GEÇMİŞTEN PORTRELER
Herodot
BİNLERCE yıl önce günlük yaşam nasıldı? İnsanların ne gibi alışkanlıkları vardı? Arkeoloji bu gibi sorulara bazı cevaplar verse de, her soruyu cevaplayamaz. Kendi zamanındaki olayları kaydeden birinin yazdıkları eski insanların düşünüş tarzını anlamamıza yardım edebilirdi. Böyle biri yaklaşık 2.400 yıl önce yaşadı. MÖ beşinci yüzyılda yaşamış bu Yunanlı tarihçinin adı Herodot’tur. En önemli eserinin adı da Heredot Tarihi’dir.
Herodot, Yunanlıların yaptığı savaşların ve özellikle MÖ 490 ila 480 yıllarında, o daha küçük bir çocukken gerçekleşen Pers istilasının sebeplerini belgelemek için işe başladı. Perslerin ilerleyişinden etkilenmiş milletler hakkında elde ettiği bilgileri kaleme alarak, bu temel konunun dışında birçok ayrıntı da verdi.
TARİHTEN DAHA FAZLASI
Herodot, yetenekli bir yazardı. Hikâyeyi tamamlayacak her detayı yazılarına titizlikle ekleyerek, istekle çalıştı. Herodot yazdıklarını o günlerde yaşanan olayları içeren resmi devlet kayıtlarına dayandıramadı, çünkü böyle kayıtlar nadir bulunuyordu. Bu açıdan onun başarısı dikkate değer.
Anıtların üzerine görkemli kahramanlık hikâyeleri yazılmasının dışında, eskiden çok az insan tarihi olayları kaydetmekle ilgilenirdi. Herodot yazdıklarını, belgelemek istediği olaylarla ilgili gözlemlerine, eski zamandan kalma bilgilere ve başka insanların tanıklığına dayandırmalıydı. Bilgi toplamak için birçok yere seyahat etti. Herodot şimdi Türkiye’nin güneybatısında bulunan Bodrum’da, o zamanlar bir Yunan kolonisi olan Halikarnas’da büyüdü ve Yunanistan’ın birçok yerini dolaştı.
Herodot, bilgi toplamak için birçok yere seyahat etti
Herodot kuzeyde Karadeniz’e ve şimdi Ukrayna’nın olduğu bölgede yer alan İskit Ülkesine, güneyde Filistin ve Mısır’ın kuzeyine gitti; doğuda ise Babil’e kadar seyahat etmiş olabilir. Hayatının son günlerini, batıda şimdiki İtalya’nın güneyinde olan bir Yunan kolonisinde geçirdi. Gittiği her yerde gözlemlerde bulunup araştırma yaparken, en güvenilir gördüğü kaynaklardan da bilgi topladı.
YAZDIKLARININ DOĞRULUĞU
Herodot Tarihi’nden bir papirüs parçası
Herodot’un kaydettiği bilgiler ne kadar güvenilirdi? Dolaştığı yerler ve şahsen tanık olduğu olaylar hakkında verdiği bilgiler doğru kabul edilebilir. Onun İskit kraliyet ailesinin cenaze törenleri veya Mısır’daki mumyalama teknikleri gibi uygulamalarla ilgili yazdıkları Yunanistan’da bilinmiyordu; fakat onun kayıtları bugün arkeologların bulduklarıyla uyum içindedir. Herodot’un Mısır’la ilgili verdiği bilgilerin, “bu ülkeyle ilgili geçmiş zamanda yazılan tüm kayıtlardan daha üstün olduğu” söylenir.
Herodot’un çoğunlukla şüpheli tanıklıklara güvenmekten başka çaresi yoktu. O zamanki insanlar, tanrılarının günlük hayatlarına müdahale ettiğine inanıyordu. Bu yüzden Herodot’un yazdığı her şey günümüzdeki tarihçilerin standartlarını karşılamayabilir. Yine de o, gerçeklerle efsaneleri birbirinden ayırmaya çalıştı. Zaten kendisi de söylenen her şeye inanmadığını kabul etti. Kaynaklarını eledikten ve elde ettiği bilgileri karşılaştırdıktan sonra sonuca vardı.
Herodot Tarihi, onun en önemli eseridir. Erişebildiği kaynaklar düşünüldüğünde bu, olağanüstü bir başarıdır.