Ekonomik Kriz Herkesi Vurdu

“BİR neslin gördüğü en kötü ekonomi.” Encyclopædia Britannica Online kısa bir süre önce tüm dünyayı vuran ekonomik krizi bu şekilde tarif etti. 2007’de Amerika’da başlayan ekonomik çöküş o kadar şiddetli oldu ve o kadar çok ülkeyi etkiledi ki, bu krize “Büyük Durgunluk” adı verildi.

Peki bu krizin sebebi neydi? Newsweek dergisi buna kısaca şöyle cevap veriyor: “Sorumsuzca borçlanma çılgınlığı.” Acaba insanlar neden ödeyemeyecekleri şeyleri almak için büyük borçlar altına giriyorlar?

İnsanları açgözlü olmaya yönelten dünyanın ekonomik sisteminin buna yol açtığına herhalde siz de katılırsınız. Aslında verilen mesaj çok açık: Ödeyebilecek durumda olsan da olmasan da “Satın al! Satın al! Satın al!” Ekonomist Chris Farrell, tutumlu olmakla ilgili kitabında “Bir nesil, çok borçlanmanın tehlikelerini acı şekilde öğrendi” dedi (The New Frugality).

Patlak veren bu Büyük Durgunluktan birçok ülke etkilendi. Geçtiğimiz yıl, Güney Afrika’da yayımlanan Sunday Times gazetesinin manşetinde şu haber yer aldı: “Ekonomide canlanma belirtilerine rağmen, . . . . tüketiciler masalarına bir tabak yemek koymak için hâlâ mücadele ediyor.” Aynı gazete şunları da yazdı: “[Güney Afrika’da] neredeyse 3.000.000 tüketici faturalarını ödemekte üç ayı aşkın bir süre gecikti ve yaklaşık 250.000 orta halli kişi de, geçtiğimiz iki yıl içinde işini kaybetti.”

Geçtiğimiz yıllarda işlerini kaybedenlerin sayısı on milyonları buldu. Amerika Birleşik Devletleri’nde ekonominin yeniden canlandığıyla ilgili haberler hakkında Financial Times gazetesi şu yorumda bulundu: “Haziran 2009’dan beri devam eden canlanma süreci ancak ‘Büyük Hayal Kırıklığı’ olarak adlandırılabilir.” Gazete şunları da söyledi: “Birçok ekonomist, insanlar borçlarını ödemek zorunda kalacağı için, önümüzdeki birkaç yıl tüketim artışının duracağını düşünüyor.”

Siz de ekonomik krizin kurbanlarından biriyseniz kuşkusuz yazar David Beart’in bir makalede yazdığı şu sözlere katılacaksınız: “Dünyadaki finansal problemlerle ilgili onlarca tartışma var, ancak bu konuların nasıl çözülebileceğiyle ilgili çok az bilgi veriliyor.”

Sonraki makaleler borçları yüzünden sıkıntı çekenlere yardım etmek amacıyla hazırlandı. Bu makalelerde şu soruların cevapları veriliyor: Birikim yapmanın yararı nedir? Borcunuz varsa ne yapabilirsiniz? Paranızı doğru kullanmayı nasıl öğrenebilirsiniz?

Harcamak Varken Neden Biriktirelim?

BİRÇOK kişi, “para biriktirmek çok sıkıcı ama kıyafet, elektronik alet gibi şeyler almak çok eğlenceli” diyor.

Dünya ekonomisindeki gerileme sizi etkilesin ya da etkilemesin, hem para biriktirmenin hem de paranızı akıllıca harcamanın yolları üzerinde düşünmek yararlı olabilir. Bunun için, yüzyıllardır insanların ekonomik sorunlarıyla mücadele etmelerine yardım eden yetkili bir kaynağın sözlerine bakalım.

Üç Özlü Söz

İsa peygamber verdiği bir örnekte maddi konularla ilgili önemli bir ilkeyi vurguladı. Örnekte bir adam hizmetkârına şu tembihte bulunuyordu: “Paramı bankaya yatırman gerekirdi. Geri gelince, benim olanı faiziyle birlikte çekerdim” (Matta 25:27, İncil—Çağdaş Türkçe Çeviri). İsa peygamberin söyledikleri bugün özellikle önemlidir. Şimdi bunun nedenini görelim.

