Ku Hlayisa “Tinyimpfu” Leti Hangalakeke eCaprivi
JIPI ya muhlovo wo basanyana a yi rhwele timbuva, swiphere ni tibuku ta Bibele. A yi kongome en’walungu yi huma eWindhoek, ntsindza wa South West Afrika (Namibia). Nkarhi-ke? Hi May ya 1981. Loko va ri karhi va famba emananga yo pfumala tintshava, yo oma, vakhandziyi va mune va ve ni nkarhi wo anakanyisisa hi riendzo leri nyanyulaka emahlweni.
Muchayeri, Chris du Plessis, ni mutirhi-kulobye a va ri Timbhoni ta Yehova ni maphayona ya nkarhi hinkwawo, hi leswaku, vachumayeri va nkarhi hinkwawo va rungula ra Mfumo. A va ha ku heta mavhiki ma nga ri mangani yo tsakisa eKatatura, muti lowukulu wa vantima ekusuhi na Windhoek. Ha vambirhi ka vona va kume swi nyanyula ku chumayela mahungu lamanene ya Mfumo wa Xikwembu hi yindlu na yindlu exikarhi ka vanhu va vantima hi langutelo ra vona ra xinghana ni ku amukela lokunene ka rungula leri.
Majaha lawa mambirhi ya komberiwe ku heleketa mulanguteri wa xifundza Schalk Coetzee ni nsati wakwe eka mintlawa ya le tlhelweni ya Timbhoni le henhla en’walungu hi xo famba ha xona, laha magondzo yan’wana ya nga pfumeleriki movha ku hundza wun’wana. A va ta yima kun’wana ni kun’wana hi jipi—va ka Coetzee va etlela “ekamareni ra le hansi” emovheni kutani majaha lawa mambirhi “ekamareni ra le henhla” ethendheni ra Iwangu ra kona!
Endzhaku ka ku famba kwalomu ka tikhilomitara ta 370 ntlawa lowu wu fike “exivandleni xa rifu”—lexi vitanisiwaka sweswo hikwalaho ka leswi vanhu vo tala va lahlekeriweke hi vutomi bya vona kona hikwalaho ka ntirho lowukulu wa nyimpi ya vahlaseri lava humaka eAngola. En’walungu swinene va vone mimovha yo hlayanyana leyi onhakeke kambe a va vanga na xirhalanganya.
Riendzo ra vona ro sungula a ri ri eOndangwa, xivandla xa masocha lexi nga ekusuhi na Angola. Maphayona yo hlawuleka a ya khathalela bandlha lerintsongo kwalaho. Christo Els ni nsati wa yena Elizabeth va dyondze ririmi ra kwalaho, ku nga Xindonga—mphikamakaneta ya xiviri. Kambe vanhu a va yingisa khwatsi naswona a va ri ni ku xixima loku enteke ka Bibele. Minkarhi yin’wana Christo a a fanele ku khathalela ku rima hi timbhongolo kumbe nsati wakwe a hlakula nhova leswaku vini va tindlu va ntshunxekela ku yingisa mahungu ya Mfumo!
Tanihi leswi ndhawu leyi a ku ri xivandla xa nyimpi, lava va fambaka emagondzweni ya ritshuri a va ri ekhombyeni ra tibomo leti fuhlekiweke. Kutani Christo na Elizabeth hakanyingi a va famba emagondzweni ya le makhwatini ya sava, naswona vanhu lava a va hlangana na vona a va hlamala ngopfu hikuva a va nga rhwalanga matlhari.
A ku ri ntsako wa xiviri eka vona ku endzela vanhu va Ovahimba lava hanyaka vutomi bya xikhale endhawini ya le kule. Vanhu lava a va ambale madzovo, mimiri ya vona yi pyitliwe hi tsumani. Maphayona ya tirhise buku leyi va pfuneteke ku yi hundzuluxela. Mawaku ntsako wa ku pfuna vanhu lava va kombisa ku tlangela mahungu ya Mfumo!
Nhlengeletano ya siku rin’we yi ve kona evhikini ra ku endza ka Makwerhu Coetzee ni ntlawa wakwe. Tanihi leswi vaaki va ndhawu leyi a va hangalakile, lava veke kona a va ri vantsongo. Kambe hinkwavo va nyanyuriwe hi nongonoko ni xinakulobye lexinene xa ntlawa lowu wa le kule.
