Langutelo Ra Bibele

Xana Swi Hoxe Kwihi Ku Tlanga Hi Rirhandzu?

“Ha yini hi vula leswaku ku tlanga hi rirhandzu i vukanganyisi kumbe vuxisi kumbe vubihi? A hi vubihi! I ntlango! Naswona i ntlango lowu tsakisaka n’wina vambirhi hikuva wu endla leswaku mi tsakisana.” —Susan Rabin, director of the School of Flirting, New York City.

VANHU vo tala va languta ku tlanga hi rirhandzu tanihi xiendlo lexi nga vuliki nchumu, ni lexi faneleke leswaku ku hlayisiwa vuxaka bya vanhu. Ematikweni ya le Vupela-dyambu, ku ni tibuku to tala leta ha ku humesiwaka, swihloko swa timagazini ni tikhoso to hlawuleka leti dyondzisaka swikoweto, mayimelo, ku languta ni ku honolela tanihi swiendlo swa nkoka swa “vutshila swa ku tlanga hi rirhandzu.”

Xana ku tlanga hi rirhandzu i yini? Ku ni tinhlamuselo to hambana-hambana. Xihlamusela-marito xin’wana xi ri i mukhuva wa “ku pfuxa mintlhaveko ya rirhandzu handle ka swikongomelo leswinene kumbe ku nyanyula munhu hi tlhelo ra rimbewu.” Xihlamusela-marito xin’wana xi ri ku tlanga hi rirhandzu i “ku pfuxa mintlhaveko ya rirhandzu handle ka ku tiyimisela.” Xisweswo, hi ntolovelo munhu la tlangaka hi rirhandzu hi loyi a endlaka swikombiso swa rirhandzu kambe xikongomelo xa yena ku nga ri ku nghenela vukati. Xana ku tlanga hi rirhandzu ku fanele ku langutiwa ku nga ri na khombo? Xana Bibele yi ri yini malunghana ni ku tlanga hi rirhandzu?a

Hambileswi ku tlanga h i rirhandzu ku nga boxiwiki hi ku kongoma eMatsalweni, hi nga kuma langutelo ra Xikwembu. Njhani? Hi ku kambisisa misinya ya milawu ya Bibele leyi vulavulaka hi mhaka leyi. Xisweswo hi ta va hi kombisa ‘matimba ya hina lama kotaka ku hambanisa leswi lulameke ni leswi hoxeke.’ (Vaheveru 5:14) Xo sungula, a hi voneni loko ku tlanga hi rirhandzu ku ri mahanyelo lama faneleke eka vanhu lava ngheneleke vukati.

Loko Munhu A Nghenele Vukati

I mhaka ya ntumbuluko loko mimpatswa leyi tekaneke yi kombisana mintlhaveko ya rirhandzu exihundleni. (Ringanisa Genesa 26:8) Kambe ku endlela vanhu lava u nga tekanangiki na vona swilo swo tano swi lwisana ni misinya ya milawu ya Xikwembu. Yehovha u lava leswaku mimpatswa leyi tekaneke yi tiphina hi vuxaka lebyikulu ni ku tshembana. (Genesa 2:24; Vaefesa 5:21-33) U languta vukati byi ri nchumu lowu kwetsimaka, nhlangano lowu nga heriki. Malunghana ni Xikwembu, Malakiya 2:16 yi ri: “Nḍi v̌engile ku tšukumeta.”b

Xana ku tlanga hi rirhandzu loku endliwaka hi munhu la ngheneleke vukati ka pfumelelana ni langutelo ra Xikwembu hi vukati? I mhaka yo biha hikuva loko munhu la ngheneleke vukati a tlanga hi rirhandzu u kombisa ku nga xiximi ku kwetsima ka lunghiselelo ra Xikwembu ra vukati. Nakambe, Vaefesa 5:33 yi lerisa nuna wa Mukreste leswaku a “rhandz[a] nsati wakwe hilaha a tirhandzaka hakona” ni leswaku nsati a “va ni xichavo xo enta eka nuna wakwe.” Xana ku tlanga hi rirhandzu, loku pfuxaka mavondzo, i ku kombisa rirhandzu ni xichavo eka loyi u tekaneke na yena?

