Endometriyozla Mücadelem

DEBORAH ANDREOPOULOS TARAFINDAN ANLATILMIŞTIR

HEMEN başlangıçta şunu söylemem gerekiyor: Ben, hastalık hastası kadınlardan değilim. Zaman zaman meydana gelen önemsiz ağrılar beni endişelendirmez. Hayatı olduğu gibi kabul etmeye çalışırım. Bazı günler güzeldir, bazıları değildir.

Bununla birlikte, ergenlik çağında ciddi ağrılarla mücadele etmeye başladım. Âdet dönemimdeki zor günlerde genellikle, yumurtalıklarımdaki şiddetli ağrının yanı sıra, baş ağrısı, ishal, baş dönmesi, bulantı ve bel ağrısı da oluyordu. Bazen bu belirtilerin birden fazlasını aynı anda çekiyordum. Sonra, egzersiz ve dinlenmenin yararlı olduğunu fark ettim; ancak bunlar için zaman bulmak zordu.

Ağrı kişiye göre değişen bir şey. Onu ölçemezsiniz ve her zaman başkalarına inandırıcı şekilde tarif edemezsiniz. Bazen bütün günü yukarıda sözünü ettiğim rahatsızlıklardan yorgun düşmüş durumda yatakta geçiriyor ya da ağrı kesici ilaçlardan uyuşmuş şekilde, ayağa kalkmak ve günlük düzenimi daha aktif şekilde sürdürmek için kendimi zorluyordum. Çalışma ve normal bir yaşam sürdürme yeteneğim kalmamıştı. Çok büyük bir hayal kırıklığı içindeydim. Bazı şeylerin yolunda gitmediğine dair içimde bir his vardı. Ancak, düzenli olarak yaptırdığım sağlık kontrollerinde doktorların güven verici sözleri bu düşüncemi giderdi.

Otuz yaşını geçince belirtiler kötüleşti. Belli bir neden olmadan, yanma hissi veren ağrılar gelip gidiyordu. Gece yarısı şiddetli ağrılarla uyanıyordum. Bir ara, tüm bir hafta boyunca sadece birkaç saat uyudum. Bazen de birkaç gün süresince hafif ateşim oluyordu. Sonunda çeşitli ağrılarım için ağrı kesiciler, bağırsaklarım için spazm çözücü haplar, mide ilaçları, sırtım için merhem ve haplar kullanıyordum.

Taklit Uzmanı

Bana ıstırap veren belirtiler iyi bilinen birçok hastalığın belirtileri olabilirdi. Hastalığım dışarıdan gözlemlendiğinde, migren, pelvis (leğen kemiği) yapışıklıkları, dismenore (âdet döneminde görülen kramplar), irritabl kolon sendromu, kolit ve gastritin özelliklerine sahipti. Ağrıların çoğunun dismenoreden kaynaklandığını zannettim; çünkü o dönemde dismenore ağrısının şiddetinin benim çektiğim ağrılardan tümüyle farklı olduğunu bilmiyordum.

Böyle zor âdet dönemleri geçirmenin ve ağrı çekmenin yaygın olduğu, bunlara yol açabilecek etkenlerin kalıtım, düzenli egzersiz yapmama, masa başında saatlerce çalışma, hormonal sorunlar, yorgunluk, stres ve 30 yaşını geçtiğim halde doğum yapmamış olmamdan kaynaklanabileceği söylendi. Hatta bir doktor bana, tüm bu belirtilerin sağlıklı olmanın bir işareti olduğunu söyledi!

Fakat diğer rahatsız edici belirtiler için ne söylenebilir? Aşırı yorgunluğumun çok çalışma ve stresle, ateşimin de yorgunlukla ilgili olduğu söylendi. Bağırsak kramplarım ve mide rahatsızlıklarım, stres ve kötü beslenmeyle bağlantılıymış. Bel ağrımın da omurgadaki bir sorun ve kötü duruşumdan kaynaklandığı söylendi. Böylece her şeyin bir açıklaması var gibi görünüyordu. Ancak, gerçek şuydu ki kendimi çok kötü hissediyordum.