Son zamanlarda bazı ülkelerde on yılda kazanılan faiz, anaparayı geçiyor. Tabii bugün birçok banka böyle cazip oranlar sunmuyor ve yatırım faizleri her zaman yatırımcıların beklediği kadar yüksek olmuyor, yine de acil durumlar için para biriktirmek akıllıcadır.

Kutsal Kitap bu önemli gerçeği şöyle vurgular: “Hikmet bir korunaktır, aynı şekilde para da korunaktır” (Vaiz 7:12). Ancak birikmiş bir paranız yoksa para sizin için korunak olamaz! Yine Kutsal Kitap şu tavsiyede bulunur: “Her biriniz . . . . kendi maddi gücüne göre kenara bir miktar ayırsın” (1. Korintoslular 16:2).

Nasıl Biriktirebilirsiniz?

Birinci olarak, pahalı bir şey almadan önce buna gerçekten ihtiyacınız olup olmadığını düşünün.

İkinci olarak, bir şeye ihtiyacınız varsa indirimde olan ya da iyi durumdaki ikinci el ürünleri bulmaya çalışın. Norveç’te yaşayan Espen ve Janne, bebekleri Daniel için bir puset alacaklardı. Onlar, yarı fiyatına çok temiz ikinci el bir puset satın aldılar. Espen şöyle diyor: “Daniel büyüdüğünde eminim puseti iyi bir fiyata satabileceğiz.” Ancak o şu uyarıda bulunuyor: “Aradığınız şeyi iyi fiyata bulmak çok zaman alabilir.”a

Üçüncü olarak, acele karar vermeyin; en azından üzerinden bir gün geçmesini bekleyin. Sonra, hâlâ çok ihtiyacınız olduğunu düşünüyorsanız belki indirimde olan ya da ikinci el benzer bir şey arayabilirsiniz. Ayrıca kendinizi marka şeyler almak zorunda hissetmezseniz genelde tasarruf edersiniz. Ya da çocuklarınız için pahalı dükkânlardan son moda kıyafetler almaktansa tanıdıklarınızın çocuklarının eski kıyafetlerini de kullanabilirsiniz.

Yeni bebeği olmuş bir anne de, yıkanabilir kumaş bebek bezleri kullanmayı düşünebilir. Denise Chambers, bütçe yapmakla ilgili kitabında şunları söyledi: “Tek kullanımlık çocuk bezleri için 2 yılda yaklaşık 2.000 dolar ya da daha fazla para gider. Fakat kumaş bebek bezi kullanırsanız yine iki yılda . . . . 300-500 dolar arası bir masrafınız olur.” Yazar şunları da ekliyor: “Günümüzdeki kumaş bebek bezlerini kullanmak çok daha kolay, ayrıca bu şekilde çevrenin korunmasına da katkıda bulunmuş olursunuz!” (Budgeting—Personal Spending and Money Management a Key to Weathering the Storm).

Dördüncü olarak, malzeme alıp yemek yapmanın, dışarıda yemekten daha ucuza mal olabileceğini unutmayın. Okula giden çocuklarınız varsa, onlara pahalı yiyecekler almaları için para vermektense evde sandviç hazırlamayı öğretmeye ne dersiniz? Ayrıca pahalı içecekler almak yerine su içebilirsiniz. Bu hem sağlığınız hem de cebiniz için yararlı olur.

Eskiden ailelerin kendi sebze bahçeleri vardı. Siz de bazı yiyecekleri kendiniz yetiştirmeyi hiç düşündünüz mü? Apartmanlarda ya da küçük evlerde oturanlar da dahil birçok kişi yiyecek yetiştirmek için kullanabilecekleri bir alan yaratabilir. Azıcık toprakla ne kadar çok yiyecek yetiştirebileceğinizi gördüğünüzde hayretler içinde kalabilirsiniz!

Ayrıca şunları da düşünün: Cep telefonu kullanmanız gerekiyorsa, sadece acil durumlarda kullanmaya veya konuşacağınız süreyi önceden sınırlayıp ona göre para yüklemeye ne dersiniz? Ya da kurutma makineniz varsa acaba daha az kullanabilir misiniz? Belki yıkadığınız şeylerin bazılarını hatta bazen hepsini ipe asabilirsiniz. Klimanızı veya ısıtıcınızı da sınırlı şekilde kullanabilirsiniz. Bu gibi cihazları çalıştırmadan önce kendinize ‘Hava gerçekten dayanamayacağım kadar sıcak ya da soğuk mu?’ diye sorabilirsiniz. Bunun yanı sıra, nasıl elektrik tasarrufu yapabileceğinizi öğrenmek için başkalarına da danışabilirsiniz.