Nakambe yinhla yin’wana ya nkoka hileswaku ku tlanga hi rirhandzu swi nga yisa eku endleni ka vuoswi, ku nga xidyoho lexi Yehovha a xi nyenyaka swinene naswona u vula leswaku i vukanganyisi. (Eksoda 20:14, Levhitika 20:10; Malakiya 2:14, 15; Marka 10:17-19) Kunene, Yehovha u languta vuoswi tanihi nchumu wo biha ngopfu lerova u pfumelela lava onheriwaka leswaku va dlaya vukati. (Matewu 5:32) Kutani, xana hi anakanya leswaku Yehovha a nga tsakisiwa hi ku tlanga ka munhu hi rirhandzu tanihi nchumu wo hungasa lowu nga vuriki nchumu? Xikwembu a xi nge tsakisiwi hi swona tanihi leswi mutswari la nga ni rirhandzu a nga n’wi pfumeleliki n’wana wakwe lontsongo leswaku a tlanga hi mukwana wo kariha.

Malunghana ni vuoswi Bibele ya tsundzuxa: “Šana munhu a nga okela makala e šifuv̌eni, tinguv̌u ta yena ti nga tŝhi ke? Šana munhu a nga kanḍiya makala, mikonḍo ya yena yi nga ḍuv̌uki šana? Ši endlisa ŝeŝo e ka l’a yaka eka nsati wa warikwav̌o, mani na mani l’a ṅwi khumbaka a nga ka a nga pfumali nanḍu.” (Swivuriso 6:27-29) Hambiloko vuoswi byi nga endliwi, munhu la ngheneleke vukati la tlangaka hi rirhandzu u tihlotela tinyarhi—u tinghenisa eka leswi vuriwaka “vugangu.”

Vugangu

Vanhu van’wana va hlakulele vuxaka ni vanhu lava nga tekanangiki na vona ku fikela laha rirhandzu ri sungulaka ku kula, hambiloko vuxaka bya rimbewu byi nga vi kona. Hambiswiritano, Yesu u tsundzuxile: “Un’wana ni un’wana la tshamelaka ku languta wansati lerova a n’wi navela, ana se u endle vuoswi na yena embilwini yakwe.” (Matewu 5:28) Ha yini Yesu a sola ku navela loku helelaka embilwini ntsena?

Mhaka hileswaku “embilwini ku huma . . . vuoswi.” (Matewu 15:19) Hambiswiritano, vuxaka byo tano byi ni khombo hambiloko vuoswi byi nga endliwi eku heteleleni. Njhani? Loko yi vulavula hi mhaka leyi buku yin’wana yi ri: “Swiendlo kumbe vuxaka byihi na byihi lebyi ku dyelaka nkarhi wo tala ni ntamu u nga ri na loyi u tekaneke na yena i ku nga tshembeki.” Ina, vugangu byi dyela nkata wena nkarhi, nkhathalelo ni rirhandzu. Hi ku ya hi xileriso xa Yesu xa leswaku hi khoma van’wana hilaha hi rhandzaka leswaku va hi khoma hakona, loko munhu la ngheneleke vukati a tlanga hi rirhandzu u ta va a endla kahle loko a tivutisa xivutiso lexi, ‘Xana a ndzi ta titwisa ku yini loko nkata mina a hanya hi ndlela leyi ni munhu un’wana?’—Swivuriso 5:15-23; Matewu 7:12.

Loko munhu a sungule xinakulobye lexi nga fanelangiki tanihi lexi, xana u fanele a endla yini? Munhu la ngheneleke vukati la nga ni xinakulobye lexi nga fanelangiki u fana ni muchayeri la khomiwaka hi vurhongo a ri karhi a chayela. U fanele a va ni vukheta ni ku xiyaxiya, a teka magoza ya xihatla ku nga si hahluka vukati byakwe ni ku onhaka ka vuxaka byakwe ni Xikwembu. Yesu u nyike xikombiso xa xilaveko xo teka goza hi ku hatlisa loko a te hambi ku ri nchumu wa risima tanihi tihlo wu fanele wu cukumetiwa ekule kumbe voko ri tsemiwa loko ri onha vuxaka lebyinene ni Xikwembu.—Matewu 5:29, 30.

I vutlhari ku hunguta ku tihlanganisa ka wena ni munhu loyi. Entiyisweni, papalata ku tikuma u ri wexe ni munhu loyi, naswona loko mi ri entirhweni, xiya muxaka wa mabulo ya n’wina. Swi nga ha va swi fanerile ku tshika ku tihlanganisa kwihi na kwihi ni munhu loyi. Endzhaku ka sweswo, ku tikhoma handle ko tsekatseka ku fanele ku endliwa malunghana ni leswi u swi vonaka, leswi u swi ehleketaka, mintlhaveko ni mahanyelo ya wena. (Genesa 39:7-12; Pisalema 19:14; Swivuriso 4:23; 1 Vatesalonika 4:4-6) Yobo, wanuna la tekeke, u veke xikombiso lexinene loko a te: “A nḍi endla šinakulobye ni mahlo ya mina, lešaku nḍi nga ṭhuki nḍi languta wanhwana.”—Yobo 31:1.

