Mpfuxeto Wa Xikolo Xa Vutirheli Bya Le Tilweni
Swivutiso leswi landzelaka swi ta pfuxetiwa hi ku vulavurisana kunene eXikolweni xa Vutirheli bya le Tilweni hi vhiki leri sungulaka hi February 27, 2006. Mulanguteri wa xikolo u ta fambisa mpfuxeto wa timinete ta 30 lowu sekeriweke eka rungula ra tinkulumo leti nyikeriweke ku sukela eka vhiki ra January 2 ku ya eka February 27, 2006. [Xiya: Laha ku nga riki na swikombo endzhaku ka xivutiso swi ta lava leswaku u tikumela tinhlamulo hi ku tiendlela ndzavisiso.—Vona buku leyi nge Xikolo Xa Vutirheli, matl. 36-7.]
TINHLA TO TIRHELA EKA TONA
1. Xana Xikolo Xa Vutirheli Bya Le Tilweni xi hi pfuna njhani leswaku hi ‘nyika Xikwembu xitlhavelo xa ku dzunisa ni ku tivisa vito ra xona erivaleni’? (Hev. 13:15) [1, be-TS tl. 5 ndz. 3–tl. 6 ndz. 1] Xikolo xi hi dyondzisa ndlela leyi hi nga yi tirhisaka ha yona nyiko yo kota ku vulavula, leyi Xikwembu xi hi nyikeke yona. Ndzetelo lowu hi wu kumaka wu hi pfuna ku hlakulela vutshila bya nkoka, byo kota ku yingisela ni ku tsundzuka, ku dyondza, ku endla vulavisisi, ku kambisisa mhaka hi vukheta ni ku yi hlela, ku vulavula, ku hlamula swivutiso ni ku tsala rungula ra hina. Leswi xikolo xi sekeriweke eBibeleni, hi tlhela hi dyondza ku anakanyisisa hi swilo leswi tsakisaka Xikwembu.
2. Ha yini hi fanele hi tikarhatela ku hlaya kahle? [2, be-TS tl. 83 tindz. 1-5] Ku hlaya hi ndlela leyinene i xilotlelo xo hundzisa vutivi lebyinene bya ntiyiso wa Bibele, naswona hina tanihi Timbhoni ta Yehovha hi teka vutihlamuleri lebyi byi ri bya risima swinene. (1 Tim. 2:4) Tanihi leswi Rito ra Xikwembu ‘ri hanyaka naswona ri nga ni matimba’ nakambe ri tameleke vutivi bya risima lebyi yisaka evuton’wini lebyi nga heriki, pakani ya hina ku fanele ku va ku hlaya kahle hilaha hi nga kotaka hakona. (Hev. 4:12; Ps. 119:140; Yer. 26:2)
3. Loko hi vulavula ni loko hi dyondzisa, ha yini swi ri swa nkoka ku endla leswaku marito ya hina ma twala kahle? [4, be-TS tl. 86 tindz. 1-6] Loko hi nga ma humesi kahle marito, swo tala swa leswi hi swi vulaka a swi nge twali. Ku tlula kwalaho, loko marito ya hina ma nga vuriwi kahle kumbe ma nga tiveki, a ma nge va susumeti vanhu leswaku va endla leswi hi swi vulaka. (1 Kor. 14:8, 9) Loko hi vulavula hi ku hatlisa, hi pfanganisa marito, hi siya mapeletwana kumbe hi tsema marito, leswi swi nga endla leswaku ndlela leyi hi dyondzisaka ha yona yi nga humeleli.
4. Ha yini swi ri swa nkoka ku vitana marito hi ndlela leyinene, naswona hi tihi tinhla leti faneleke ti xiyiwa? [6, be-TS tl. 89 ndz. 1–tl. 90 ndz. 1, bokisi] Ku vitana marito hi ndlela leyi faneleke swi endla leswaku rungula ra Mfumo leri hi ri chumayelaka ri va ni ntikelo swinene. Swi endla leswaku vayingiseri va yingiserisisa ntiyiso wa Bibele lowu hi wu chumayelaka va nga kavanyetiwi hi ku twa marito lama vitaniwaka hi ndlela leyi hoxeke. Leswaku hi antswisa mavitanelo ya hina lamanene ya marito hi fanele hi (1) tirhisa mimpfumawulo leyi faneleke, (2) hi kandziyisa mapeletwana lama faneleke naswona hi (3) xiyisisa mimfungho leyi kombisaka ndlela yo vitana marito hi mfanelo.
