Paradeyisi Leyi Nga Hava Maxangu—Xana Ko Va Norho?

“I NDHAWU yo rhula hakunene!” Loko a languta entsungeni wa Tiva ra Redfish leri nga exifundzheni xa Idaho, eU.S.A, a ri eswihlahleni swa miphayini, muvalangi a a vona ndhawu yo rhula hakunene. Muvalangi loyi u te: “Ndzi anakanya leswaku paradeyisi yi ta languteka hi ndlela leyi.”

Dyambu a ri vangama swinene eribuweni ra le dzongeni ra xihlala xa Kipra lexi kumekaka eMediteraniya. Magandlati a ma ba ribuwa hi ndlela yo tsakisa. Muendzi loyi a a tshame ekhefini leyi nga ehenhla ka rigiyagiya, leri langutaneke ni xivono lexi u te: “Leyi i paradeyisi!”

Vunyingi bya hina ha tsaka loko hi anakanya hi swivono swo fana ni lexi. Kambe vaaki va xiya leswaku tindhawu to fana ni paradeyisi hakanyingi ti funengeta swiphiqo leswikulu swa vutomi bya siku na siku: ku hisiwa ka makhwati eswintshabyanini swa Tintshava ta Rocky, ku thyakisiwa ka lwandle loku khumbaka tinhlampfi naswona eku heteleleni ku khumbaka vanhu—a ha ha vuli madzolonga lama xungetaka vutomi exikarhi ka matiko ni le xikarhi ka vaaki.

Paradeyisi—Xana I Yini?

Xana wena u anakanya leswaku paradeyisi i yini? The New Shorter Oxford English Dictionary yi vula leswi tanihi nhlamuselo ya yona yo sungula: “Ntanga wa Edeni lowu hlamuseriweke eka [Genesa] 2, 3.” Laha ku kombeteriwa eka nhlamuselo leyi nga ebukwini yo sungula ya Bibele mayelana ni ndhawu leyi Xikwembu xi vekeke munhu wo sungula eka yona, ku nga Adamu. Eka Paradeyisi leyi yo sungula, mirhi “le’yi nav̌etaka mahlo, ni le’yi nanḍihaka,” a yi tele swinene.—Genesa 2:9.

Nhlamuselo ya vumbirhi ya rito rero eka xihlamusela-marito lexi yi hlanganisa “paradeyisi” ni “Tilo hi ku ya hi vukhongeri bya Vakreste ni Mamoslem,” kambe yi tlhela yi engetela yi ku: “Ngopfu-ngopfu hi ndlela yo [phata] manguva lawa.” Hambiswiritano, eka muvalangi ni muendzi wa hina, paradeyisi a yi ri “ndhawu yo saseka swinene kumbe yo tsakisa,” ku nga nhlamuselo ya vunharhu ya xihlamusela-marito lexi.

Sir Thomas More, murhangeri wa Britain wa lembe-xidzana ra vu-16, u tsale buku leyi nge Utopia laha a hlamuseleke hi tiko ra milorho laha milawu, hulumendhe ni swiyimo swa ntshamisano swi hetisekeke. Nhlamuselo ya yena a yi tikomba yi nga ri ntiyiso nikatsongo lerova namuntlha Webster’s New Collegiate Dictionary yi nyikela nhlamuselo yin’wana ya “Utopia” tanihi “kungu leri nga fikelelekiki ro antswisa ntshamisano.”

Hi ku ya hi valandzeri va Jim Jones, murhangeri wa mpambukwa wa People’s Temple, Utopia a ku ri ku tshetsha khwati ra Guyana. Lexi vavisaka, hi 1978, laha a ku languteriwe ku va paradeyisi ku hundzuke xivandla xa rifu xa vanhu lava tlulaka 900—i mihahamo hakunene! Hikwalaho, vanhu minkarhi yin’wana va hlanganisa nhlamuselo ya paradeyisi ni mimpambukwa leyi nga tolovelekangiki leyi swiendlo swa yona swi tsemaka nhlana ni ku endla mpfilumpfilu.

Emisaveni leyi xungetiwaka hi vugevenga ni madzolonga, leyi vuvabyi byi hlaselaka lavakulu ni lavatsongo, ni leyi rivengo ni timholovo ta vukhongeri ti vangaka ku avana ka vanhu, hakanyingi tindhawu to saseka to va ta vuxisi. A swi hlamarisi leswi vanhu va anakanyaka leswaku paradeyisi ko va norho! Kambe leswi a swi va tshikisanga vanhu van’wana ku lava kumbe hambi ku ri ku tiendlela paradeyisi. Xana va humelele ku fikela kwihi?