Caprivi Strip
Endzhaku ko yimanyana eRundu leswaku wu kuma mpfumelelo, ntlawa lowu wu nghene eCaprivi Strip. Tanihi leswi mepe wu kombisaka, lowu i muhocho lowuntsongo lowu sukaka en’walungu-vuxa bya Namibia wu ya exivindzini xa dzonga wa Afrika. Wu lehe 480 wa tikhilomitara wu tlhela wu anama hi 80 wa tikhilomitara eyinhleni leyi anameke ngopfu ya wona naswona wu avelana mindzilakana na Angola, Zambia na Botswana. Hambi leswi na wona wu nga ndhawu leyi lawuriwaka hi mavuthu, wu rhule ngopfu ku tlula ndhawu ya le vupela-dyambu.
Vaaki va le Caprivi va kwalomu ka 40 000, ngopfu-ngopfu va vumbiwa hi vantima, hambi leswi Ma-Bushmen hakanyingi a ya tsendzeleka exiphen’wini xa le vupela-dyambu. Vaaki vo tala va vulavula Xinghezi naswona va swi kota ku hlaya ni ku tsala. Loko ntlawa wu ri karhi wu kongoma evuxeni, hakanyingi a wu yima leswaku wu vulavula ni vanhu, naswona va tlhele va tsakela xivono xa rona—mirhi ni vutomi bya le mananga, ku katsa ni tindlopfu ni tinhlangu. Loko va tshinela eKatima Mulilo, ku nga rona “doroba” ri ri roxe, ntlawa wa tindlu leti fuleriweke hi byanyi ti sungule ku tala ngopfu. Maphayona ya nyanyuriwe swinene hi ndhawu ya kona lerova loko Schalk Coetzee a va vutisile loko va nga swi rhandza ku tirha endhawini leyi ya le kule, va amukele lunghelo leri hi ntsako.
Endzhaku ka ku tshamanyana eKatima Mulilo, vapfhumba lava va mune va sukile nakambe leswaku va endzela ntlawa wa le tlhelweni eKasane en’walungu wa Botswana. Va fambe hi le Chobe Game Reserve, minkarhi yin’wana etlhelweni ka mintlhambi leyikulu ya tinyarhi na tindlopfu. Loko va etlele nivusiku, a va twa tinghala ti vomba ekusuhi.
EKasane, ni maphayona ya kwalaho lama hundzuluxelaka, va chumayele hi yindlu na yindlu, maakele ya Vantima. Ku pfuxelana ka kona ka nonoka naswona ka xiximeka. Muendzi u yima ehandle ka yindlu kutani a huwelela leswaku a koka mianakanyo. Un’wana wa pfumela kutani a n’wi rhamba leswaku a nghena ivi a tshama. Hi ntolovelo ndyangu hinkwawo wu rhamberiwa ku yingisela. Kutani ku landzela ku pfuxelana ko leha ni minkonaniso ehenhleni ka vutomi ni laha u humaka kona. Hi le ndzhaku ka sweswo ntsena laha Mbhoni yi nga sungulaka ku kanela hi nhloko-mhaka ya Bibele.
Timbhoni ta kwalaho a ti tsake ngopfu ni ku tlangela leswi ntlawa lowu wu nga suka ekule ku ta va endzela. Minhlangano a yi fanele ku khomeriwa endlwini leyi akiweke hi misava. Kutani Schalk Coetzee u va khutaze leswaku va tiakela Holo ya vona ya Mfumo.
Loko va tlhelela eKatima Mulilo, vafambi hinkwavo va tsakele riendzo ra vhiki ni Timbhoni ta kwalaho. Nivusiku va etlele ekusuhi ni nambu wa Zambezi naswona va tlangele ku rhula, loku kavanyetiweke hi mpfumawulo wa le kule wa tingomana ntsena—“mpfumawulo lowukulu” wa Afrika. Va kume ntlawa wa kwalaho wu chivirika kambe wu lava vukongomisi byo tala ehenhleni ka ndlela yo fambisa minhlangano, ndlela yo veka vumbhoni hi yindlu na yindlu, ndlela yo tsarisa vukati bya vona hi nawu khwatsi ni swin’wana.
Vaendzi va tsakela ntirho wa ku chumayela hi xiviri! Un’wana u te: “Loko vanhu va tive leswaku a hi ri ni tibuku ta Bibele hi Xilozi, ku nga ririmi ra vona, va hi rhendzela, va nga kombeli tibuku ntsena kambe ni un’wana leswaku a va dyondzisa. A swi nga kholweki!”