Bankada bir yatırım hesabı açtırmak da faydalı olabilir. Güney Afrika’da gönüllü bir işte çalışan Hilton şunları söylüyor: “Tüm yumurtaları bir sepete koymak akıllıca olmaz. Bazen bankalar ve finans kurumları iflas ediyor. Biz bunu yaşadık.” O halde, bankanın batması durumunda paranızın devlet tarafından güvence altına alınabileceği bir banka seçin.

Borçtan Nasıl Kurtulabilirsiniz?

Birinci olarak, aylık fatura veya kredi kartı ödemeleri ya da diğer borçlarınız için asgari tutardan fazlasını ödemeye çalışın.

İkinci olarak, önce faizi yüksek olan borcunuzu ödemeye çalışın.

Üçüncü olarak, harcama alışkanlıklarınızı kontrol altında tutun. Bu özellikle önemlidir.

Hiç etkileyici reklamların büyüsüne kapılıp aldandığınız oldu mu? İsveç’te bir aile babası olan Danny, bunu yaşadığını söylüyor. Onun iyi bir şirketi vardı, fakat kredi kartı borcunu ödeyebilmek için şirketini satmak zorunda kaldı. O, bu olaydan ders aldı ve şimdi harcamalarını denetim altında tutabiliyor. Danny şu tavsiyede bulunuyor: “Açgözlü olmamaya dikkat edin. Sahip olduklarınızla mutlu olmayı öğrenin.”

Makul Borçlar

Çoğu kişi bir evi peşin para vererek alabilecek durumda değildir. Dolayısıyla birçokları bankadan kredi alarak ev alıyor. Aldıkları kredi için bankaya ödedikleri aylık ücret aslında ev kirası gibi düşünülebilir. Ancak kira ödeyenlerin tersine onlar krediyi ödedikten sonra ev sahibi olurlar!

Birçok kişi de yakıt tüketimi az olan bir motorlu araç almak için kredi alıyor. Krediyi mümkün olduğunca çabuk ödeyerek, aracı değerli bir mal haline getiriyorlar; aslında bu, yatırım yapmanın başka bir yoludur.b Bazıları ise iyi durumda olan ikinci el, kilometresi az bir araç almayı akıllıca buluyor. Başkaları toplu taşıma araçlarını tercih ediyor, hatta bisiklet kullanıyor; bu sayede tasarruf yapabiliyor.

Durum ne olursa olsun bir şey alırken mütevazı olun, gerçekçi davranın ve dikkatli karar verin. Sorumsuzca para harcamak bağımlılık haline gelebilir ve sonunda büyük üzüntüye yol açabilir. O halde dikkatli ve tedbirli bir tüketici olmak için çaba gösterin; bu sayede her zaman mutlu olabilirsiniz.

Tasarruf yaparken mutlu olmak için, paranızı nasıl doğru kullanabileceğinizi de bilmeniz gerekiyor. Sonraki makalede bu konu ele alınacak.

[Dipnotlar]

[Sayfa 5’teki resimler]

TASARRUF YAPMANIN YOLLARI

İndirimli ürünleri araştırın

İndirimdeki veya ikinci el ürünlerin satıldığı mağazalardan kıyafet alın

Çocuklarınıza yiyecek hazırlamayı öğretin

[Sayfa 6’daki resim]

Küçük bir alanda sebze yetiştirerek yiyecek masrafını azaltın. Çamaşırları dışarıda kurutarak tasarruf yapın

Paranızı Nasıl Doğru Kullanabilirsiniz?

GENELDE paranızla yapabileceğiniz üç şey vardır: (1) Harcamak, (2) biriktirmek ya da (3) başkası için kullanmak. Öncelikle parayı nasıl akıllıca harcayabileceğimizi görelim.

Yakın zamanda yaşanan ekonomik kriz özellikle iyi planlanmış bir bütçeye uygun yaşamanın önemini ortaya çıkardı. Bütçe nedir? Basitçe söylemek gerekirse bir devletin, bir şirketin, bir ailenin ya da bir kişinin, gelirini nasıl kullanacağıyla ilgili yaptığı tahmindir.

