Ku Endzela Tiko Ra Belize

TIKO ra Belize i ritsongo kambe ri ni swilo swo tala swo hambana-hambana—ku suka eka makhwati ku ya eka mati ya wasi lama rhendzeleke swihlala swo tala leswi kumekaka eribuweni ra tiko rero. Kambe swilo swo hambana-hambana swa ntumbuluko leswi kumekaka etikweni leri ko va swilo swi nga ri swingani swo saseka leswi kumekaka eBelize.

Etikwerni leri ku ni mixaka-xaka yo tala ya tinyenyana ni swiharhi. Yin’wana ya tinyenyana leti kumekaka etikweni leri i nyenyana yo saseka leyi nga ni nomu wo leha leyi vuriwaka toucan (Ramphastos sulfuratus) ni xiharhi lexi vuriwaka Baird’s tapir (Tapirus bairdii)—lexi nga ni nomu wa rhaba lowu fanaka ni rimhondzo ra mhelembe lowu endlaka leswaku xi kota ku famba hi ku hatlisa ematini ni le handle. Nakambe ku na ni xiharhi lexi vuriwaka ndloti lexi fambaka xi ri xoxe loko xi hlota. Entiyisweni, tiko ra Belize ri tinyungubyisa hi ku va tiko ro sungula emisaveni ku va ri sirhelela tindloti.

Tiko ra Belize ri tshame ri va xiphemu xa Vamaya. Hi va-1500 masocha ya tiko ra Spaniya ma hlasele Vamaya kambe a ma va hlulanga hi ku helela. Hi ku famba ka nkarhi, tiko ra Britain ri teke ndhawu yoleyo hi nkani naswona hi 1862 tiko leri ri ve ehansi ka vulawuri bya British Honduras ximfumo. Hi 1981, tiko ra Belize ri kume ntshuxeko.

Vanhu va le Belize va hambana hi tinxaka ku fana ni matiko lama nga ekusuhi na vona. Tin’wana ta tinxaka leti kumekaka etikweni leri i Macreole, Maindiya, Magarifuna, Vamaya ni Vamestizo. Vanhu va tiko leri va ni xinghana naswona va xixima. Loko vana va vulavula ni vanhu lavakulu, hakanyingi va tirhisa marito yo tanihi lama nge, “Manana” kumbe “Tatana.”

EBelize, ku ni mavandlha ya Timbhoni ta Yehovha hi tindzimi leti landzelaka, Ririmi ra Mavoko ra le Amerika, Xikriol xa le Belize, Xinghezi, Xijarimani, Xichayina xa Mandarin, Ximaya ni Xipaniya. Hi 2013, vanhu va le Belize lava ringanaka 8 433 va hlanganyele ni Timbhoni eXitsundzuxweni xa rifu ra Kreste.