Vantshwa Va Swi Vutisaka. . .

Ha Yini Ndzi Fanele Ku Hanya Ndzi Nga Ri Na Vatswari?

“Xana vutomi a byi ri njhani loko ndzi nga ri na vatswari va mina? Ndzi nga vula leswaku a byi nga tsakisi hikwalaho ka swivangelo swo tala. Swa tika swinene ku kula u nga ri na xinakulobye ni rirhandzu ra vatswari va wena.”—Joaquín.

“Ntlhontlho lowukulu lowu ndzi tshameke ndzi langutana na wona a ku ri hi masiku lawa vatswari a va fanele va ta va ta sayina khadi ra xiviko xa xikolo. A ndzi titwa ndzi ri na gome swinene naswona ndzi ri ni xivundza. Minkarhi yin’wana ndza ha titwa hi ndlela yoleyo.”—Abelina wa malembe ya 16 hi vukhale.

I KHOMBO ra minkarhi ya hina—timiliyoni ta vantshwa ti kula ti nga ri na vatswari. Le Yuropa Vuxa magidi ya vona va pfumala vatswari hikwalaho ka nyimpi. Laha Afrika ntungu wa AIDS wu vange khombo leri fanaka. Vana van’wana va lo lahliwa kunene hi vatswari va vona. Mindyangu yin’wana yi hambanisiwe hi nyimpi kumbe khombo ra ntumbuluko.

Swiyimo swo fana ni leswi a swi tolovelekile ni le minkarhini ya ku tsariwa ka Bibele. Hi xikombiso, xiyimo xa ku pfumala vatswari xi boxiwa ko tala eMatsalweni. (Pisalema 94:6; Malakiya 3:5) Tinyimpi ni swiyimo swin’wana leswi vavisaka na swona a swi yi hambanisa mindyangu hi nkarhi wolowo. Hi xikombiso, Bibele yi vulavula hi xinhwanyatana lexi a xi hambanisiwe ni vatswari va xona loko xi tekiwe hi vuthu ra vaphangi ra Vasiriya.—2 Tihosi 5:2.

Kumbexana u un’wana wa vantshwa va timiliyoni lava hilaha ku fanaka va tikumaka va nga ri na vatswari. Loko swi ri tano, wa swi tiva leswaku xiyimo xo tano xi tshikilela njhani. Ha yini leswi swi humelele eka wena?

A Hi Xihoxo Xa Wena

Xana u tikuma u tivutisa loko Xikwembu xi ku xupula hi ndlela yo karhi? Kumbe xana u hlundzukela vatswari va wena swinene hileswi va feke—onge hi loko ku ri xikongomelo xa vona. Xo sungula, tiyiseka leswaku Xikwembu a xi ku hlundzukelanga. Naswona vatswari va wena a va lo tihlawulela ku ku siya hi vomu. Rifu i xiyimo lexi vavisaka xa vanhu lava nga hetisekangiki, naswona minkarhi yin’wana ri wela vatswari lava vana va vona va ha riki vatsongo. (Varhoma 5:12; 6:23) Entiyisweni, Yesu Kreste u vone rifu ra tata wa yena wa muwundli la rhandzekaka, Yosefa.a Kahle-kahle sweswo a swi nga vangiwi hi xidyoho xo karhi lexi endliweke hi Yesu.

Nakambe, xiya leswaku hi hanya “[eminkarhini] ya mangava leyi swi nonon’hwaka ku langutana na yona.” (2 Timotiya 3:1-5) Madzolonga, nyimpi ni vugevenga swi dlaye timiliyoni ta vanhu handle ko hlawula eka lembe-xidzana leri. Van’wana va hlaseriwe hi ‘nkarhi ni xiendlakalo lexi nga languteriwangiki,’ leswi nga welaka un’wana ni un’wana. (Eklesiasta 9:11) Hambileswi swi vavaka ku feriwa hi vatswari va wena, a ku nga ri xihoxo xa wena. Ematshan’weni ya ku tidyisa mbitsi hi ku tivona nandzu kumbe hi ku va ni gome, chaveleleka hi xitshembiso xa Xikwembu xa ku pfuka ka vafi.b Yesu u vhumbhile a ku: “Mi nga hlamaleni ha swona, hikuva nkarhi wa ta lowu hinkwavo lava nga eka masirha-bako ya xitsundzuxo va nga ta twa rito ra yena kutani va huma.” (Yohane 5:28, 29) Abelina, loyi a boxiweke eku sunguleni, u ri: “Ku rhandza ka mina Yehovha ni ntshembo wa ku pfuxiwa ka vafi swi ndzi pfune ngopfu.”

Kambe, ku vuriwa yini hi loko vatswari va wena va ha hanya kambe va ku lahlile? Xikwembu xi lava leswaku vatswari va kurisa ni ku wundla vana va vona. (Vaefesa 6:4; 1 Timotiya 5:8) Hambiswiritano, lexi vavisaka hi leswaku vatswari van’wana va kombise ku pfumala loku chavisaka ka “xinakulobye xa ntumbuluko” eka vana va vona. (2 Timotiya 3:3) Eka van’wana, ku lahliwa ku vangiwa hi vusweti lebyikulu, ku godzomberiwa hi swidzidzirisi, ku khotsiwa kumbe vundzendzele. Hakunene, ku ni vatswari lava lahlaka vana va vona hikwalaho ka vutianakanyi. Ku nga khathariseki xivangelo xa kona, ku hambanisiwa ni vatswari va wena swa vava. Kambe leswi a swi vuli swona leswaku ku na lexi hoxeke hi wena kumbe leswaku u fanele u tidyisa mbitsi hi ku tivona nandzu. Kahle-kahle, i vatswari va wena lava nga ta tihlamulela eka Xikwembu malunghana ni ndlela leyi u khomiweke ha yona. (Varhoma 14:12) Ina, loko vatswari va wena va boheke ku hambanisiwa na wena hikwalaho ka swiyimo leswi a va nga ta kota ku swi lawula, swo tanihi khombo ra ntumbuluko kumbe vuvabyi, kutani a nga kona la nga soriwaka! Minkarhi hinkwayo ku ni ntshembo wa ku tlhela mi hlanganisiwa, hambiloko ntshembo wolowo wu vonaka wu nga tshembisi minkarhi yin’wana.—Ringanisa Genesa 46:29-31.