Ntlawa lowu wu siye vanghana va wona lavantshwa eKatima Mulilo hi ku vaviseka kutani wu sungula riendzo ro tlhelela endzhaku. Va hete vhiki ni bandlha ra kwalaho eRundu en’walungu wa Namibia. Vamakwerhu vo tala kwalaho a va ri vabaleki vo huma eAngola lava a va vulavula Xiputukezi. Vona xiphiqo xin’wana xa ririmi! Endzhaku ka riendzo ra kwalomu ka 4 000 wa tikhilomitara, va fike eWindhoek, va karhele kambe va tsakile ni ku tlangela ngopfu eka Yehova hikwalaho ka malunghelo yo tala lawa va ma tsakeleke.
Va Tlhelela eKatima Mulilo
Maphayona lama mambirhi ma tlhelele eKatima Mulilo, se va yela ku ya tshama ivi va pfuna “tinyimpfu” ta Yehova. Leswaku va tshama kona, a ku laveka byetlelo ni ntirho wa nkarhinyana. Eku ringeteni ka vona ko sungula va kume ntirho. Va tlhele va kuma mpfumelelo wa leswaku va tirhisa kharavhani, movha wa Sosayiti ya Watch Tower. Kutani va nkhense Yehova leswi xisweswo a nga khathalela swilaveko swa vona.
Hi xihatla, maphayona ya katseke eka ku pfuna Timbhoni ta kwalaho hi tindlela to hambana-hambana. Leswi swi katse ku aka Holo ya Mfumo. Va kutle byanyi byo leha bya Iwangu, va hlengeleta misava yo hlawuleka leyi kumekaka ematshukeni lama namarheleke hi matimba, naswona va dyondze ndlela yo fulela Iwangu hi byanyi—mafulelele ya Xintima. Hikwalaho ka makhumbi lama ya basisiweke, holo a yi vonaka yi basile ni ku koka mahlo. Tanihi leswi a va nga swi koti ku xava switulu, a va tshama ehenhla ka mabence kumbe mintsandze. A yi nga hetisekanga kahle, kambe a yi ri Holo ya vona ya Mfumo!
A ku nga ri na minhlangano leyi a yi fambisiwa khwatsi. Kutani maphayona ya lunghiselele minhlangano ya ntlhanu ya vhiki na vhiki leyi khomiwaka hi Timbhoni ta Yehova emisaveni hinkwayo. Leswi swi vule ntirho wo tala, kambe eka vona ni Timbhoni ta kwalaho, a swi aka emoyeni. Maphayona a ya fanele ni ku dyondza Xilozi, ririmi ra kwalaho.
Ku nga ri khale, bandlha ri vumbiwile. Hi nkarhi lowu faneleke, vamakwerhu va kwalaho va mune a va swi kota ku nyikela tinkulumo ta le rivaleni ni ku fambisa minhlangano hinkwayo, naswona un’wana u hlawuriwe tanihi nandza wa vutirheli. Hi nkarhi wolowo, maphayona a ya tsakela ngopfu ntirho wo chumayela hi yindlu na yindlu. Kutani vanhu vo tala va lave ku dyondza Bibele lerova va tsandzeka ku tamela swikombelo hinkwaswo. Xana a wu nga ta swi tsakela ku tirha ensin’wini yo fana ni yoleyo? Xana u nga tirha?
Riendzo Rin’wana Ro Ya eKasane
Mulanguteri wa xifundza u kombele maphayona leswaku ya endzela ntlawa wa le Kasane eBotswana nkarhi na nkarhi. Eka nkarhi wun’wana, va wele eka xiphiqo lexikulu. Masocha ya le Botswana ya va yimisile ekusuhi ni ndzilakana.
Murhangeri wa masocha u te: “Mi tinhlori!”
“E-e, hi vatirheli, Timbhoni ta Yehova, hi dyondzisa vanhu Bibele.”
“A ndzi tshembi leswaku mi Vakriste. Mi masocha ya Afrika Dzonga.”
A xi ri xiyimo xo nonon’hwa. Kambe loko masocha ya vone tibuku ta Bibele naswona ku ri hava swibamu, va tshike vamakwerhu va famba.
