English: 0511_w85.QFR

Swivutiso Swa Vahlayi

◼ Loko Abrahama (naswona endzhakunyana Isaka) a yimele nsati wakwe tanihi makwavo wa xisati, xana lexi a xi ri xikombiso xa xinakulobye xa makwavo la endliweke nsati lexi tshameke xi va kona eMiddle East ke?

Dyondzo ya manguva lawa yi kurise mianakanyo yoleyo, kambe ku vonaka ku ri ni swo tala leswi funghaka mahanyelo ya Abrahama na Isaka.

Profesa E. A. Speiser u nyikele mianakanyo ya makwavo loyi a endliweke nsati eka The Anchor Bible. U xiye mintshubulo ehenhleni ka Vahuriya va khale lava vonakaka va hanyile en’walungu wa Mesopotamiya, ku katsa ni le Karani laha Abrahama a a tshama kona eka nkarhi wun’wana ni laha Rebeka a nga ha vaka a tshame kona. Speiser u tsarile a ku:

“Evandleni ra Huriya swiboho swa vukati a swi ri leswikulu naswona a swi tiye ngopfu loko wansati xikan’we-kan’we a ri ni xiyimo lexi nga enawini xa makwavo wa xisati, ku nga khathariseki swiboho swa ntiyiso swa ngati. Leyi hi yona mhaka leyi wanuna minkarhi yin’wana a tekaka wanhwana kutani a n’wi wundla hi nkarhi lowu fanaka a va makwavo wa xisati, eka magoza mambirhi lama hambaneke lama rhekhodiweke eka matsalwa ya ntshunxeko lama nga enawini. Ku tshoviwa ka malunghiselelo yo tano ya xinakulobye xa makwerhu wa xisati ku xupuriwile swinene ku tlula ku suriwa ka tikontraka ta vukati . . . xinakulobye xa makwavo la endliweke nsati xi kombisiwa ngopfu exikarhi ka xivandla xa le henhla xa vandla ra Huriya . . . Rebeka a a nga ri wa tiko ra Huriya leri lawuriwaka hi Karani ntsena, kambe kahle-kahle a a nyikiwe tanihi nsati eka Isaka, hi ku tirhisa vuxaka lebyikulu, hi makwavo wa xinuna Laban . . . Xisweswo ku ni swisekelo leswi tiyeke swo veka vukati byimbirhi, lebyiya bya Abrahama na Sara ni bya Isaka na Rebeka, eka xivandla xa makwavo la endliweke nsati.”

Vurunguri bya Genesa byi hi byela leswaku Abrahama, u yimele nsati wakwe Sara kambirhi (loyi entiyisweni a a ri makwavo wa xisati hi tatana) tanihi makwavo wa xisati, hayi tanihi nsati wakwe. Leswi swi endleke loko va ri aEgipta swi tlhela swi endleka ni le Filista. (Genesa 12:10-20; 20:1-7) Isaka u landzelele ndlela leyi fanaka hi Rebeka. Tanihi leswi Isaka na Rebeka a va ri maxaka, u swi kotile ku n’wi vita makwavo wa xisati.—Genesa 26:6-11.

Etimhakeni leti Abrahama na Isaka va lave leswaku vasati va vona va anakanyeriwa tanihi makwavo wa xisati hikwalaho ka khombo leri nga erivaleni eka vavanuna loko swi tiveka leswaku vavasati vo xonga a va tekiwile. (Genesa 12:12; 26:9) Kutani ke, a swi vonaki onge vavanuna va tsakela xiyimo lexi anakanyeriweke xa makwavo la endliweke nsati tanihi ndlela ya nsirhelelo; xikongomelo a ku ri ku fihla xiyimo xa vukati xa Sara na Rebeka.

Abrahama u teke makwavo wa xisati hi tatana emahlweni ka ku va Xikwembu xi nyika Israyele milawu leyi Iwisanaka ni vuxaka byo tano bya le kusuhi. Hambi swi ri tano, vo tala va sole ku yimelela kakwe (ni ka Isaka) nsati wakwe tanihi makwavo wa xisati. Kavula, a hi fanelanga ku rivala leswaku minkarhi yin’wana Bibele yi hlamusela swiendlakalo handle ko amukela mahanyelo lama katsekaka. (Genesa 9:20, 21; 19:30-38) Hambi swi ri tano ku ni tindlela to xiya leswi Abrahama/Sara na Isaka/Rebeka va swi endleke leswi pfumelelanaka ni xiyimo xa vona lexi nga xikombiso ni Xikwembu.

Emahlweni ka ku humelela ka swiendlakalo leswi, Xikwembu xi byele Abrahama xi ku: “Nḍi ta ku endla tiko le’rikulu; nḍi ku katekisa, nḍi kurisa v̌ito ra wena, u v̌a šihlov̌o ša mikateko. Nḍi ta katekisa la’v̌a nga ta ku katekisa, nḍi ruketela la’v̌a nga ta ku ruketela, kambe ha wena ku ta katekisiwa tinšaka hikwato ta misav̌a.” (Genesa 12:2, 3) Nakambe Yehova u kombise leswaku ku katekisiwa ku tiseketele eka rixaka ra Abrahama. (Genesa 12:7; ringanisa Genesa 15:4, 5; 17:4-8; 22:15-18.) Kutani ke, Abrahama (naswona endzhakunyana Isaka) a ku laveka leswaku a hanya leswaku a tswala vatukulu.

Leswi swi nga ha va swi susumetele Abrahama na Isaka khwatsi ku yimela vasati va vona lava tshembekaka tanihi vamakwavo va xisati. Loko vutivi bya mani na mani bya leswaku Abrahama a a ri nuna la nge nawini wa Sara la rhandzekaka, naswona Isaka a a ri wa Rebeka la rhandzekaka, a byi ta veka nxaxamelo wa rixaka ekhombyeni, vavanuna lava va ripfumelo a va ta va va bohe leswaku a ku ri vutlhari ku ka va nga endli leswaku xinakulobye xo tano xi tiviwa loko va ri etikweni leri nga ni khombo.

Sara u hlamuseriwe tanihi xikombiso xa ripfumelo ni wansati loyi a ‘tshembeke Xikwembu.’ (1 Petro 3:5, 6; Vaheveru 11:11) U hlawule ku amukela xiyimo lexi tekiweke hi nhloko ya ndyangu wa yena naswona hi xinkarhana a nga xi twarisanga xiyimo xa ku tekiwa ka yena. Ku nga ha va tintswalo ku languta leswi tanihi leswi endliweke hi ku nga tianakanyeli, ku tsongahatiwa ka mintlhaveko ni timhaka ta munhu hi xiyexe leswaku vanhu hinkwavo va ta va ni ku katekisiwa loku kumekaka. Kutani, hi ku vona leswaku Yehova u n’wi sirheletile eka Faro ivi endzhakunyana eka Abimeleke, hosi ya Gerar, a swi hlamarisi leswi Rebeka hi ku tiyiseka a landzeleke ndlela leyi fanaka leswaku a tirhisana na Isaka, loyi na yena a a ri wanuna wa ripfumelo leri xiyekaka.—Vaheveru 11:20.

Entiyisweni, hambi vanhu eKanana ni le Egipta va tive xiyimo xa makwavo la endliweke nsati lexi vonakaka xi ve kona eHarani kumbe doo, ndlela leyi landzeriweke hi Abrahama/Sara na Isaka/Rebeka a yi pfumelelana ni swilo leswi katsekaka, leswi susumetiwaka hi milawu ni swikongomelo leswi tlakukeke.