Yanardağlar, Gayzerler ve Kaynarcalar

Pasifik Okyanusu’nu çevreleyen, şiddetli sismik hareketlerin görüldüğü Ateş Çemberi kuşağındaki Kamçatka’da, yaklaşık 30 aktif yanardağ bulunuyor. “Kusursuz ve inanılmaz güzellikte bir konisi” olduğu söylenen Klyuçevskaya Yanardağı, deniz seviyesinden yaklaşık 4.750 metre yüksektedir ve bu onu, Avrasya’nın en büyük aktif yanardağı yapar. Rus kâşiflerin Kamçatka’ya ilk kez ayak bastığı 1697 yılından bu yana, yarımadada 600’ün üzerinde yanardağ patlaması kaydedildi.

Tolbaçik bölgesindeki bir yarıkta, 1975-1976 yıllarında meydana gelen volkanik patlamalar, yüksekliği 2.500 metreyi geçen alevli bir meşale oluşturdu. Kül bulutlarında şimşekler çaktı. Neredeyse bir buçuk yıl aralıksız devam eden patlamalar sonucunda, dört yeni yanardağ konisi meydana geldi. Göller ve nehirler yok oldu, sıcak küller ormanların tepeden tırnağa kurumasına neden oldu. Geniş kırsal alanlar çöle döndü.

Neyse ki patlamaların çoğu, yerleşim bölgelerinden uzakta gerçekleşti ve fazla can kaybı olmadı. Fakat ziyaretçilerin özellikle Kiçpinyç Yanardağı’nın eteğinde bulunan Ölüm Vadisi’ni ziyaret ederken dikkatli olması için başka nedenler de var. Durgun havalarda, özellikle de baharda karların eridiği dönemde, yanardağdan çıkan zehirli gazlar vadiye çöker ve yabanıl yaşam için bir tehdit oluşturur. Bir defasında vadide on ayının ve daha küçük birçok hayvanın ölüsü bulundu.

Uzon çöküntüsü olarak bilinen büyük yanardağ kraterinde, kaynayan çamur havzaları ve rengârenk alglerle dolu krater gölleri vardır.

[Sayfa 18’deki çerçeve/resimler]

MUHTEŞEM BİR ÇÖKÜNTÜ

Eski bir yanardağın havzası olan Uzon çöküntüsünün çapı yaklaşık 10 kilometredir. Bir başvuru kitabının dediğine göre çöküntünün dik duvarları arasında “Kamçatka’yı ünlü yapan her şey” vardır. Havzada kaynarcalar, soğuk su kaynakları, kaynayan çamur kazanları, çamur volkanları, balık ve kuğulara ev sahipliği yapan el değmemiş göller ve inanılmaz bitki çeşitliliği görülür.

Kamçatka’yı anlatan bir kitap, sonbaharın bu kadar kısa ve bu kadar güzel olduğu “bir yer dünyanın hiçbir yerinde yok” diye yazıyor (Miracles of Kamchatka Land). Kızıla bürünen tundra, huşağacının keskin sarı ve altın renkleriyle tezat oluşturur. Bir yandan da, bölgenin çeşitli yerlerinde, kaynayan çamurdan, koyu mavi gökyüzüne doğru belirgin, sütun şeklinde beyaz buharlar yükselir. Sabahın erken saatlerinde, milyonlarca donmuş yaprağın yere düşmesiyle çıkan tınıyla orman adeta şarkı söyler ve kışın yaklaştığını haber verir.

[Sayfa 19’daki çerçeve]

ÖLÜMCÜL BİR GÖL!

Karymsky Gölü’nün altında bulunan ve söndüğü düşünülen bir yanardağ, 1996’da patladı ve etraftaki ormanları dümdüz eden 10 metrelik dalgalara neden oldu. Birkaç dakika içinde göl, canlıların barınamayacağı kadar asitli hale geldi. Fakat araştırmacı Andrew Logan’ın açıklamasına göre, yanardağdan çıkan volkanik döküntüler ve dalgalar tüm sahili süpürdüğü halde, gölün etrafında hiç hayvan ölüsüne rastlanmadı. Logan’ın dediğine göre “patlamadan önce, Karymsky Gölü’nde birkaç milyon balık (özellikle de somon ve alabalık) yaşıyordu. Patlamadan sonra gölde canlılardan eser kalmadı.” Fakat az sayıda balık hayatta kalmış olabilir. Bilim adamları bir tür uyarı sinyalinin; belki de suyun yapısındaki kimyasal değişimin, balıkları uyardığını ve onların yakınlardaki Karymsky nehrine kaçmasına neden olduğunu tahmin ediyorlar.