“Rhandza Munhu-kuloni”—Hi Yihi Ndlela Leyinene Ngopfu Ke?

LOKO u vona vanhu-kuloni va ri eku pfumaleni lokukulu, xana u twa yini ke? Hi xikombiso, xana xifaniso xa vana lava sikaka, xi ku endla leswaku u lava ku endla yini ke? U ta ku, ‘ndzi va ni ntwelo-vusiwana, naswona ndzi lava ku pfuna.’ Tinhlayo letikulu ta mali leyi nyikeriwaka lembe na lembe eka tinhlengeletano to hanana ni switirho leswi pfunaka swi kombisa leswaku vanhu vo tala va titwa hi ndlela yoleyo hakunene.

Ku endla mintirho yo tano leyinene leswaku u pfuna vanhu lava nga eku pfumaleni swa bumabumeriwa, ngopfu-ngopfu hi langutelo ra xileriso xa Yesu xa ku rhandza munhu-kulorhi kukota loko hi tirhandza. (Matewu 19:19) Vanhu vo tala lavanene va tshemba leswaku ndlela leyi tirhaka swinene yo kombisa rirhandzu ra vona eka vanhu-kulobye i ku aka ni ku seketela swibedlhele ni swikolo, hi ku hlengela swikongomelo leswinene na hi ku nghenela swivumbeko swo hambana-hambana swa ntirho wa ntirhisano. ‘Sweswo hi leswi Vukriste byi nga swona,’ va nga ha vula tano, kumbexana va engetela, loko va vulavula ni Timbhoni ta Yehova va ku, ‘entiyisweni hi leyi tirhaka ngopfu ku tlula ku heta nkarhi ni matimba ya wena u chumayela hi yindlu na yindlu ehenhleni ka vukhongeri hi laha n’wina mi endlaka ha kona.’

Kambe xana hi swona? Xana hi nga n’wi rhandzisa ku yini munhu-kulorhi hi ndlela leyi tirhaka swinene kutani a va ni ku pfuneka lokukulu ka nkarhi wo leha ke?

Mali Ya Wena Yi Tirha Yini Ke?

Vanyikeri va nsirhelelo eka swikongomelo leswi faneleke va ni xivangelo xo vutisa va ku: ‘Xana i mali yo tanihi kwihi ya munyikelo wa mina leyi nga ta pfuna vanhu lava yi kunguhateriweke ku va pfuna hi ku kongoma ke?’ Hi xikombiso, nkambisiso wa 1978 wa tinhlengeletano letikulu ta 15 to hanana eFederal Riphabliki ra Jarimani, wu hlavutele leswaku enkarhini wolowo minxavo ya vulawuri ni ya mphakelo wa swakudya yi dye 42 wa tiphesente ta ntsengo wa muholo wa tinhlengeletano leti.

Loko vatirhela-mfumo va thelevixini va kambele tiakhawunti ta ku hlayisa mali ya tsevu wa “vana lava wundliwaka” eBolivia, va kume leswaku 6 ku ya eka 15 wa tiphesente ntsena ta ntsengo wa mali ya minyikelo leyi endliweke hi ‘vatswari va vona lava va wundlaka’ eFederal Riphabliki ra Jarimani wu nghenisiwe eka tiakhawunti ta banki ya vana lava. Hambi swi ri tano, xivulavuri xa wansati xa nhlengeletano leyi xi ale swihehlo swa vukanganyisi, xi hlamusela leswaku vanyikeri va nsirhelelo va byeriwe erivaleni leswaku vana va ta kuma n’we-xa-nharhu ntsena wa minyikelo ya “vatswari” va vona. Leyin’wana, endzhaku ka ku hlayisa vulawuri bya minxavo a yi ta tirhiseriwa swikongomelo swa dyondzo ni vutshunguri.

Kavula, swikombiso swa ku hanana loku tirhisiwaka hi ndlela yo biha swa tiveka. Leswi i ntiyiso hi mimpimo yo pfuna mayelana ni tindlala ta sweswinyana eAfrika. Le Ethiopia, swiphiqo swa politiki swi sivele swo tala swa swakudya leswaku swi fikelela lava swi pfumalaka, naswona hi minkarhi yin’wana swakudya leswi nyikeriweke ku vikiwe leswaku a swi xavisiwa—hi minxavo ya le henhla—ematshan’wini ya ku swi hangalasa mahala.

Buku ya Carl Bakal leyi nge Charity U.S.A. ya tsundzuxa yi ku: “Laha xivangelo xa kona xi xiyekaka, ndlela leyi mali yi tirhisiwaka ha yona a yi kanakanisi. A ndzi lavi leswaku vanhu va nga ha nyikeli. A ndzi ehleketa ntsena leswaku swivutiso swi fanele ku hlamuriwa hikuva a va nyika va nga voni.” Entiyisweni, ku nyikela u nga voni nchumu a hi vutlhari naswona ku nge xiyiwi ku ri loku tirhaka.