Ailece Yapılması Gereken Bir Plan

Bütçe nasıl yapılır? Denise Chambers, Budgeting adlı kitabında “aile fertlerinin hepsi bu planın hazırlanmasında rol almalı ki, ailenin tümü bütçeye bağlı kalma sorumluluğu hissetsin” diyor. Tüm aile fertleri düzenli olarak bir araya gelip yaptıkları bütçenin işe yarayıp yaramadığını gözden geçirmeliler. Ailece iyi bir bütçe hazırlamak çok yararlı olabilir, bu sayede herkes ailenin gelirine uygun yaşamak için neler yapabileceğini düşünür.

Bazıları bütçe yapmak için bilgisayar programı kullanıyor. Bazıları ise sadece bir kalem ve kâğıt kullanıyorlar. Kâğıdı iki sütuna ayırıyorlar; birinci sütuna gelirlerini ikinci sütuna da giderlerini yazıyorlar. Bütçeye gelir vergisi ya da tatil gibi yılda bir kere yapılan masrafları, aylara bölerek dahil etmek de önemlidir.

Yıllardır kullanılan bir yöntem, her masraf grubu için zarflar ya da dosyalar hazırlamak ve bunlara “Yemek”, “Kira”, “Ulaşım”, “Elektrik”, “Sağlık” gibi isimler vermektir. Eskiden insanlar her ay bu zarfların içine nakit para koyardı. Şimdi birçok kişi banka hesabına para yatırıp ihtiyaç olduğunda çekmenin daha güvenli ve kolay olduğunu düşünüyor.

Güney Afrika’da iki çocuklu bir çift olan Jonathan ve Anne genelde parayı bölüp dosyalara koyma yöntemini kullanıyor. Jonathan “Maaşınız banka hesabınıza yatırılıyorsa dosya yönteminde gösterdiğiniz kararlılığı, bankadan para çekerken de göstermeniz önemlidir. Örneğin o ay et almak için ayırdığınız miktarı tükettiyseniz, daha fazla et almak için diğer masraflara ayırdığınız paradan almamalısınız.”

Jonathan daha önce bir şirkette yönetici olarak çalışıyordu, fakat artık ailece, gönüllü olarak yapılan inşa işlerine yardım etmeye karar verdiler. Onlar bu özverili yaşamı sürdürmek istediklerinden artık bir bütçe yapıp ona uygun yaşamaları çok daha önemli. Bu aile, bütçelerinin işe yarayıp yaramadığını gözden geçirmek ve gerekirse değişiklik yapmak için düzenli olarak bir araya geliyor.

Daha Büyük Mutluluk

Araştırmalar sahip olduğumuz şeyleri, örneğin zamanımızı, enerjimizi, aynı zamanda paramızın bir kısmını başkaları için kullanarak daha mutlu olabileceğimizi gösteriyor. İmkânlarımızın elverdiği ölçüde paramızı başkaları için kullanmak, makalenin başında sözü edilen üç seçenekten en iyisi olabilir.

Chris Farrell kitabında, birikim yapmanın kişiye elindekileri başkalarıyla paylaşma fırsatı verdiğini söylüyor ve şu tavsiyede bulunuyor: “Paranızla yapabileceğiniz en mantıklı ve değerli şeylerden biri onu başkaları için kullanmaktır.”a Farrell şunları ekliyor: “Hayatta en önemli şey nedir diye düşündüğünüzde genelde bunun para ya da mal mülk değil, ilişkiler, yaşananlar ve başkalarının iyiliği için bir şeyler yaptığını bilmek olduğunu görüyorsunuz” (The New Frugality).

Michael Wagner adlı bir ekonomist de buna katılıyor. Gençleri para biriktirmeye teşvik etmek için yazdığı kitabında şunları söylüyor: “İnisiyatif kullanarak, sizden daha şanssız olanlara yardım etmek için bir şeyler yaparsanız, yaptığınız bu iyilik ve cömertlik size birçok şekilde geri döner, ama alacağınız en büyük ödül bir insana yardım ettiğinizi bilmenin verdiği hazdır” (Your Money, Day One).

Kutsal Kitap, vermenin bizi mutlu edeceğini söyler. Daha önce de ele aldığımız gibi Kutsal Kitap, sahip olduğumuz şeyleri akıllıca kullanmamıza yardım edebilecek sözler içerir. Şimdi bu özlü sözlerden yedisini daha inceleyelim.

[Dipnot]

Yedi Özlü Söz

AŞAĞIDAKİ sözler, günümüzde de geçerli olduğu kanıtlanmış, uygulanabilir öğütlerle dolu eski bir kitapta bulunuyor. Bu sözlerin parayı doğru kullanmamıza nasıl yardım edebileceğini görelim.

