Ntshunxeko—Ndlela Leyi Wu Lavekaka Ha Yona!

“NDZI nyike ntshunxeko kumbe u ndzi nyika rifu!” Ku vule murhandza-tiko wa Muamerika Patric Henry malembe lama tlulaka 200 lama hundzeke. Eka yena, ntshunxeko a wu ri wa nkoka swinene ku tlula vutomi hi byoxe. Hi malembe xidzana yo tala, timiliyoni ta vanhu ti ve na matitwele lama fanaka.

Hambi swi ri tano, eka hafu ya lembe xidzana leri hundzeke, ku navela ntshunxeko ku vile ni swivumbeko leswintshwa. Mimfumo leyintshwa yi tekeriwile timiliyoni ta vafumiwa loko yi ri karhi yi Iwela ni ku fikelela ntshunxeko wa politiki. Mavandla ya ntirhisano, ikhonomi hambi ku ri ya vukhongeri ma yimiseriwe ku lava ntshunxeko eka ntshikilelo ni ku languteriwa ehansi, swa ntiyiso kumbe leswi ehleketiwaka. Ni kan’we a ku si tshama ku va ni vanhu vo tarisa leswi lava laveke ntshunxeko eka vuhosi bya vathori ni tihulumendhe, vavasati vo tala eka vuhosi bya vavanuna ni vatatana, ni vana vo tala eka vuhosi bya vatswari ni vadyondzisi. Hambi swi ri tano, mavandla ya ntshunxeko a hi nchumu lowuntshwa. Kahle-kahle, i ya khale tanihi vanhu hi voxe. Buku ya misava ya matimu ya khale swinene, Bibele leyo Kwetsima, yi hi byela swo tala. Hungu-nkulu ra mhaka leyi, leri kumekaka eka Genesa 3:1-7, hi leri:

Hi ku hatlisa endzhaku ka ku vumbiwa ka wanuna ni wansati, wansati u tshineleriwile hi xivumbiwa lexi nga ntsumi. Swiendlo swa xona swi byale ku navela ko ntshunxeka eka vuhosi bya Muvumbi wa yena. Kutani a swi hlamarisi leswaku xi tiyise leswaku ntshunxeko hi xona lexi yena ni nuna wakwe a va xi lava. Xi sorile xi ku, Xana a ku nga ri ntiyiso leswaku Xikwembu a xi va vekele milawulawu? Xi vutisa, Kambe hikwalaho ka yini a va nga fanelanga ku dya “mihanḍu ya muri . . . e šikari ka ntanga”? Kahle-kahle, “muri a wu nav̌etisa ku tlhariha,” a swi tano xana? Hakunene!

U te, wu tluleni, kutani “mahlo ya ṅwina ma ta pfuleka, mi ta kotisa Šikwembu, mi tiv̌a ŝo saseka ni ŝo biha.” A swi laveka swonghasi! Ina, ntshunxeko eka vulawuri lebyi “tshikilelaka” bya Xikwembu wu endliwe wu vonaka wu ri wa nkoka tanihi vutomi hi byoxe.

“Ndzi nyike ntshunxeko kumbe u ndzi nyika rifu!” Adamu na Evha va kume maxangu hinkwawo ya vona ni ya hina! Hi ndlela yihi?