Swivutiso Swa Vahlayi

Loko Evha na Adamu, va dye mbhandzu wa murhi wo tivisa swo saseka ni swo biha, xana a ku ri apula leri va ri dyeke?

A hi swi tivi. Vanhu vo tala va anakanya leswaku ‘mbhandzu lowu yirisiweke’ a wu ri apula, naswona hi malembe-xidzana vampfampfarhuti a va tala ku wu kombisa hi ndlela yoleyo. Kambe Bibele a yi ri boxi vito ra murhi kumbe ra mbhandzu wa wona. Evha u wu hlamusele hi ku olova tanihi “mihanḍu ya muri lo’wu nge šikari ka ntanga.”—Genesa 3:3.

Lexi tsakisaka emhakeni leyi i xihloko lexi nge “Apple” lexi humelelaka eka Insight on the Scriptures:

“Ku ni ku kumbetela ko tala loko ku tiwa eku hlamuseleni ka murhi ni mbhandzu hi laha wu yimeriwaka ha kona hi rito ra Xiheveru tap·puʹach. Rito hi roxe ri kombisa lexi hambanisiwaka hi risuna kumbe nun’hwelo wa xona. Ri huma eka rimitsu na·phachʹ, leri vulaka ‘ku hunga; ku hefemuteka; ku va ni mahika.’ (Gen. 2:7; Yobo 31:39; Yer. 15:9) Malunghana na leswi, M. C. Fisher u tsarile: ‘Eku sunguleni, ku yelana ka rona [na na·phachʹ] ku vonaka ku ri kule swinene hi ku ya hi milawu leyi vekiweke, kambe leswi vuriwaka hi rito “ku hefemula” ni “ku koka nun’hwelo” swa yelana. Mavizweni wa rito puah i “ku hunga” (ka moya) ni “ku koka nun’hwelo lowu tsakisaka, risuna.”’—Theological Wordbook of the Old Testament, leyi tsariweke hi R. L. Harris, ya 1980, Vhol. 2, tl. 586.

“Mihandzu yin’wana yi ringanyetiwile ematshan’wini ya apula, ku katsa lamula, sitroni, kwapere na aprikoto. . . . Hambi swi ri tano, rito leri yelanaka ni leri ra Xiarabiya leri nge tuffah ngopfu-ngopfu ri vula ‘apula,’ naswona swa tikomba leswaku mavito ya tindhawu ya Xiheveru, Tappuah na Beth-tappuah (lawa kumbexana ma thyiweke hikwalaho ka leswi mbhandzu lowu wu kumekaka ngopfu ekusuhi na tona) ma hlayisiwe eka marito yo fana na wona ya Xiarabiya hi ku tirhisiwa ka rito leri. (Yox. 12:17; 15:34, 53; 16:8; 17:8) Tindhawu leti a ti nga ri eminkoveni, kambe a ti ri eswitsungeni, laha hi ntolovelo maxelo ya kona ma nga hola. Ku engetela kwalaho, ku cinca ka maxelo loku ku nga ha vaka ku humelerile ku fanele ku anakanyeriwa. Muapula wa ha mila eIsrayele ni namuntlha naswona xisweswo swi vonaka swi fanela nhlamuselo ya Bibele hi ndlela leyi enerisaka. William Thomson, loyi a tshameke malembe yo tala eSiriya ni le Palestina eka lembe xidzana leri nga hundza, u vike ni leswaku u kume mintanga ya maapula endhawini ya Axikeloni eTimbaleni ta Filista.—The Land and the Book, leyi pfuxetiweke hi J. Grande, 1910, matl. 545, 546.

“Muapula (Pyrus malus) hakanyingi wu boxiwa eka Risimu ra Tinsimu, laha nhlamuselo ya rirhandzu ya munghana wa murisi wa Muxulamiti ri fanisiwaka ni ndzhuti wo titimela wa murhi wa muapula ni ku tsokombela ka mbhandzu wa wona. (Ris. 2:3, 5) Nakambe, u ringanise ku hefemula ka yena ni risuna ra maapula. (Ris. 7:8; nakambe vona 8:5.) Ebukwini ya Swivuriso (25:11), marito lamanene, lama vulavuriweke hi nkarhi ma fanisiwa ni ‘maapula ya nsuku enkambaneni wa silivhere.’ Nhlamuselo yin’wana ya maapula yi le ka Yuwele 1:12 [NW]. Ntolovelo lowu nga kona wa leswaku mbhandzu lowu yirisiweke aEdeni a ku ri apula a wu kona eMatsalweni nikatsongo. Hi ku fanana, nhlamuselo leyi nge ‘apula ra tihlo’ ya kumeka eka King James Version (Ps. 17:8; Swiv. 7:2; ni man’wana) kambe a hi nhlamuselo ya Xiheveru, leyi nhlamuselo ya yona yo kongoma yi vulaka ‘ndzololo ya tihlo ra [munhu].’”—Insight on the Scriptures, Vholumo 1, matluka 131-2, leyi humesiweke hi 1988 hi Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.