Sonunda Doğru Teşhis Konuyor

Nisan 1998’de bir ültrason çektirdim; ancak sonuçlar yumurtalıklarımda hastalık olmadığını gösteriyordu. Bunu takip eden dört ay boyunca sağlığım daha da kötüleşti. Yeniden bir doktora gitmeye karar verdim. Doktor tekrar bir ültrason istedi ve rahmin dışında çok büyük bir şey gördü. Sonra beni bir kadın hastalıkları uzmanına gönderdi. Kadın hastalıkları uzmanı, rahmimin yanında, 10’a 12 santimetre boyutunda çok büyük bir kistin veya kistlerden meydana gelmiş bir oluşumun varlığını doğruladı. Bu kitle, dört aylık hamileymişim gibi büyüktü! Sonra, sorunlarımın nedeninin endometriyoz olabileceğinden kuşkulandı.

İlk başta kafam karıştı. Endometriyoz hakkında çok az şey biliyordum. Pek çok sorum vardı. Bu hastalığın nedeni neydi? Hayatımı nasıl etkileyecekti? Daha sonra hissettiğim şey rahatlama duygusuydu. Yıllarca kendimi acılarla dolu bir kapana kıstırılmış gibi hissetmiştim. Geçmiş yıllarda defalarca yapılan muayenelerden sonra rahatlatıcı hiçbir tedavi ve doyurucu hiçbir açıklama yapılmadığı için, kendimi gerçekten aciz ve ümitsiz hissediyordum. Ve her günkü normal ağrıya aşırı tepki gösterdiğim için kendimi suçluyordum. Kendime, ağrının böyle şiddetli olmasının sadece kendi hayal ürünüm olduğunu söylüyordum. Fakat şimdi, tüm bu şaşırtıcı belirtilerin bir açıklaması vardı.

Nedenler ve Tedavi Seçenekleri

Doktor birkaç gün içinde ameliyat olmamı önerdi; kist veya kistler her an patlayabilirdi. Ancak, tedaviye başlamadan önce kocamla birlikte bu teşhisi araştırmaya ve endometriyoz adındaki bu yabancı hakkında olabildiğince çok şey öğrenmeye karar verdik.

Bazı tahminlere göre, doğurganlık dönemindeki kadınların yaklaşık yüzde 30’unda endometriyoz olabildiğini öğrendik. Endometriyozun nedeni bilinmiyor. Bu hastalığın nedeniyle ilgili bir teori, âdet kanaması sırasında dışarıya atılan ve endometriyum hücreleri içeren dokunun bir kısmının Fallop borularından geriye doğru gidip, kendi kendine karın içine yerleşmesi ve orada büyümesidir. Başka bir teori, endometriyum dokusunun rahimden, lenf sistemi veya kan dolaşımıyla vücudun başka kısımlarına yayıldığını ileri sürüyor. Genetikle ilgili bir teori de, endometriyozun bazı ailelerin genlerinde bulunabildiğini veya bazı kadınların kendilerini bu hastalığa yatkın hale getiren etkenlere sahip olduğunu ileri sürüyor. Başkaları ise kirlenmiş çevremizdeki zehirleri ve dioksinleri sorumlu tutuyor.

Bize her endometriyoz vakasının farklı olduğu söylendi. Rahim dışına yerleşmiş endometriyum dokularının bulundukları yer, bunların etkilenen organlara ne kadar derinlikte nüfuz ettikleri ve toplam büyüklükleri, bu hastalığın benzersiz seyrine katkıda bulunur. Rahim dışına yerleşmiş endometriyum dokusu küçücük bile olsa, eğer yakınında bulunan bir siniri tahriş ediyorsa, kişiyi çaresiz duruma getiren ağrılara neden olabileceğini öğrendik.

