GEÇMİŞTEN PORTRELER
Zheng He
“Yelkenlerimiz gece ve gündüz bulutlar gibi gururla açılırken uçsuz bucaksız sularda yüz bin li’dena fazla yol kat ettik, okyanusta gökyüzüne kadar yükselen dağlar gibi devasa dalgalar gördük ve gözlerimizi uzaklardaki, . . . . barbar bölgelere diktik. Gemilerimiz bir yıldız gibi (hızla) rotasını izliyordu ve sanki işlek bir caddede gidiyormuşuz gibi vahşi dalgalar arasında yol alıyorduk”(Çin’in Fujian eyaletinin Changle şehrinde bulunan ve Zheng He’ye atfedilen, on beşinci yüzyıla ait bir yazıt).
ÇİN büyük başarıların yaşandığı bir ülkedir. Yüzölçümü en geniş ülkelerden biri olan Çin, dünyadaki en fazla nüfusa sahip ülkedir. Halkı, tarihteki en iddialı yapı projelerinden biri olan Çin Seddi’ni inşa etmiştir. Çin’in Ming imparatorları Yongle ve Xuande devasa gemiler yaptırıp bir filo oluşturmuştur. Bu filo, sonraki beş yüz yıl boyunca oluşturulmuş tüm filolardan daha büyüktür. Filonun amirali ise Çin’in güneybatısından Müslüman bir adam olan Zheng He’ydi.
GÜÇ, TİCARET VE VERGİ
Makalenin başında bir kısmı alıntılanan yazıta göre Zheng He’nin görevi, “[imparatorluk] erdeminin dönüştürücü gücünü göstermek ve uzaktaki halklara nezaketle yaklaşmaktı.” Bu seferler sonucunda “ufkun ötesinde, dünyanın öbür ucundaki ülkeler [Çin’e] tabi oldu . . . . denizlerin ötesindeki Barbarlar ise . . . . [imparatorluk sarayında] huzura kabul edilerek değerli eşyalar ve hediyeler getirdiler.”
Zheng He’nin filosunun ulaştığı bazı limanlar
Ming imparatorlarının bu seferleri yapmaktaki amacı tartışma konusu olmuştur. Bazıları Zheng He’nin güçlü fakat barışçı bir milletin kültür ve iyi niyet elçisi olduğunu düşünür. Başkaları ise onu, imparatorluğa bağlı ülkeler üzerinde baskıcı bir egemenlik politikası uygulamakla görevli biri olarak görür. Gerçekten de, Zheng He kendisini kabul eden hükümdarlara muhteşem hediyeler ve politik destek vermiş, fakat Ming imparatorluğuna boyun eğmeyen ve vergi vermeyi reddedenleri zorla hâkimiyeti altına alarak esir etmiştir. Zheng He’nin etkili seferleri sonucunda Hint Okyanusu çevresinden onlarca hükümdar, imparatora bağlılıklarını bildirmek için Çin’e elçiler gönderdi.
Zheng He’nin filosu ayrıca, ticaret için uzak limanlara Ming zanaatkârları tarafından yapılmış, eşine az rastlanır vernikli eşyalar, porselenler ve ipekler taşıdı. Filo geri dönerken de mücevher, fildişi, baharat, tropikal ağaçlar ve Çinlilerin değer verdiği başka lüks eşyalar getirdi. Hatta filonun Çin’e bir zürafa getirdiği ve bunun büyük kargaşaya yol açtığı anlatılır. Bu eşya ve fikir alışverişleri, Çin’in 15. yüzyılda sahip olduğu etkileyici uygarlığın dünya tarafından az da olsa tanınmasını sağladı.
Fakat bu olağanüstü seferlere devam edilmedi. Zheng He’nin seferlerinin üzerinden yirmi yıl geçmişti ki, Çin dış ticarete ve uluslararası ilişkilere son verdi. Ülke sınırlarının ötesine geçmeye gerek olmadığını düşünen yeni imparator ve onun Konfüçyüsçü danışmanları, Çin’i dış etkilere kapalı duruma getirmeye çalıştı. Anlaşılan destansı seferlerin kayıtlarını da, gemileri de yok ederek hazine değerindeki filoyu geçmişe gömdüler. Çin’de ve başka ülkelerde yaşayan insanlar, Zheng He’nin devasa filosuyla denizlerde yol aldığı bu muhteşem dönem hakkında ancak son yıllarda bilgi sahibi oldu.
a Li, yüzyıllar içinde uzunluğu değişmiş bir Çin ölçü birimidir. Zheng He’nin döneminde bir li’nin aşağı yukarı bir milin üçte birine, yani yarım kilometreye eşit olduğu düşünülüyor.