Xiyimo xo chavisa xa nyimpi endhawini leyi xi tlhele xi endla leswaku ku vulavurisana na Zambia swi nonon’hwa ngopfu. I nambu wa Zambezi ntsena lowu hambanisaka Katima Mulilo na Zambia, laha Timbhoni ta Yehova ti taleke kona naswona ti ri na tibuku to tala ta Xilozi. Kambe loko mavuthu ya rindzile, vanhu va kwalaho a va nga chavi ku pela nambu hi timokolo, kumbe swikwekwetsu. Kan’we kumbe kambirhi a ku ri ni ku balesela enambyeni.
Ku Hlayisa “Tinyimpfu” Leti Hangalakeke
Hambi swi ri tano, hinkwaswo leswi a swi ya sivelanga maphayona ku hlayisa “tinyimpfu” eCaprivi Strip, ku katsa ni leti hangalakeke. Hi xikombiso, va twe leswaku Andrew, wanuna la dyuhaleke loyi a nga emutini wa kwalomu ka 70 wa tikhilomitara ku suka eKatima, a a tsakela Bibele hi laha ku enteke. Loko va n’wi kuma, kahle-kahle a a hlaya buku leyi nge Ntiyiso Lowu Yisaka eVuton’wini Lebyi Nga Heriki naswona a a tsakisiwe ngopfu hi riendzo leri! Hi malembe yo tala a a dyondza hi yexe, naswona u khutaziwe ngopfu hi mpfuno lowu maphayona ya n’wi nyikeke wona.
Frank Mwemba na yena u le tlhelweni ngopfu. U tshama emutini wa kwalomu ka dzana ra tikhilomitara ku suka eKatima. Kaya ra yena ri nga fikeleriwa ntsena hi movha lowu kokaka hi mavhilwa ya mune, hambi swi ri tano hi le ka minkarhi yin’wana ya lembe ntsena, tanihi leswi tindhawu to tala ta Caprivi ti nga ni nhlangasi naswona ti ri ehansi ka mati minkarhi yo tala. Frank u amukele ntiyiso eZambia, u khuvuriwe kona, kutani a tlhelela etikweni ra ka vona eCaprivi. Hi malembe yo tala u ye emahlweni a ri swakwe. Xana u hambetile a chumayela endhawini yoleyo ya le tlhelweni ke? Xana u Iwisane ni swiendlo swa kwalaho swa vuloyi ni ku teka tshengwe ke? Xana vukati bya yena a byi tsarisiwile hi nawu ke? Ina! Frank u wundla nsati wa yena—un’we ntsena!—ni vana hi ku phasa tinhlampfi ni ku rima, naswona u heta masiku yo tala a endzela tindhawu leti hangalakeke hi mokolo ya yena kumbe hi milenge leswaku a hangalasa timhaka letinene. U dyondze ni ndyangu wa yena nkarhi na nkarhi, a papalata swingomantanda, naswona a kombisa vaendzi xitifikheti xa vukati bya yena hi ku tinyungubyisa.
Eka nkarhi wun’wana, Chris u teke riendzo hi xikwekwetsu a kongoma ehansi hi nambu wa Zambezi a ya etikweni leri nga hava tintshava, leri nga ni nhlangasi ra Nantungu. A a twe leswaku ku na vanhu lava tsakelaka kwalaho. ‘Xana ndzi ta kuma yini?’ ku hlamala Chris loko a hayeka nkwama enhlaneni wa yena, u ehle eka xikwekwetsu a tlulela eribuweni. Lexi n’wi tsakiseke u kume ntlawa lowuntsongo wu ringeta ku hanya hi ku ya hi Bibele hi laha wu dyondzisiweke ha kona hi Timbhoni ta le Zambia. A va tsake ngopfu ku vona tibuku ta Xilozi leti Chris a teke na tona, ku katsa ni minkandziyiso leyintshwa ya Xihondzo xo Rindza. Hi masiku manharhu lama landzeleke, Chris a a ri bizi hi mabulu ya Bibele ni ku endzela tindhawu ta le kusuhi leswaku a hlangana ni vanhu lava tsakelaka. Emahlweni ko famba, u endle malunghiselelo ya minhlangano ya nkarhi na nkarhi ni ku chumayela hi Mfumo.
Ku Cinciwa Ka Vatirhi-kulobye
Hikwalaho ka xiphiqo xa rihanyo, nakulobye wa Chris u boheke ku suka eCaprivi eku sunguleni ka 1982. Endzhakunyana, Chris u joyiniwe hi nakulobye wa vumbirhi Melt Marais, makwerhu loyi a tirheke eCaprivi hi ku chivirika kwalomu ka lembe. Hi May 1983 u tekane na Magda, phayona lerintsongo ra makwerhu wa xisati, naswona u ve mutirhi-kulobye wa vunharhu eCaprivi. Nkulumo ya vona ya mucato yi nyikeriwe eHolweni leyintsongo ya Mfumo leyi Chris a pfuneteke ku yi aka.
