Hakikat Birinci Yüzyıldaki Yahudiler Arasında Yayılıyor

MİLATTAN SONRA 49 dolaylarında, Yeruşalim’de önemli bir toplantı yapıldı. İsa’nın takipçilerinin birinci yüzyıldaki cemaatinin “direkleri sayılan” Yuhanna, Petrus ve İsa’nın üvey kardeşi Yakub oradaydı. Toplantıya katılan diğer iki kişi de elçi Pavlus ile arkadaşı Barnabas’tı. Gündemdeki konu, o büyük sahanın duyuru faaliyeti için nasıl paylaştırılacağıydı. Pavlus şöyle anlatıyor: “Kendilerinin sünnetli olanlara, bizim de diğer milletlere gitmemiz konusunda ben ve Barnabas’la fikir birliğine varıp el sıkıştılar” (Galatyalılar 2:1, 9).a

Bu anlaşmayı nasıl anlamalıyız? İyi haberin duyurulması gereken saha, bir tarafta Yahudiler ve Yahudiliği benimsemiş olanlar, diğer tarafta milletlerden olanlar olmak üzere ikiye mi ayrılacaktı? Yoksa bu anlaşma sahanın coğrafi olarak bölünmesi anlamına mı geliyordu? Bu sorulara makul bir yanıt bulabilmek için Diaspora, yani Filistin bölgesi dışında yaşayan Yahudiler hakkında biraz tarihsel bilgiye ihtiyacımız var.

Birinci Yüzyıldaki Yahudi Dünyası

İlk yüzyılda Diaspora topluluklarında kaç Yahudi vardı? Birçok bilgin Yahudi Dünyası adlı ansiklopediyle aynı görüştedir. Orada şöyle yazıyor: “Kesin sayılara ulaşmak güç olmakla beraber, 70 yılından kısa bir süre önce Yahudiye’de iki buçuk milyon ve Roma diasporasında da dört milyon Yahudi olduğu . . . . tahmin edilmektedir. . . . . Muhtemelen Yahudiler, imparatorluk nüfusunun yüzde onunu, en fazla yoğunlaştıkları doğu eyaletlerinin şehirlerinde ise kent sakinlerinin dörtte birini veya daha fazlasını oluşturuyorlardı.”

Yahudilerin ana yerleşim yerleri Doğu’da Suriye, Anadolu, Babil ve Mısır’daydı; daha küçük topluluklarsa Avrupa’da yaşıyordu. İsa’nın takipçisi olmuş ilk Yahudilerden iyi tanıdığımız bazıları da Diaspora topluluklarındandı. Örneğin, Kıbrıslı Barnabas, önce Pontus daha sonra Roma’da yaşayan Priskilla ve Akuila, İskenderiyeli Apollos ve Tarsuslu Pavlus onlardandı (Elçilerin İşleri 4:36; 18:2, 24; 22:3).

Diaspora topluluklarının, anavatanlarıyla birçok bağlantısı vardı. Örneğin Yeruşalim’deki mabede her yıl vergi gönderiliyordu; bu, mabede katkıda bulunmanın ve tapınmaya katılmanın bir yoluydu. Bunu göz önüne alan bilgin John Barclay şu gözlemde bulundu: “Elimizdeki kanıtlara göre, Diaspora toplulukları, zenginlerin ek bağışlarıyla desteklediği bu parayı titizlikle topluyordu.”

Anavatanlarıyla aralarındaki başka bir bağlantı ise her yıl bayramlar için Yeruşalim’e giden on binlerce ziyaretçiydi. Elçilerin İşleri 2:9-11’de yer alan MS 33’teki Pentekost’la ilgili kayıt buna örnektir. Oradaki Yahudi ziyaretçiler Part Ülkesi, Media, Elam, Mezopotamya, Kapadokya, Pontus, Asya, Frigya, Pamfilya, Mısır, Libya, Roma, Girit ve Arabistan’dan gelmişlerdi.

Yeruşalim’deki mabet yönetimi Diaspora topluluklarıyla yazılı olarak iletişim kuruyordu. Elçilerin İşleri 5:34’te adı geçen Kanun öğretmeni Gamaliel’in, Babil’e ve dünyanın diğer bölgelerine mektuplar gönderdiği biliniyor. Elçi Pavlus yaklaşık MS 59’da tutuklu olarak Roma’ya vardığında, “Yahudilerin ileri gelenleri” ona “Yahudiye’den senin hakkında mektup almadık, gelen kardeşlerden hiçbiri de seni kötüleyen bir bilgi ya da söz getirmedi” dediler. Bu, anavatandan Roma’ya sık sık mektup ve rapor gönderildiğini gösteriyor (Elçilerin İşleri 28:17, 21).