Bazı doktorlar, ameliyatta yumurtalıklarla birlikte rahmin de çıkarılmasının nihai ve kesin çözüm olduğuna inanıyor. Fakat bu çözüme başvurmadan önce, yumurtlamayı mümkün olduğunca uzun bir süre durdurmak için hormon kullanılabilir. Tedavi süresince hormonlar, endometriyozun belirtilerini hafifletebilir; bazen bu durum aylar hatta yıllar boyunca devam eder. Bazı vakalarda cerrahi bir müdahaleyle ya da laparoskopiyle yapılan ve büyüyen dokuların kesip çıkarılmasını ya da tahrip edilmesini içeren koruyucu ameliyat tavsiye ediliyor. Bu ameliyat, hastalığın belirtilerini azaltabiliyor.

Ameliyat ve Hastalığın Yinelemesi

Benim durumumda son seçenek en uygun tedavi gibi görünüyordu. Kistlerin ameliyatla çıkarılmasından sonra, doktorum bana bu ameliyatın tüm sağlık sorunlarımı halletmeyeceğini söylediğinde çok şaşırdım. Doktor, gelecekte meydana gelecek aksaklıklara rağmen, hayatı mümkün olduğunca dolu dolu yaşamaya devam etmem için ümide ve durumumu kabullenmeye ihtiyacım olduğunu söyledi. Her zaman bana yardım etmeye hazır olduğu konusunda güvence verdi.

Doktor her üç ayda bir yumurtalıklarımın ültrasonunu çektirmem ve hastalığımın seyrine göre bazı dönemlerde ilaç kullanmaya hazırlıklı olmam gerektiğini söyledi. Gonadotrofin-salgılatıcı hormonla hemen tedaviye başlamamı önerdi. Bu hormon, yumurtalığın işlevini uyaran hormonların salgılanmasını durdurdu ve beni yalancı bir menapoza soktu. Bu ilaç kemik yoğunluğunda azalmaya veya menopozla ilgili başka değişikliklere neden olabildiğinden, sadece altı ay boyunca kullanılabiliyor.

Tedavinin bitmesinden yaklaşık bir buçuk ay sonra tekrar iğnelenme tarzında ağrılar duymağa başladım. Hastalığın yineleme oranlarıyla ilgili bir şeyler okumuştum ve kendimi bir sonraki endometriyoz nöbetine hazırlamaya çalışmıştım. Fakat, nöbetin bu kadar kısa zamanda olacağını beklemiyordum. Ültrasonda sol yumurtalığımda büyük bir kist olduğu görüldü. Hemen, bir hafta boyunca önerilen ilaçları kullandım ve ağrı azaldı. Birkaç ay sonra kist kayboldu. Fakat, bir yıl sonra başka bir kist ortaya çıktı. Hayatımın geri kalan kısmında tetikte olmak ve doktor gözetiminde bulunmak zorundayım.

Endometriyoz, hormonal ve bağışıklık sistemiyle ilgili bir hastalık olduğundan, ilaçların yanı sıra, vücudumun dengesini korumasına yardım edecek başka şeyler de var. Daha fazla taze sebze ve bol meyveyi, ayrıca vitaminleri dahil ederek ve aldığım kafein miktarını azaltarak beslenmemi ayarlamak zorunda kaldım. Daha fazla egzersiz yapıyorum ve dinlenmeye daha fazla zaman ayırıyorum. Tüm bunlar, ilaçların yan etkilerinin azalmasına ve vücudumun daha güçlü olmasına yardım etti.

Bu sıkıntılar sırasında kocamın verdiği şefkatli destek ve gösterdiği sevgi dolu anlayış benim için çok kıymetliydi. Ayrıca, iş arkadaşlarım –Yehova’nın Şahitlerinin Yunanistan’daki bürosunda gönüllü çalışanların tümü– bana destek oldular ve bu beni çok sevindirdi. Özellikle, ‘takatsizlik döşeğinde bana destek olan’ Yehova ile kişisel ilişkimden kuvvet aldım.—Mezmur 41:3.

[Sayfa 10’daki çerçeve/resim]

İletişim Kurun!

