Ndhambi Xitsundzuxo Xa Swa Khale

EKA matimu yo leha ya vanhu, ku vile na timhangu to tala ta ntumbuluko letikulu kumbe letikulu ku tlula ku buluka ka Ntshava ya St. Helens. Kambe ku hava leyi ringaneke ni Ndhambi leyikulu ya siku ra Nowa. Ndhambi ya kona a yi ri leyikulu ni leyi onhaka lerova yi siya mfungho lowu nga rivalekiki eka vanhu hi mpimo wa misava hinkwayo.

Ku na mintsheketo ya 150 leyi hambaneke ya Ndhambi eka swiphemu swo hambana-hambana swa misava, ku katsa na Babilona, Rhoma, Indiya, Australia ni ti-Amerika. Hambi loko mintsheketo leyi yi hambana hi vuxokoxoko, ku na ku pfumelelana ka hinkwako-nkwako ka xivangelo lexi tiyeke xa ndhambi, ndzoviso wa misava hinkwayo wa vanhu, ni ku pona ka ndyangu engalaveni kumbe byatso. I mhangu ya mimpimo ya misava hinkwayo ntsena leyi nga siyaka mfungho wo tano lowukulu ni wa nkarhi wo leha.

Mudyondzi un’wana wa Bibele u tsarile: “Ntwanano exikarhi ka timhaka leti hinkwato i xiboho lexi nga kanetekiki xa leswaku mukhuva i xiendliwa lexi nga hava matimba; ku hemba i ka munhu un’we, hayi ka misava hinkwayo; leswaku mukhuva, hikwalaho, wu na masungulo ya matimu; i mbuyelo wa xiendlakalo lexi humeleleke hakunene etinguveni ta vuhlangi bya vanhu.” Kambe hikwalaho ka yini mhangu yoleyo enkarhini wa khale swinene ku ri xitsundzuxo eka rixaka leri hanyaka sweswi?

Ngopfu-ngopfu i swa risima eka hina ku xiya swiyimo leswi yiseke eka Ndhambi. Ku fanana ka wona ni swiyimo swa misava namuntlha ku endla leswaku Ndhambi yi va ya nkoka eka hina. Hi leyi ndlela leyi mhaka ya matimu eka buku ya Bibele ya Genesa yi hlamuselaka swiyimo swoleswo ha yona: “Kutani Yehova a v̌ona leŝaku ku biha ka v̌anhu ku kurile misav̌eni, ni meehleketo hikwayo ya timbilu ta v̌ona yi kongoma ku biha ntsena hi masiku hikwawo; Šikwembu ši languta misav̌a, kutani maŝiv̌o, a yi onhakile; hikuv̌a nyama yiṅwana ni yiṅwana a yi onhile ndlela ya yona e misav̌eni.”—Genesa 6:5, 12.

Misava ya vanhu yi onhakeriwile hi mahanyelo lamanene, ni miehleketo hinkwayo ya timbilu ta vona yi kongoma ku biha ntsena hi masiku hinkwawo. Hikwalaho ka sweswo, “misav̌a a yi onhakile e mahlweni ka Šikwembu, a yi tele mona.” (Genesa 6:11) Vutomi hi laha ku heleleke a byi tirhiseriwa ku hlongorisa rifuwo ni ku navela ka rimbewu. Yesu Kriste u kokele nyingiso eka leswi loko a te: “Hikuva emasikwini walawo, loko ndhambi ya mati yi nga si ta, vanhu a va ri eku dyeni, va nwa, va hlomisa ni ku hlomiselana, ku ko ku fika siku leri Nowa a ngheneke engalaveni ha rona; a va nga anakanyi nchumu ku kondza loko ndhambi leyi ya mati yi ta, kutani yi va kukula hinkwavo; swi ta va tano ni le ku vuyeni ka N’wana-wa-Munhu.” (Matewu 24:38, 39) Ku anerisa ku navela ka nyama a ku ri ku navela ka vona lokukulu.