Ku Landzelela Xikombiso Lexi Vekiweke Hi Yesu

Kavula, timhaka leti ta soleka, kambe xana ti nga yimelela ku ala ku seketela swikongomelo swo tano leswi faneleke? Hikwalaho, xana Yesu a nga horisanga vavabyi ni ku phamela lava nga ni ndlala hi mahlori, xisweswo a vekela Vakriste xikombiso namuntlha?

I ntiyiso leswaku Yesu a a susumetiwa hi ntwelo-vusiwana loko a vona vanhu lava nga eku pfumaleni. Nhungu wa matsalwa ya Bibele ya vulavula hi leswi. Mambirhi ma kombetela eka vanhu lava pfumalaka swakudya (Matewu 15:32; Marka 8:2), manharhu eka xilaveko xa vona xo hanyisiwa emirini (Matewu 14:14; 20:34; Marka 1:41), naswona rin’we ri kombetela eka xilaveko xa vona xa ku chaveleriwa hikwalaho ka ku feriwa hi varhandziwa. (Luka 7:13) Kambe matsalwa laman’wana mambirhi ma kombetela ni le ka xilaveko lexikulunyana. Matewu 9:36 yi ri: “Loko a vona mintshungu ya vanhu, a va twela vusiwana, hikuva a va karhele, va tshamile ehansi, va fana ni tinyimpfu leti nga riki na murisi.” Naswona Marka 6:34 ya vika: “A vona ntshungu lowukulu wa vanhu, a va twela vusiwana, hikuva a va fana ni tinyimpfu leti nga riki na murisi; kutani a va dyondzisa leswo tala.”

Entiyisweni, hambi leswi ku twela vanhu vusiwana ku susumeteke Yesu leswaku a va hlayisa hi ndlela ya swa nyama, ku tsakela ka yena lokukulu a ku ri ku va nyika mpfuno wa moya lowu varhangeri va vona va vukhongeri va tsandzekeke ku va nyika wona. (Vona Matewu, ndzima 23.) Yesu a a ri “murisi lonene,” loyi a rhandzaka ku nyiketa “vutomi bya yena a fela tinyimpfu.” (Yohane 10:11) Hikuva u nyike ntirho lowu wo chumayela—a nga tirhi ntirho wa ntirhisano kumbe ku aka swibedlhele kumbe a va ni switirho swo pfuna—mhaka leyikulu evuton’wini, endzhaku u swi kotile ku byela Pilato a ku: “Leswi ndzi velekeriweke swona ni leswi ndzi nga tela swona laha misaveni, i ku ta ndzi ta veka vumbhoni ehenhla ka ntiyiso.”—Yohane 18:37.

Hambi leswi Yesu a nyikeke vaapostola va yena vuswikoti byo endla mintirho leyinene ya mahlori ya ku hanyisa, a nga vulavulanga ha swona leswi loko a humesa swileriso swa yena swo hetelela eka vona emahlweni ka ku tlhandlukela etilweni. Ematshan’wini ya sweswo, u lerisile a ku: “Yanani ha kona, mi ya hundzula vamatiko hinkwavo leswaku va va vadyondzisiwa va mina, mi va khuvula hi vito ra Tatana, ni ra N’wana, ni ra Moya lowo Kwetsima, mi va dyondzisa ku hlayisa hinkwaswo leswi ndzi mi leriseke swona.” Kutani, entiyisweni ntirho wa nkoka ngopfu a ku ri ku “endla vadyondzisiwa . . . mi va khuvula . . . mi va dyondzisa.”—Matewu 28:19, 20.

Hikwalaho Ka Yini Ku Chumayela Ku Tirha Swinene Ke?

Ku chumayela ka tirha hikuva ku pfuna vanhu leswaku va tirhisa milawu ya Bibele. Hi tlhelo rin’wana leswi swi va pfuna ku papalata swiphiqo leswi nga va yisaka eku pfumaleni. Hi xikombiso, ku hanya hi milawu ya Bibele leyi vulavulaka hi ntirho ni langutelo ra hina ra swilo leswi vonekaka, ku nga hi pfuna ku sivela vusweti. (Swivuriso 10:4; Vaefesa 4:28; 1 Timotiya 6:6-8) Kumbe ku landzela xitsundzuxo xa Bibele eku tirhiseni ka swidzidzirisi ni ku xiya mpimanyeto wa mahanyelo ya yona lamanene swi nga antswisa rihanyo ra hina ivi swi tiyisekisa vutomi lebyi tsakisaka ngopfu bya ndyangu.