Hastalık ve ağrı, bir ilişkide gerilime neden olabilir. Fakat aynı zamanda, bu ilişkinin gelişmesi için fırsatlar da sağlar. Hastalık hiç bitmeyecekmiş gibi görünürse, hastalığa yakalanan kişinin davranış tarzı göze çarpar şekilde farklı olabilir. Bu durum aile üyeleri, özellikle de eşler için sorunlara yol açabilir. Eşler pes etmek yerine, suçlamakta yavaş, bağışlamakta çabuk davranarak, iletişim kurma becerilerini geliştirmeyi ve kullanmayı denemelidirler.

Endometriyozu olan bir kadın, âdet çevriminin, bir erkek için tümüyle yabancı olduğunu ve bu durumunun kocasının kafasını karıştırabileceğini aklında tutmalıdır. Kocası da, bu sorunun ele alınması sürecine tam olarak katılırsa, daha anlayışlı olabilir. Aşağıda hasta için birkaç öneri bulunuyor:

◼ Kocanız aklınızdan geçenleri bilemez; ağrınızın nasıl ve nerede olduğunu ona anlatın

◼ Kocanıza ve size endometriyoz hakkında bilgi verecek ve gerektiğinde ek zaman ayırabilecek bir doktor bulun

◼ Olumlu olanlar da dahil, hissettiğiniz değişiklikleri kocanıza anlatın

◼ Kocanızdan bu hastalıkla ilgili bir şeyler okumasını isteyin

[Sayfa 11’deki çerçeve/şemalar]

Endometriyoz Nedir?

Endometriyoz, ismini, rahmin (dölyatağı) içini döşeyen hücrelerin oluşturduğu endometriyum tabakasından alır. Endometriyoz, rahmin dışındaki çeşitli bölgelerde endometriyuma benzeyen dokuların ortaya çıkması sonucu oluşan bir hastalıktır. Bu hastalık yumurtalıklar, mesane ve bağırsak gibi organların yakınında ortaya çıkabilir; bazı vakalarda pelvis bölgesinin her tarafına yayılmış olabilir.

Endometriyoz, dokunun anormal büyümesi olduğu halde, genellikle kanser niteliğinde değildir. Endometriyozun anormal bir durum olmasına yol açan, dokunun kendisi değil rahmin dışına yerleşmiş olmasıdır. Rahimdeki endometriyum dokusu hamilelik boyunca gelişen ceninin beslenmesine yardım eder. Bu doku hamile olmayan kadınlarda âdet kanaması sırasında atılır.

Fakat, rahim dışındaki endometriyum dokusu vücudu terk edecek bir yol bulamaz. Bunun sonucunda iç kanama, rahim dışına yerleşmiş endometriyum dokusundan dökülen kan ve dokunun yapısında bozulma, çevredeki bölgede iltihaplanma ve yara dokusu oluşumu meydana gelir. Rahim dışındaki endometriyum dokularının yerleştikleri yerlere göre başka komplikasyonlar da oluşabilir. Bunlardan bazıları şunlardır: Yapışıklıkların oluşması, bağırsak kanaması veya tıkanması, mesanenin işlevinin engellenmesi ve hastalığın yayılmasına yol açabilen bir durum olan, rahim dışına yerleşmiş endometriyum dokularının yırtılması. Bazı vakalarda, belirtilerde gerileme ve yinelemelerden oluşan çevrimler görülürse de, belirtiler zamanla kötüleşebilir.

[Şemalar]

(Ayrıntılı bilgi için lütfen yayına bakın)

Fallop boruları

Rahim

Yumurtalıklar

Endometriyum (rahim duvarını döşeyen hücreler)

Rahim dışına yerleşmiş endometriyum dokuları her ay bozulur ve kanar; fakat vücuttan çıkacak yol bulamaz

Yumurtalıklarda yapışıklıklar

Rahim dışına yerleşmiş endometriyum dokuları

Rahim dışına yerleşmiş endometriyum dokuları

[Sayfa 12, 13’teki çerçeve/resim]

“TUHAF BİR KADIN HASTALIĞI . . . ”

Endometriyozun zihinsel ve duygusal etkileri hakkında daha fazla bilgi edinmeniz için Milwaukee’deki (Wisconsin) Endometriyoz Derneği başkanı Mary Lou Ballweg’le yapılan röportajın bir kısmını yayımlıyoruz.

