1:10, 11).

● Düzenli olarak egzersiz yapın (1. Timoteos 4:8).

● Yehova Tanrı’nın yarattığı şeylerle ilgilenin (Mezmur 92:4, 5).

● Sessiz bir ortamda bulunmak için düzenli olarak fırsat yaratın (Matta 14:23).

● Uyumak ve dinlenmek için yeterince zaman ayırın (Vaiz 4:6).

[Sayfa 7’deki resim]

İnsanlarla sohbet etmeye vakit ayırmak stresi büyük ölçüde azaltır

[Sayfa 7’deki resim]

Tanrı’nın hoşlandığı nitelikleri geliştirmek stresi azaltır