Diaspora topluluklarının elindeki Mukaddes Kitap, İbranice Kutsal Yazıların Septuagint olarak bilinen Yunanca tercümesiydi. Bir başvuru kitabı şuna dikkat çekiyor: “Diaspora topluluklarında LXX’in [Septuagint], diaspora Yahudi Mukaddes Kitabı, yani ‘kutsal yazısı’ olarak kabul edildiği ve okunduğu sonucuna varmak makuldür.” İsa’nın ilk takipçileri de öğretme işinde aynı tercümeyi yaygın olarak kullandılar.

Yeruşalim’deki yönetim kurulu üyeleri bu koşullara yabancı değildi. İyi haber Suriye’de ve ötesindeki Şam ve Antakya’da yaşayan Diaspora Yahudilerine zaten ulaşmıştı (Elçilerin İşleri 9:19, 20; 11:19; 15:23, 41; Galatyalılar 1:21). MS 49’daki toplantıda hazır bulunanlar belli ki geleceğe yönelik planlar yapıyorlardı. Şimdi Mukaddes Kitabın Yahudiler ve Yahudiliği benimsemiş olanlar arasındaki artışla ilgili kaydına bir göz atalım.

Pavlus’un Yolculukları ve Diaspora Yahudileri

Elçi Pavlus’un asıl görevi, İsa Mesih’in ismini ‘hem krallara ve İsrailoğullarına hem de milletlere bildirmekti’b (Elçilerin İşleri 9:15). Yeruşalim’deki toplantıdan sonra, Pavlus gittiği her yerde Diaspora Yahudilerine ulaşmaya devam etti (Sayfa 14’teki çerçeveye bakın). Bu da, Yeruşalim’deki toplantıda yapılan saha düzenlemesinin büyük ihtimalle coğrafi olduğunu gösteriyor. Pavlus ve Barnabas vaizlik faaliyetlerini batıya doğru genişlettiler; diğerleri Yahudilerin anavatanında ve Doğu dünyasındaki büyük Yahudi topluluklarında hizmet ettiler.

Part Ülkesi, Media ve Elam’a kadar uzanan Babil İmparatorluğu başka bir önemli merkezdi. Bir tarihçi şöyle diyor: “Ermenistan’dan Basra Körfezine, kuzeydoğuda Hazar Denizi’nden doğuda Media’ya kadar, Dicle ve Fırat ırmağının geçtiği her yerde Yahudiler vardı.” Bir ansiklopediye göre sayılarının 800.000 veya daha fazla olduğu tahmin ediliyor (Encyclopaedia Judaica). Birinci yüzyılda yaşamış Yahudi tarihçi İosephos, onbinlerce Babilli Yahudinin yıllık bayramlar için Yeruşalim’e yolculuk ettiğini söylüyor.

MS 33 yılının Pentekost gününde vaftiz edilenler arasında, Babil’den Yeruşalim’e gidenler de var mıydı? Bunu bilmiyoruz, ancak o gün elçi Petrus’u dinleyenlerin arasında Mezopotamya’dan gelenler de vardı (Elçilerin İşleri 2:9). Petrus’un yaklaşık MS 62-64 arasında Babil’de olduğunu biliyoruz. Birinci ve muhtemelen ikinci mektubunu da orada yazdı (1. Petrus 5:13). Belli ki, büyük bir Yahudi nüfusuna sahip Babil, Galatyalılara yazılan mektupta bahsedilen toplantıda Petrus, Yuhanna ve Yakub’a tayin edilen sahanın içindeydi.

Biz Neler Öğrenebiliriz?

Aslında İsa’nın ilk takipçileri, yaşadıkları her yerde Yahudilere ulaşmak için içten gayret gösterdiler. Pavlus ve başkaları Avrupa sahasında yaşayan milletlere de ulaştılar. Onlar İsa’nın, takipçilerine ayrılırken verdiği “bütün milletlerden insanları” öğrenci yapma emrini yerine getirdiler (Matta 28:19, 20).

Onların örneğinden, Yehova’nın ruhunun desteğine sahip olabilmek için iyi haberi teşkilatlanmış bir biçimde duyurmanın önemini öğrenebiliriz. Ayrıca, özellikle Yehova’nın Şahitlerinin az olduğu sahalarda, Tanrı’nın Sözüne saygı duyanlarla temas kurmanın yararlarını da görebiliriz. Cemaatinizin sahasında bazı yerler diğerlerinden daha mı verimli? O bölgeleri daha sık taramak yararlı olabilir. Yörenizde, rastlantılarda ve sokakta şahitlik etmek için özel gayret gösterebileceğiniz toplumsal olaylar oluyor mu?