Ku Tirhisiwa Loko Biha Ka Matimba Loku Dumeke

EKA nawu lowu nyikiweke ha Muxe, Muvumbi u sole ku vulavula ka ku ba mati eka vaavanyisi hi matimba. (Eksoda 23:8; Deuteronoma 10:17; 16:19) Hi nga vona ndlela leyi milawu yo tano a yi ri ni vutlhari ha yona hi ku xiya timhaka tin’wana ta manguva lawa ta vatirhela-mfumo lava tirhisaka matimba hi ndlela yo biha.

Yin’wana yo tano yi katse Muavanyisi Martin T. Manton. Le ndzhaku hi 1918 u ringete ku sivela matshalatshala ya Swichudeni swa Bibele, hi laha Timbhoni ta Yehova a ti tiveka ha kona enkarhini wolowo, yo kumela J. F. Rutherford ni vanghana va yena va nkombo beyili. Vatirheli lava va nhungu va Vukriste a va hehleriwe ku kavanyetana ni matshalatshala ya nyimpi naswona va rhumeriwe ekhotsweni ra tiko eAtlanta, le Georgia. Huvo ya swirilo leyi yingisaka mhaka ya vona a yi vumbiwa hi vaavanyisi vanharhu, ku katsa na Manton. U arile, kambe vaavanyisi lavan’wana vambirhi va amukele xirilo, naswona xigwevo lexi nga lulamangiki xi tlheriseriwe endzhaku.

Manton a a ri muavanyisi wa muxaka wihi ke? Phepha-hungu ri n’wi vitane “Mutirhela-mfumo lonkulu wa vuavanyisi [eUnited States] la nga ekusuhi ni vaavanyisi va kaye va Khoto-Nkulu.” Nakambe a a ri un’wana wa vavanuna lava tolovelekeke ni lava xiyekaka wa Amerika, loyi Phophu a n’wi endleke “Muchaviseki wa St. Gregory.” Ku wa ka Manton ku te loko a khomiwile ivi a gweviwa malembe mambirhi ekhotsweni kutani a fayiniwa R20 000. Hikwalaho ka yini? Hikwalaho ko xavisa makungu ya vuavanyisi. Ku tlula sweswo,a a ri na ntiya-nhlana wo chukuvanyisa [blackmail] lava taka eka yena, a xungeta leswaku loko va nga n’wi hakeli ntsengo lowukulu,a a ta endla kungu ro Iwisana na vona. Mayelana na yena The New York Times yi te: “Ku chukuvanyisa a ku endliwa endlwini ya huvo ya Tiko.” Vona ku tirhisiwa ka matimba yo avanyisa hi ndlela yo biha!

Endzhakunyana ka malembe mhaka yin’wana leyi dumeke yi humelerile, yi katsa Spiro Agnew, xandla xa presidente wa Unlted States hi 1969-73. U hehliwile hikwalaho ko dyelela hulumendhe magidi ya tidolara, naswona u tshike ntirho! Hi 1983, u hakele tiko ra Maryland ehenhla ka R500 000 hikwalaho ka tinyiko ta ku ba mati leti a ti amukeleke.

Kutani ku ve na Richard M. Nixon, loyi a hlawuleke Agnew ku tirha tanihi xandla xa presidente. Komiti ya U.S. Senate leyi tirhisanaka ni mhaka ya Watergate yi bumabumele leswaku Nixon a hehleriwa timhaka tinharhu: leswaku u tirhise matimba ya vupresidente hi ndlela yo biha; leswaku u onhe vululami ni leswaku u sole matsalwa ya xileriso xo humelela ehubyeni. Hi laha ku fanaka wa swi tiva leswaku u tshike ntirho hi August 9, 1974, ka ha sele malembe mambirhi na hafu ya vupresidente bya yena.

Ku tirhisiwa ko tano loko biha ka matimba ku kona emisaveni hinkwayo. Hi xikombiso, magazlni wa le Canada lowu nge Maclean’s wa July 15, 1985, wu vike hi “mintlawa ya rimbewu leyi nga lawulekiki eParliament Hill . . . ni tihakelo ta mali leti nga riki enawini.” Ku vuriwe leswaku ephatini yin’wana mutirhela-mfumo lonkulu wa hulumendhe u byele wansati wa malembe ya 30 hi vukhale a ku: “Loko u nga hluvuli tinguvu ta wena, u nge wu kumi ntirho.”

Hi nkarhi lowu fanaka, magazini wa timhaka ta matiko hinkwawo wu kandziyise xihloko lexi nge “Nthyakiso Wu Nanayirisa Ndzhundzuluko Wa China.” Wu vikile: “Entiyisweni siku rin’wana ni rin’wana ra sweswinyana, phepha-hungu ra hulumendhe ri tamele timhaka ta ku yiviwa ka mali, leti tin’wana ta tona ti katsaka vatirhela-mfumo va swikhundla swa le henhla.”

Sweswinyana, New Zealand Herald, ehansi ka nhloko-mhaka leyi nge: “Ndzhukano Wa Nthyakiso I Nxungeto Lowukulu ‘eTikweni Leri Katekeke,’” ku vike langutelo ra muavanyisi la kumeke phenceni: “Exikarhi ka va-1980, Australia ri fumile, ra titshemba naswona ri thyakile.” Xihloko xi boxe “mafambiselo ya vululami lawa eka lembe leri hundzeke ya voneke muavanyisi loyi a humaka ehubyeni leyikulu etikweni a pfaleriwe endzhaku ka tinsimbi ni loyi a famba-fambaka masiku hinkwawo a ri karhi a amukela vumbhoni lebyi hlamarisaka bya maphorisa lawa ya n’wi khomeke.

Swi le rivaleni leswaku vatirhisi vo tano va matimba hi ndlela yo biha va honisa nawu lowu vuriweke hi Kriste a ku: “A ku na xilo lexi funengetiweke lexi nga ta ka xi nga fununguriwi, ni xilo xa xihundla lexi nga ta ka xi nga tiviwi.”—Matewu 10:26.