Swi tekele Magda nkarhinyana ku tolovela vutomi bya le Caprivi. Kharavhani a yi rhurhiseriwe endhawini leyi nga ehandle ka doroba leri nga riki na gezi kumbe mati lawa ya khulukaka. Kwalaho a va tala ku “hlaseriwa” hi tindlopfu nivusiku. Ku lumeka thoci efasitereni ra kharavhani ivi u vona ndlopfu leyikulukumba ngopfu eka timitara timbirhi kumbe ekulenyana eku sunguleni a swi chavisa ngopfu eka Magda! Kambe hi ku hatlisa u tolovele vutomi lebyi kutani a sungula ku byi rhandza. Xikombiso xa yena xi khutaze bandlha lerintsongo eKatima.
Nakambe lexi khutazaka ngopfu eka vamakwerhu va le Caprivi a ku ri ku va kona etinhlengeletanweni ta xifundza eFrancistown, eBotswana (650 wa tikhilomitara ekule). A va tsake ngopfu ku va kona enhlengeletanweni ya muganga ekusuhi na Johannesburg (kwalomu ka mpfhuka wa 1 400 wa tikhilomitara). Va hlamarisiwe hi ku vona ntshungu lowukulu wa Timbhoni ni nhlengeletano leyi fambaka khwatsi ni ku tokota musa lowukulu lowu humaka eka vamakwerhu va xinuna ni va xisati va valungu—ku nga vumbhoni hinkwabyo bya ku tirha ka moya wa Yehova.
Kambe a ku ri vutirheli byo tshembeka, bya rirhandzu bya maphayona ya vantshwa lebyi a byi aka ngopfu eka “tinyimpfu” leti a ti lava mpfuno hi ku hatlisa eCaprivi. Hi tlhelo rin’wana, ku nyikela mpfuno wolowo ku tise ntsako lowukulu eka maphayona lawa a ya swi lava ku tirha laha xilaveko xi nga xikulu ngopfu kona.
Hambi swi ri tano, hi September 1983, Chris na Magda a va fanele ku suka eCaprivi. Hikwalaho ka yini? Wa hlamusela: “Hi rhambiwe leswaku hi ya tirha eka rhavi ra Afrika Dzonga ra Sosayiti ya Watch Tower. A hi vaviseke ngopfu ku vula leswaku salani kahle eka vahuweleri va 13 eCaprivi ni vo tala lava tsakelaka ebandlheni lerintsongo ni mintlawa minharhu leyi hi yi siyeke. Swikhongelo swa hina hi leswaku onge Yehova a nga nyikela vatirhi vo tala vo hlakulela nsimu leyi, yi vupfa leswaku yi ta tshoveriwa.”—Matewu 9:37, 38.
Ku ni tindhawu tin’wana to tala laha mpfuno wu lavekaka kona. Xana wa swi kota naswona wa swi lava ku tirha hi ndlela leyi, ku tinyikela leswaku u hlayisa tinyimpfu ta Yehova ke? Loko swi ri tano, ku ni tihakelo to tala leti fuweke leti hlayiseriweke wena. Hi laha Yesu a vuleke ha kona u te: “Ku nyika i nkateko lowu tlulaka ku nyikiwa.”—Mintirho 20:35.
[Mepe/Xifaniso eka tluka 21]
(Leswaku u vona rungula leri hleriweke hi ku helela, vona nkandziyiso)
NAMIBIA
ANGOLA
OVAMBOLAND
Ondangwa
Rundu
Tsumeb
Otavi
Grootfontein
The “death triangle”
Windhoek
CAPRIVI STRIP
Zambezi River
Katima Mulilo
Kasane
BOTSWANA
ATLANTIC OCEAN
[Xifaniso eka tluka 23]
Ku tshamanyana ekusuhi na nambu wa Zambezi eKatima Mulilo. Schalk Coetzee a a endla xiviko xa yena xa vhiki na vhiki tanihi mulanguteri wa xifundza. Xiya byetlelo bya “kamara ra le henhla” ra jipi
[Xifaniso eka tluka 24]
Ku chumayela hi Mfumo eKasane, en’walungwini wa Botswana