Xitsundzuxo xa le mahlweni a xi nyikiwile hi Nowa hi malembe yo tala, kambe rixaka rolero ri ale ku xi pfumela. Hakunene a va nga si tshama va tokota Ndhambi yo tano. Kutani loko swilo swi ye emahlweni tanihi le ku sunguleni xitsundzuxo xi wele etindleveni leti sivekeke. A “va nga anakanyi nchumu.” A swi nga vuli nchumu eka vona leswaku xitsundzuxo a xi huma eka Muvumbi wa vona ha Nowa.

Kambe Xikwembu xi byele Nowa xi ku: “Makumo ya nyama yiṅwana ni yiṅwana yi fikile e mahlweni ka mina, hikuv̌a v̌a tate misav̌a hi mona; kutani ŝeŝi nḍi ta v̌a lov̌isa ŝiṅwe ni misav̌a.” (Genesa 6:13) Loko Ndhambi yi tile, Nowa ni ndyangu wakwe va ponisiwile hikuva va hlayisile xitsundzuxo ni ku landzela swiletelo swa Xikwembu. Kambe hikwalaho ka yini hinkwaswo leswi swi fanele ku va swa risima ro hlawuleka eka hina?

Swiyimo Leswi Fananaka

Tanihi le masikwini lama rhangeleke Ndhambi, ngopfu-ngopfu ku sukela eka Nyimpi yo sungula ya Misava, vukari byi ve ndlela ya vutomi. Vukari bya politiki exikarhi ka matiko byi vange ku lovisiwa ko tala ni tinyimpi leti dlayaka ta matimu ya vanhu. Vukari byi hangalakele emadorobeni, eswitarateni, emakaya hambi ku ri ku xungeta vafambi. Ku tlula kwalaho, thelevixini, tibayiskopo na tinovhele ti talela ngopfu eka vuhomboloki.

Ku fana kun’wana ku le ka ndlela ya namuntlha ya vutomi. Ku anerisa rimbewu ni ku navela ka rifuwo i mhaka leyikulu ya rixaka ra sweswi. Emisaveni hinkwayo, hi vona ku onhaka ka mahanyelo loku vangeke mavabyi yo tluletana hi rimbewu hi swiringaniso leswikulu. Vuoswi, vumbhisa ni vuxaka bya vusodoma swi tolovelekile. Ku fana ni rixaka ra le mahlweni ka Ndhambi, rixaka ra sweswi ri rhandza mintsako ya nyama na rifuwo ku tlula ku rhandza Xikwembu.

Leswi Xikwembu xi nga “v̌av̌iseka” hi mahanyelo yo biha ngopfu ya vanhu va le mahlweni ka Ndhambi, a swi twakali ku heta hi ku vula leswaku xi ta titwa hi laha ku fanaka namuntlha eka mahanyelo yo biha lama tolovelekeke emisaveni hinkwayo ke? Xana leswi xi swi endleke eka misava yoleyo ya siku ra Nowa a swi fanelanga swi va xitsundzuxo eka rixaka ra sweswi? Xana a swi twali ku ehleketa leswaku xi ta boha makumu lama fanaka lama hi ma kumaka eka Genesa 6:5-7? Loko [Yehova] Xikwembu a vone vubihi bya vanhu, “a v̌av̌iseka ngopfu e mbilwini ya yena. Kutani Yehova a ku: Nḍi ta lov̌isa e henhla ka misav̌a e v̌anhu lav̌a nḍi nga v̌a tumbuluša.” Hi vatsari lava huhuteriweke va Bibele, Xikwembu xi hlamusele leswaku xi ta tisa ku avanyisa loku fanaka eka rixaka ro tilawula leri hanyaka namuntlha. Ri tshinelela mhangu leyikulu eka matimu ya vanhu.