5. Hi swihi swiringanyeto swin’wana leswi nga hi pfunaka leswaku hi khuluka loko hi vulavula? [9, be-TS tl. 94 tindz. 4-5, bokisi] Hi ta vulavula hi ndlela leyi khulukaka loko hi tikarhatela ku tiva marito yo tala hi ku kambisisa marito lawa hi nga ma tolovelangiki eka xihlamusela marito. Leswaku hi kota ku khuluka loko hi vulavula, hi fanele hi rhanga hi ku ehleketa hi nga si vulavula. Hi dyondza ku rhanga hi ehleketa hi leswi hi lavaka ku swi vula kutani hi vula xivulwa hinkwaxo handle ko tlhelela endzhaku kumbe hi koka moya laha swi nga fanelangiki.
NKULUMO NO. 1
6. Xana 2 Tikronika 36:17-23 yi ku kombisa njhani ku tshembeka ka vuprofeta bya Bibele? [2, si-TS tl. 84 ndz. 35] Marito ya Ezra lama kumekaka eka 2 Tikronika 36:21 ma tiyisekisa leswaku leswi Yeremiya a swi profeteke eka Yeremiya 25:12 na 29:10 swi hetisekile. Ku tlula kwalaho, marito ya Ezra ma kombisa leswaku malembe ya 70 ya ndzoviso ma sungule ku hlayiwa loko ku ‘tekiwa lava va poneke banga va yisiwa evukhumbini eBabilona,’ hi “n’hweti ya vunkombo” ya 607 B.C.E. kukondza loko Vayuda va tlhelela etikweni ra rikwavo hi “n’hweti ya vunkombo” ya 537 B.C.E. (2 Tih. 25:25, 26; Ezra 3:1)
7. Hi wihi ntlhandlamano wa swiendlakalo lowu endleke leswaku Vayuda va kota ku tlhelela etikweni ra rikwavo hi 537 B.C.E. leswaku va ya pfuxeta yindlu ya Yehovha? [3, si-TS tl. 85 tindz. 1-3] Muti wa Babilona wu hluriwe hi 539 B.C.E. hi Korexe wa Peresiya, “murisi” wa Yehovha tlhelo “mutotiwa.” (Esa. 44:28; 45:1) Korexe u honise nawu wa le Babilona wo ala ku ntshunxa makhumbi, ivi a humesa xileriso lexi pfumeleleke Vayuda ku tlhelela eYerusalema.
8. Xana buku ya Ezra yi swi veka njhani erivaleni leswaku Yehovha i Xikwembu xa ntiyiso nileswaku u fanele a tshembiwa? [4, si-TS tl. 87 tindz. 14, 18] Buku ya Ezra yi kandziyisa ku pakanisa loku nga hoxisiki ka leswi Yehovha a swi profeteke hi ku tirhisa Yeremiya leswaku muti wa Yerusalema wu ta lovisiwa wu tlhela wu pfuxetiwa. (Yer. 29:10) Yi kombisa leswaku Yehovha u hetisisa rito rakwe hi nkarhi lowu faneleke. Ku tlherisiwa ka Vayuda etikweni ra rikwavo ku endle leswaku va langutela leswaku hi nkarhi lowu faneleke Yehovha u ta veka Hosi ya yena leyi tshembisiweke erixakeni ra Davhida. (2 Sam. 7:12, 13)
9. Ha yini ‘lembe ra vu-20 ra Atazekiseki lowa hosi’ ri ri ra nkoka eka ntlhandlamano wa minkarhi ya le Bibeleni? (Neh. 2:1, 5, 6, 11, 17, 18) [5, si-TS tl. 88 tindz. 2, 5] Lembe leri ra (455 B.C.E.) ro pfuxeta muti wa Yerusalema ni rirhangu ra wona ri fungha nkarhi lowu Mesiya a a ta vonaka ha wona. Mavhiki ya 69 ya malembe kumbe malembe ya 483, lama sunguleke hi 455 B.C.E. ma hele hi 29 C.E., ku nga lembe leri Yesu a totiweke ha rona. (Dan. 9:24-27; Luka 3:1-3, 23)
10. Xana Nehemiya i xikombiso lexinene eka malandza ya Xikwembu namuntlha hi ndlela yihi? [8, si-TS tl. 90 tindz. 16-17] Nehemiya a a rhangisa ku chava Xikwembu evuton’wini bya yena. A a tiyimisele ku tshika ntirho wa xiyimo xa le henhla leswaku a kota ku hisekela ntirho wa Xikwembu. (Neh. 2:17, 18) A a ri ni xivindzi xo endla leswinene hambiloko a langutane ni khombo. (Neh. 4:14) A nga tirhisanga xikhundlha xa yena leswaku a tivuyerisa. A a nga swi rhandzi swilo leswi vonakaka. (Neh. 5:14) A a tsakela ku aka ripfumelo ra vagandzeri va Yehovha kutani yena na Ezra a va hisekela ku hlamusela vanhu Rito ra Xikwembu hi ndlela leyi twisisekaka. (Neh. 8:8, 9)