Entiyisweni, swi ni khombo naswona swi lwisana ni Matsalwa loko munhu la ngheneleke vukati a tlanga hi rirhandzu. Hambiswiritano, xana Bibele yi ri yini malunghana ni ku tlanga hi rirhandzu ka vanhu lava nga nghenelangiki vukati? Xana swi fanele swi langutiwa swi ri swa ntumbuluko, swi nga hoxanga kumbe swi fanerile loko vanhu va rimbewu leri hambaneke va lava ku sungula vuxaka? Xana swi nga vanga ku vaviseka lokukulu?

Ku Vuriwa Yini Hi Vanhu Lava Nga Nghenangiki eVukatini?

A swi hoxanga loko vanhu vambirhi lava nga nghenangiki evukatini va kombisana rirhandzu ra nyanyuko, ntsendze loko va kunguhata vukati niloko va papalata mahanyelo lama nga basangiki. (Vagalatiya 5:19-21) Ku tsakelana loko tano ku nga ha kombisiwa loko va ha sungula ku gangisana hambiloko vukati bya ha ri ekule. Leswi a swi bihanga loko swikongomelo swa kona swi ri leswinene. Mahanyelo yo tano a hi ku tlanga hi rirhandzu.

Kambe, ku vuriwa yini loko vanhu lava nga nghenangiki evukatini va kombisana swiendlo swa rirhandzu leswaku va titsakisa ntsena? Swi nga ha vonaka swi nga bihanga, tanihi leswi va nga tekanangiki. Hambiswiritano, anakanya hi ku vaviseka emintlhavekweni loku nga vaka kona. Loko mukhuva wa ku tlanga hi rirhandzu wu langutiwa wu ri mhaka leyikulu ku tlula leswi wu endleriwaka swona, wu nga vanga ku vaviseka lokukulu embilwini. Marito ya Swivuriso 13:12 ma ni ntiyiso hakunene: “Ku langutela lo’ku hlwelaka ka v̌av̌isa timbilu, kambe ku nav̌ela, u vuya u v̌uya u ŝi kuma, i muri wa v̌utomi”! Hambiloko vanhu vambirhi va swi tiva leswaku a va tsakelani hi timbilu ta vona hinkwato—xana un’wana eka vona a nga swi tiva hakunene leswi loyi un’wana a swi anakanyaka kumbe leswi a titwisaka xiswona? Bibele ya hlamula: “Mbilu yi ni mano e ku tlula hikwaŝo, yi borile ngopfu, yi nga tiv̌iwa i mani ke?”—Yeremiya 17:9; ringanisa Vafilipiya 2:4.

Nakambe, anakanya hi khombo ro endla vuoswi, lebyi nga tisaka vuvabyi ni nyimba leyi nga riki enawini. Vuoswi bya yirisiwa eMatsalweni, naswona lava byi endlaka hi vomu va lahlekeriwa hi vuxaka lebyinene ni Xikwembu. Muapostola Pawulo hi vutlhari u tsundzuxe Vakreste leswaku loko va ta hlula ndzingo, va fanele va ‘dlaya’ ‘swirho swa miri wa vona malunghana ni vumbhisa’ ni ku “navela vuxaka bya rimbewu,” loku yisaka evuoswini. (Vakolosa 3:5; 1 Vatesalonika 4:3-5) Eka Vaefesa 5:3, u vula leswaku vuoswi byi nga “vuriwi,” leswi vulaka leswaku hi ndlela leyi nga pfuxaka ku navela loko biha. Ku tlanga hi rirhandzu a ku fambisani ni ndzayo leyi. Xikwembu xi tlhela xi alela ni mabulo lama nga basangiki malunghana ni rimbewu.

Misinya ya milawu ya Bibele yi kombisa leswaku munhu la tlangaka hi rirhandzu u ni tihanyi eka vanhu-kulobye naswona a nga n’wi xiximi Yehovha, Musunguri wa vukati. Langutelo ra Bibele malunghana ni ku tlanga hi rirhandzu loku nga fanelangiki entiyisweni ri kombisa rirhandzu ni ku anakanyela, naswona ri sirhelela vanhu eku vavisekeni. Hikwalaho lava rhandzaka Xikwembu va ta papalata ku tlanga hi rirhandzu loku nga fanelangiki naswona va ta hanyisana ni vanhu va rimbewu leri hambaneke hi ku tenga ni xichavo.—1 Timotiya 2:9, 10; 5:1, 2.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Picture Credit Line on page 16]

© The Curtis Publishing Company