Masiku Ya Makumu

Hi ku languta enkarhini wa hina, mutsari la huhuteriweke wa Bibele wa papila ra vumbirhi ro ya eka Timotiya u hlamusela ku onhaka ka xiyimo xa timhaka loku hi ku vonaka emisaveni hinkwayo. Eka ndzima ya 3 ndzimana ya 1 ku ya eka 4, u ri: “Twisisa leswi, leswaku emasikwini ya makumu, ku ta fika minkarhi yo nonon’hwa. Hikuva vanhu va ta va lava tirhandzaka, va ta va lava rhandzaka mali ngopfu, ni ku tikurisa, ni ku titiva, ni ku rhukana; va ta va lava nga yingisiki vatswari va vona, lava nga riki na ku nkhensa, lava nga khongeriki; va ta va vanhu va tihanyi, lava nga riki na ku tsetselela, valumbeti, lava nga tikotiki, lavo leva, lava vengaka leswo lulama; va ta va timbabva, vanhu va futa, lava nga ni manyunyu, lava rhandzaka ku tiphina ku tlula ku rhandza Xikwembu.”

Nakambe Yesu Kriste u profete hi masiku ya makumu ya mafambiselo lawa ya swilo. Eka vuprofeta byakwe u vulavule hi vukari lebyikulu lebyi hi byi voneke ku sukela eka Nyimpi yo Sungula ya Misava, a ku: “Tiko rin’wana ri ta pfukela tiko rin’wanyana, mfumo wun’wana wu ta Iwa ni mfumo wun’wanyana.” (Matewu 24:7) Nakambe u vulavule hi vuhomboloki lebyi andzeke namuntlha ni ku chava loku vanhu va nga na kona ka vumundzuku. Yesu u te, “Kutani rirhandzu ra lavo tala ri ta sungula ku titimela, hikuva ku homboloka ku ta va ku andzile.” (Matewu 24:12) Nakambe u vule leswaku vanhu va ta “titivala hi ku chava ni ku ehleketa leswi nga ta humelela la misaveni.”—Luka 21:26.

Nhlamuselo leyi nge “masiku ya makumu” eka rixaka ra sweswi yi vula leswi fanaka ni leswi yi swi vuleke eka rixaka ra le mahlweni ka Ndhambi—makumu ya xiphemu lexikulu xa mafambiselo wolawo ya swilo ya vanhu. Eka 2 Vatesalonika 1:8, 9, mutsari wa Bibele la huhuteriweke Pawulo u vula leswaku, ha Yesu Kriste, Xikwembu xi ta tisa ‘ku tirihisela eka lava nga tiviki Xikwembu, ni ka lava nga yingisiki Evangeli ya Hosi ya hina Yesu. Vanhu lava va ta avanyisiwa hi ku yisiwa eku onhakeni loku nga heriki, ni ku vona nghohe ya hosi a va nga yi voni, hambi ma ri matimba ya yona layo kwetsima a va nga ma voni.’

Vaponi va Ndhambi va kume leswaku rixaka ra le mahlweni ka Ndhambi ri kukuriwile emisaveni. Vanhu ni hinkwaswo leswi a va swi hanyela a swi nga ha ri kona. Swi ta va tano ni loko ku tirihisela ka Xikwembu ku herisa rixaka ra sweswi ra vukari. “Ku sele nkarinyana, kutani lo’wo biha a nga ka a nga ha v̌i kona; U ta lav̌isisa šiv̌andla ša yena, kutani a ta v̌a a nga hari kona.”—Psalma 37:10.