KU HLAYA KA BIBELE KA VHIKI NI VHIKI
11. Xana Urimi ni Thumimi leswi a swi tirhisiwa loko ku laviwa nhlamulo eka Yehovha, a swa ha ri kona loko Vayuda va vuya hi le vuhlongeni? (Ezra 2:61-64) Matsalwa a ma vuli nchumu hi ku tirhisiwa ka Urimi ni Thumimi enkarhini wolowo kumbe endzhaku. Matimu ya Vayuda ma vula leswaku Urimi ni Thumimi swi nyamalarile loko tempele yi lovisiwa hi 607 B.C.E. [3, w06-TS 1/15 “Rito Ra Yehovha Ra Hanya—Tinhla-nkulu Ta Buku Ya Ezra”; w86-TS 1/15 tl. 8]
12. Ha yini Vayuda vo tala eBabilona a va nga swi lavi ku tlhandlukela eYerusalema na Ezra? (Ezra 7:28–8:20) Ku tlhelela eYerusalema a swi vula ku sungula vutomi lebyintshwa ehansi ka swiyimo swo nonon’hwa ni leswi nga ni khombo. Hi nkarhi wolowo muti wa Yerusalema a wu ri rhumbi naswona a wu ri hava swilo leswi vonakaka leswi Vayuda a va ri na swona eBabilona. Nakambe riendzo ro tlhelela endzhaku a ri ri ni khombo. Lava tlhelaka a va fanele va va ni ripfumelo leri tiyeke eka Yehovha, va hisekela vugandzeri bya ntiyiso naswona va va ni xivindzi xo tlhelela eka rikwavo. [4, w06-TS 1/15 “Rito Ra Yehovha Ra Hanya—Tinhla-nkulu Ta Buku Ya Ezra”; it-1 tl. 797 ndz. 3]
13. Xana ntirho wo pfuxeta rirhangu a wu ta endlisiwa ku yini hi voko rin’we ntsena? (Neh. 4:17, 18) Lava rhwalaka mindzhwalo a va khoma mindzhwalo etinhlokweni kumbe emakatleni ya vona hi voko rin’we “kasi hi voko lerin’wana [va] khome nseve.” Hambileswi vaaki a va fanele va tirha hi mavoko hamambirhi ‘loko va ri karhi va aka, un’wana ni un’wana a a lunghekile ni banga esengeni rakwe.’ A va lunghekele ku lwa loko vo tshuka va hlaseriwa hi nala. [5, w06-TS 2/1 “Rito Ra Yehovha Ra Hanya—Tinhla-nkulu Ta Buku Ya Nehemiya”; w86-TS 2/15 tl. 25]
14. Leswi hakanyingi mapapila ya xihundla a ya nghenisiwa enkwameni lowu pfariweke, ha yini Sanibalati a rhumele Nehemiya “papila leri pfulekeke”? (Neh. 6:5) Swi nga endleka leswaku Sanibalati a a lava leswaku swihehlo swa yena swa mavunwa leswi a swi tsaleke epapileni leri pfulekeke swi tiviwa hi mani na mani. Kumbexana a a ehleketa leswaku leswi swi ta hlundzukisa Nehemiya lerova a suka eYerusalema kutani a ta eka vona a ta tilwela. Kumbe Sanibalati u ehlekete leswaku mahungu lama nga epapileni ma ta karhata Vayuda lerova va tshika mintirho ya vona hilaha ku heleleke. Nehemiya a nga chavisiwanga hi malebvu ya nghala kambe u ye emahlweni ni ntirho lowu Xikwembu xi n’wi aveleke wona. [6, w06-TS 2/1 “Rito Ra Yehovha Ra Hanya—Tinhla-nkulu Ta Buku Ya Nehemiya”; it-2 tl. 239 ndz. 6]
15. Handle ko “sola” Vayuda lava xandzukeke, hilaha a endleke hakona eku sunguleni eka tihosana ni lava tlakukeke, hi swihi swilo swin’wana leswi Nehemiya a swi lulamiseke? (Neh. 13:25, 28) Nehemiya u ‘tise ndzhukano eka vona’ ivi a va hlayela vuavanyisi lebyi kumekaka eNawini wa Xikwembu. U ‘be van’wana va vona’ kumbexana hi ku lerisa leswaku va biwa, ku ri xikombiso xa vuavanyisi bya le nawini. U kombise ku hlundzuka ka yena hi ku “tsuvula misisi ya vona.” U tlhele a hlongola ntukulu wa Eliyaxibi Muprista Lonkulu loyi a a teke n’wana Sanibalati lowa Muhoroni. [8, w06-TS “Rito Ra Yehovha Ra Hanya—Tinhla-nkulu Ta Buku Ya Nehemiya”; it-2 tl. 487 ndz. 5]