1. “Gümüşe düşkün olan gümüşe, servete düşkün olan da kazanca doymaz” (Vaiz 5:10). Bu sözler çok az şeye sahip olan kıskanç bir adama ait değildir. Bunları dünyada yaşamış en zengin insanlardan biri olan Kral Süleyman, kendi yaşadıklarına ve gözlemlerine dayanarak söyledi. Daha yakın zamanlarda yaşamış varlıklı insanlar da benzer yorumlarda bulundular.

2. “Yiyeceğimiz, giyeceğimiz ve başımızı sokacak bir yerimiz varsa, bunlarla yetineceğiz. Fakat zengin olmayı hedef edinenler, ayartıcı durumlara ve tuzağa düşerler” (1. Timoteos 6:8, 9). Bu sözler parlak bir kariyeri bırakarak İsa peygamberin takipçilerinden biri olan Pavlus tarafından yazıldı. Bugünkü bazı din adamlarının tersine Pavlus, öğretim verdiği kişilerden ya da arkadaşlarından kazanç elde etmeye çalışmadı. Bu yüzden rahatlıkla şöyle diyebildi: “Hiç kimsenin gümüşüne, altınına veya giysisine göz dikmedim. Siz de biliyorsunuz ki, benim ve yanımdakilerin ihtiyaçlarını bu eller karşıladı” (Elçiler 20:33, 34).

3. “Hanginiz bir kule inşa etmek ister de, tamamlamaya gücünün yetip yetmeyeceğini görmek üzere önce oturup masrafı hesap etmez?” (Luka 14:28). İsa peygamberin verdiği örnek sizin karşılaşabileceğiniz bir duruma da uyarlanabilir. Örneğin harcama yaparken özellikle de kredi kartı kullanırken hiç düşünmeden mi hareket ediyorsunuz yoksa sabırlı olup masrafı hesap ediyor musunuz? Alacağınız şeye gerçekten ihtiyacınız var mı ve parasını ödeyebilecek misiniz?

4. ‘Borç alan verenin kulu olur’ (Özdeyişler 22:7). Dünyayı vuran son finansal kriz, kredi kartı borcunun ve başka türlü borçlara girmenin akılsızlığını ortaya koydu. Michael Wagner 2009’da yazdığı kitapta şunları söyledi: “Bugün bir kişinin, dört ya da daha fazla kredi kartı yüzünden ortalama 9.000 dolardan fazla borcu olması sık karşılaşılan bir durumdur” (Your Money, Day One).

5. “Kötü kişi ödünç alır, geri ödemez, fakat doğru kişi lütfeder, armağanlar verir” (Mezmur 37:21). Bazıları iflasını ilan etmeyi borçlarını ödememenin kolay bir yolu olarak görüyor. Öte yandan Tanrı’yla iyi bir ilişkiye değer verenler, mümkünse aldıkları borcu geri ödemekte hassas davranırlar, aynı zamanda sahip oldukları şeyleri paylaşmak konusunda cömerttirler.

6. “Bir zamanlar gençtim, şimdi yaşlandım, fakat doğru kişinin terk edildiğini, çocuklarının ekmek dilendiğini görmedim” (Mezmur 37:25). Bu sözler haksızlığa uğrayan bir adam tarafından yazılmıştı. O, yıllar boyunca kaçak olarak bazen yabancı ülkelerde, bazen de mağaralarda yaşadı. Bir zamanlar bir kaçak olan bu kişi, yani Davut peygamber sonunda bir kral oldu. O, yukarıdaki sözlerin doğruluğunu kendi yaşamında gördü.

7. “Vermek almaktan daha büyük mutluluktur” (Elçiler 20:35). Bu sözleri İsa peygamber söylemişti. İsa, onu bekleyen sevinç uğruna yeryüzündeki yaşamını başkalarına hizmet ederek geçirdi. O, şimdi ruhi bir varlık olarak gökte, “mutlu Tanrı” Yehova’nın yanındadır (İbraniler 12:2; 1. Timoteos 1:11). İsa peygamber gibi hayatta başkalarının iyiliği için elimizden gelen her şeyi yapmaktan daha yüce bir amaç yoktur. Kuşkusuz siz de şunun doğruluğunu kabul edersiniz: Başkalarına karşı cömert olabilmek için para biriktirmek, bencilce para harcamaktan iyidir.