Ku Pona Swa Olova

Ku fana exikarhi ka rixaka ra le mahlweni ka Ndhambi ni rixaka ra hina a ku lawuriwi hi vubihi bya vanhu ni ku lovisiwa ka vona. Tanihi leswi a ku ri na vaponi va Ndhambi, kutani ku ta va ni vaponi va makumu ya mafambiselo ya sweswi ya swilo. Vaponi va Ndhambi a va ri vanhu vo titsongahata lava a va nga hanyi tanihi vanhu hi ntolovelo. A va ri varhandzi va ku lulama lava a va yingisa Xikwembu ni ku hlayisa switsundzuxo swa xona. Eka Genesa 6:8, 9 ha byeriwa: “Kambe Nowa a kuma tintŝalo e mahlweni ka Yehova. . . . Nowa a a ri munhu l’a lulameke ni l’a sasekeke e nkarini wa yena.” Mayelana na yena ni vaponi-kulobye, muapostola Petro u tsale leswaku Xikwembu “a xi tsetselelanga misava ya khale, kambe xi hlayisile Nowa mutwarisi wa leswo lulama, swin’we ni vanhu van’wana va 7, enkarhini lowu xi nga nisa ndhambi emisaveni ya vanhu lava a va nga ri na mhaka na xona.”—2 Petro 2:5.

Hi tiyisekisiwile hi vaprofeta va Xikwembu leswaku ku ta va ni vunyingi lebyikulu bya vaponi lava nga ta huma eka ndzoviso lowu taka wa Xikwembu wa mafambiselo ya sweswi ya swilo. Na vona, va ta va vanhu lava titsongahataka lava nga varhandzi va leswo lulama ni lava yingisaka swiletelo swa Xikwembu tanihi leswi Nowa a a ri xiswona. Endzhaku ka ku vhumba ndzoviso wa lavo biha, mupisalema u ri: “V̌a musa v̌a ta fuma misav̌a, v̌a ta tiṭakela e ku ruleni lo’kukulu ka v̌ona.”—Psalma 37:11; Nhlavutelo 7:9, 13, 14.

Yesu u vhumbe leswaku mahungu lamanene ya Mfumo wa Xikwembu a ya ta twarisiwa emisaveni hinkwayo emasikwini ya makumu. Leyi i ndlela leyi vanhu lava lulameke va misava va hlengeleteriwaka ku pona ha yona. Yesu u kombise leswi exifanisweni xakwe xa ku hlawula tinyimpfu eka timbuti. Kutani u hetelele xifaniso hi ku vula leswaku lavo biha lava fanaka ni timbuti va ta “ya eku biweni loku nga heriki, kambe lavo lulama [lava fanaka ni tinyimpfu] va ta ya evutomini lebyi nga heriki.”—Matewu 25:31-46.

Hambi leswi Ndhambi yi nga ta ka yi nga vi kona eka siku ra hina, swi le rivaleni leswaku i xitsundzuxo eka hina leswaku hi nga vi lava nga khathaliki. Rhekhodo ya swona, tanihi loko Bibele yi vula, a yi tsaleriwe “leswaku hi dyondza ha swona.” (Varhoma 15:4) I xitsundzuxo ehenhleni ka ku hanya hi mukhuva wa vukari, ku rhandza ntsako ni rifuwo ra misava handle ko yingisa Muvumbi wa hina. A xi hundzuki. Xikwembu xi herise rixaka ra le mahlweni ka Ndhambi hikwalaho ka vubihi bya rona. Hi xivangelo lexi fanaka, xi ta herisa rixaka leri ra manguva lawa ni mafambiselo hinkwawo ya rona ya hulumendhe ya politiki, ku xaviselana ka rifuwo ni vukhongeri bya vunwa.

Ku pona makumu ya mafambiselo lawa ya swilo, hi fanele ku hlayisa xitsundzuxo xa nkarhi lowu hundzeke. Hi fanele hi tikomba ha hexe hi ri varhandzi va leswo lulama, tanihi leswi vaponi va nhungu va Ndhambi va swi endleke. Naswona leswaku hi pona hi fanele ku landzelela ndzayo leyi nga eka Sofonia 2:3: “Lav̌ani ku lulama, mi la’v̌a ku tiṭongahata; kumbe mi ta tifihla e sikwini ra v̌ukari bya Yehova.”

[Xifaniso eka tluka 7]

Tanihi leswi Nowa nindyangu wakwe va poneke Ndhambi, kutani na wena u nga va exikarhi ka vaponi lava tsakeke va makumu ya mafambiselo lawa