Teka xikombiso xa Mu-Yugoslavia wa 35 wa malembe hi vukhale, loyi a tshamaka eFederal Riphabliki ra Jarimani, loyi a pfumelaka a ku: “Loko ndzi ri ni malembe ya 18 kumbe 19 hi vukhale ana se a ndzi sungule ku godzomberiwa hi xihoko. Loko ndzi ri na 20 a ndzi nwa litara ya xihoko xa matimba ni kwalomu ka bokisi ra tibiya [20 wa mabodlhele] hi siku. Makhamba manharhu ndzi etlerisiwe exibedlhele tanihi leswi matshalatshala a ya endleriwa leswaku va ndzi horisa eka mukhuva lowu wa mina, kambe vadokodela va tsandzekile ku pfuna. Hambi leswi a ndzi hola DM1 300 [R1 566] hi n’hweti, a ndzi nga wu yiseli minkarhi hinkwayo ndyangu wa mina ekaya.” Hi leswi Timbhoni ta Yehova ti n’wi byeleke swona enkarhini wa ntirho wa tona wa ku chumayela leswi swi akeke ku navela ku va ni vuxaka byo antswa ni Muvumbi wakwe eka yena. U ya emahlweni a ku: “Hi xikhongelo, ndzi swi kotile ku fikelela leswi vadokodela va nga swi kotiki.” Hi nga anakanya vuyelo lebyinene lebyi leswi swi veke na byona evuton’wini bya ndyangu wa yena.

Leswaku hi tiyiseka, ku chumayela ku nge tlhantlhi swiphiqo hinkwaswo. Kambe ka pfuna hikuva ku nyika ntshembo. Ehansi ka Mfumo wa Xikwembu swiphiqo hinkwaswo swi ta tlhantlhiwa. Kutani Yesu u ta endlela hinkwavo lava hanyaka masingita lawa ya xiyekaka, hayi va nga ri vangani ntsena. Ematshan’wini yo nyikela mpfuno wa nkarhinyana, mimpfuno leyi yi ta va ya nkarhi wo leha, kahle-kahle ya hi laha ku nga heriki. (Vona Yohane 17:3.) Kutani ku dyondzisa vanhu leswaku va kombisa ripfumelo eka gandzelo ra nkutsulo ra Yesu ni malunghiselelo ya rona swi ta endla leswinene ngopfu hi nkarhi wo leha.

Tinhlengeletano to tala ta vukhongeri eka Vujagana ti kombisa ‘mintirho ya tona leyinene’ ya ku hlayisa vavabyi, lava pfumalaka ni lava nga ni khombo hi ku tikurisa. Kambe a va ta endla swo antswa hi ku kandziyisa ku nyikela mpfuno wa moya, hi laha Yesu a endleke ha kona. Tanihi varhangeri va vukhongeri va lembe xidzana ro sungula, va tsandzeke ku hetisisa xileriso xa nkoka ngopfu. Va nga ha va va tate makhwiri ya swisiwana hi swakudya swa xiviri, kambe va siye mianakanyo ni timbilu ta vona swi ri ni ndlala ya marito ya ntiyiso. (Vona Amos 8:11.) Va nga ha va va hlenge mali leswaku va pfuna lava pfumalaka va matiko man’wana, kambe a va twarisanga “eka vamatiko mahungu lamanene ya rifuwo leri nga hlayekiki ra Kriste” kumbe ehenhleni ka hulumendhe ya Mfumo wa Xikwembu. (Vaefesa 3:8) Varhumiwa va vona va nga ha va va pfune matiko lama nga hluvukangiki leswaku ma tolovela ku tirhisa puluhu, kambe a va wa susumetanga leswaku ma ‘fula swikomu hi mabanga ya wona ni ku fula masikeri hi matlhari ya wona.’—Esaya 2:4.

Vana La Ringaniselaka Eku Rhandzeni Ka Munhu-kuloni

Kavula, ku kandziyisa swinene mpfuno wa moya hi ku kongoma, a swi hi siveli ku nyika mpfuno wa swa nyama—eka vanhu kumbe eka mintlawa—loko swi laveka ni loko hi ri eka xiyimo xo endla tano. Hi ta fanela ku landzela xikombiso lexi vekiweke hi Vakriste vo sungula. (Vona Mintirho 11:27-30.) Hi minkarhi ya ku pfumala ka xiviri kumbe ya mhangu, hi fanele ku hatlisela ku landzela xitsundzuxo xa Pawulo xo “endlela hinkwavo leswinene, ngopfu-ngopfu va ndyangu wa lava pfumeleke.” (Vagalatiya 6:10) Leswaku ti tiyisa ku endla vunene lebyikulu, Timbhoni ta Yehova hi ntolovelo ti endla leswi exisekelweni xa munhu hi xiyexe. Naswona leswi Timbhoni leti ti pfunaka eka swiendlo swo tano swo pfuna ti tirha handle ka hakelo, vulawuri bya minxavo bya herisiwa.

Kambe loko va ri karhi va pfuna van’wana enyameni, Vakriste a va swi lavi ku lahlekeriwa hi ku vona ndzhwalo wa vona lowukulu, ku chumayela mahungu lamanene ya Mfumo wa Xikwembu lowu simekiweke. Mfumo wolowo wu ta ntshunxa misava leyi eka mavabyi hinkwawo hi ku hatlisa, vusweti ni ku pfumala. Swi tsakisa swinene swonghasi ku pfuna vanhu leswaku va kuma vutomi emisaveni leyi rito leri nge “ntwelo-vusiwana” ri nga ta ka ri nga ha tirhisiwi. Xana u nga rhandza munhukuloni hi ndlela leyi tirhaka ngopfu ku tlula yoleyo ke?