S: Endometriyoz kadında ne gibi duygusal etkiler meydana getirir?

C: Bu, hastalığın belirli bir zamandaki seyrine bağlıdır. Kadınlar ergenlik çağındayken, bu hastalık duygusal açıdan oldukça yıkıcı olabilir. Özellikle, o dönemde hastalıkları genellikle teşhis edilemediğinden, genç kızlar neler olduğunu gerçekten kavrayamazlar. Aynı zamanda bu konularda çok hassastırlar. Ana babalarıyla ya da başka kişilerle bunlar hakkında konuşmak istemezler. Bu nedenle, başka insanlar kadar güçlü veya yeterli olmadıklarına inanmaya başlayabilirler. Okul ödevlerine yetişmekte çoğu kez zorluk çekerler ve sosyal yaşamları olumsuz etkilenir. Bu yüzden okulu bırakmış olan birçok kız tanıyoruz. Her hafta en az bir kızın endometriyozla ilgili ciddi sağlık sorunları yüzünden okulda başarılı olamadığını duyuyoruz.

S: Evli ve yaşı daha büyük olan kadınlarda durum nasıl?

C: Özellikle kadının hastalığı teşhis edilmemişse, ağrı, evliliği alt üst edebilir. Hastalık teşhis edilmişse, karı koca neler olduğunu bildiklerinden birlikte mücadele edebilirler. Ardından, umarız beraberce, bu hastalığın etkilerine karşı koymanın yollarını bulabilirler. Fakat bir kadının hastalığı tam olarak teşhis edilmemişse, bu gerçekten yıkıcı olabilir. Burada görevli bir kadın var; doktoru kocasının önünde ona, tüm belirtilerin onun hayal ürünü olduğunu söyledi. Kocası doktora inandı ve boşandılar. Bu anlayış eksikliği büyük bir sorundur. Eve gidip ailenize mültipl skleroz gibi kronik bir hastalığınızın olduğunu söylerseniz, muhtemelen size bir dereceye kadar anlayış gösterilecek ve destek olunacak. Fakat eve gidip ailenize hastalığınızın endometriyoz olduğunu söylerseniz, kimse ne olduğunu bilmez. Onlar için bu, hakkında hiç kimsenin konuşmak bile istemediği tuhaf bir kadın hastalığıdır. Belki de hiç destek görmeyebilirsiniz.

S: Endometriyozu olan bir kadına kocasının, çocuklarının ve ana babasının ne şekilde destek olabileceğini düşünüyorsunuz?

C: Her şeyden önce, ona ve başına gelenlere inanmaları gerekiyor. Başka herhangi bir sağlık sorununu olsaydı nasıl destek olacaklarsa, bu sağlık sorununda da aynı şekilde destek olmaya çalışmalıdırlar. Bu desteğin büyük bir kısmı, bu hastalık hakkında öğrenebilecekleri her şeyi öğrenmeleridir. Bu hastalık hakkında daha çok şey bilirseniz, hastalığın etkilerini ve aynı zamanda bazı ilaçların yan etkilerini de anlayabilirsiniz. Ayrıca, dünya çapında, toplumların çoğunda bu konuda bir tabu olduğunu düşünüyorum: İnsanlar kadının biyolojik yapısı hakkında konuşmaktan utanıyorlar. Gerçekten çok üzücü. Bu nedenle, dünya çapında karşılaştığımız muhtemelen en büyük sorunun, insanların, kadın olmanın tam olarak ne demek olduğunu anlamak konusundaki tutumlarının değişmesi olduğunu düşünüyorum.

[Resim]

Mary Lou Ballweg