Nhongo Yi Khomisa Tinghala Tingana

N’WEXEMU eAfrika Dzonga, nhongo leyikulu—njoweni—u fike a sima emahlweni ka hotela yo saseka eNdhawini leyi Hisaka (Lowveld). A yi tikomba yi xalamukile, yi karihile swinene, kutani a swi hlamarisi leswi nhongo leyi nga murhangeri wa tinhongo ta kwalaho yi hlundzukeke loko njoweni-kulobye a tshove rihlampfu ra yona. Mbhoni leyi swi voneke hi mahlo yi vika hi mukhuva lowu nhongo leyi nga murhangeri yi lweke ha wona: “Yi khonye, yi handza misava ivi yi yima yi tserhama. Kutani yi mpfhumpfha yi tlhava ehansi hi timhondzo. Loko yi tlhava nhongo leyin’wana ya nkunzi, yi tihlamale ngopfu.” Mutlhontlhi yena a nga chavanga. Ivi njoweni la nga murhangeri kwalaho a tlhela a mpfhumpfha. Kambe ku nga humeleli nchumu. Hikokwalaho ko hlundzuka ni ntalo wa ritshuri, murhangeri loyi u “tshovelele misinya hinkwayo leyi a a yi ri kusuhi a nga si baleka.” A nga ha vuyanga, kumbexana a tibyele leswaku nhongo leyi leyintshwa a yi hluriwi.

Tihosi ta nhova na tona a ti ri vonanga. Murindzi wa ntanga, Carlson Mathebula u vike leswaku tinghala ta 12 ti tshame ti rhendzela nhongo leyi. U hlamusele ta ku hlangana ka tona na yona: “Xikan’we-kan’we tinghala ta tintswele ti sungula ku yi juma. Hi ku bonga lokukulu yi tlulele endzhaku ka nhongo kasi leyin’wana yi tsutsumela etlhelweni ka yona kutani yi tlulela enhan’hwini ya yona. . . . Hatimbirhi ti wele ehansi hi ku chava, ti etlela kona ti ku whii. Ku te nghala yin’wana ya ntswele. Yi tsutsumisa nhongo leyi yi ringeta ku yi khoma milenge yi yi wisa ehansi, kambe yi lo tiyimela.” Tinghala leti ta 12 ti hlundzukile hikwalaho ko tsandzeka ku wisa nhongo leyi leyikulu lerova “ti onha xipimo xa mpfula, xiphuphuteri xa byanyi ni fanichara ya le handle, ti nga si suka ni tingana ta tona.”

Hi ku yima yi tserhama, nhongo leyi yi hlongole ntlhambi wa tinhongo endhawini ya tona, kutani yi balekisa ntlhambi wa tinghala. Xiviko xa Sunday Times ya le Joni, eAfrika Dzonga, xi vule leswaku nhongo leyi yi tika 300 wa tikhilogiramu, naswona yi endliwe hi koporo. Nkul. Keith Calder, loyi a vumbeke nhongo leyi hi koporo, u te: “Eka mina i ku dzuneka loku tinghala ni nhongo ti ku kumeke ku ri ka xiviri.”