Ntokoto Lowu Vavaka

Hi nkarhi lowu fanaka, u nga langutana ni swiphiqo swo tala leswikulu. Nkambisiso lowu fambisiweke hi Vandla ra Nhlangano wa Matiko ro Pfuna Vana (United Nations Children’s Fund), lowu vuriwaka Children in War, wu ri: “Vana lava nga fambiki na vatswari hi vona vana lava hlaseriwaka swinene hi ku olova—hi vona va . . . langutanaka ni swihinga leswikulu swa ku hanya, va pfumala vuwundli bya ku kula kahle naswona va khomiwa hi ndlela yo biha. Ku hambanisiwa ni vatswari ku nga va ku lahlekeriwa lokukulu loku vavisaka eka n’wana.” Kumbexana u tikuma u lwa ni mintlhaveko ya ntshikilelo wa mianakanyo ni gome.

Tsundzuka Joaquín, la boxiweke eku sunguleni. Vatswari va yena va hambanile ivi va lahla yena ni vamakwavo. A ri na lembe ntsena hi nkarhi wa kona kutani a kurisiwa hi vasesi wa yena. U ri: “A ndzi tshamela ku vutisa leswaku ha yini hi nga ri na vatswari tanihi leswi vanghana va mina va nga na vona. Kutani loko ndzi vona tatana a tlanga ni n’wana wa yena, a ndzi navela onge a nga va a ri tata wa mina.”

Ku Kuma Mpfuno

Hambileswi ku kurisiwa u nga ri na vatswari swi nga ha tikaka, a swi vuli swona leswaku u ta va la tsandzekaka. Hi ku pfuniwa ni ku seketeriwa, a wu nge hanyi ntsena kambe u ta humelela. Leswi swi nga ha vonaka swi nonon’hwa ku swi pfumela, ngopfu-ngopfu loko u ri ku lweni swinene ni ku hlunama ni mbitsi. Hambiswiritano, swi xiye leswaku ku titwa hi ndlela yoleyo ku tolovelekile ni leswaku a ku nge ku xanisi hilaha ku nga heriki. Eka Eklesiasta 7:2, 3, ha hlaya: “Ŝi sasekile ku ya e ndlwini ya ŝirilo, ku tlula ku ya e ndlwini ya mikhuv̌o . . . Tingana ti sasekile ku tlula mafenya, hikuv̌a hambi munhu a onye mombo, mbilu ya yena yi nga v̌a yi basile.” Ina, swi tolovelekile naswona swa pfuna ku rila loko ku humelele khombo leri chavisaka. Nakambe u nga ha swi kuma swi pfuna ku tiphofula eka munghana la twisisaka kumbe xirho xa vandlha lexi vupfeke ni ku vulavula hi ku karhateka ka wena.

I ntiyiso, u nga ha ringeka leswaku u tihambanisa ni van’wana. Kambe Swivuriso 18:1 ya tsundzuxa: “Munhu l’a tihlawulaka e ka v̌aṅwana o lav̌a ku tiṭakisa ntsena, wa hlunamela hikwaŝo le’ŝi nga ni fanelo.” Swa antswa ku lava mpfuno wa munhu loyi a nga ni tintswalo naswona a twisisaka. Swivuriso 12:25 yi ri: “Ku [vilela], loko ku le mbilwini ya munhu, ka ṅwi tov̌a, kambe rito le’rinene ri ṅwi ṭakisa.” “Rito le’rinene” u nga ri kuma ntsena loko u byela un’wana hi ‘ku vilela’ ka wena.

Xana u nga byela mani? Lava nseketelo evandlheni ra Vukreste. Yesu u tshembisa leswaku u nga kuma “vamakwavo va xinuna ni vamakwavo va xisati ni vamanana” lava nga ta ku rhandza va tlhela va khathala hi wena. (Marka 10:30) Joaquín wa tsundzuka: “Ku tihlanganisa ni vamakwerhu lava nga Vakreste ku ndzi endle ndzi vona vutomi hi ndlela leyi hambaneke. Ku va kona eminhlanganweni nkarhi na nkarhi ku ndzi endle leswaku ndzi rhandza Yehovha swinene ni ku lava ku n’wi tirhela. Vamakwerhu lava wupfeke va nyike ndyangu wa ka hina mpfuno ni xitsundzuxo xa moya. Namuntlha, van’wana va vamakwerhu i vatirheli va nkarhi hinkwawo.”

Nakambe, tsundzuka leswaku Yehovha i ‘tata wa vana lava nga riki na tatana.’ (Pisalema 68:5, 6) Le ndzhaku eminkarhini ya ku tsariwa ka Bibele, Xikwembu xi khutaze vanhu va xona leswaku va khoma vana lava nga riki na vatswari hi tintswalo na hi ku lulama. (Deteronoma 24:19; Swivuriso 23:10, 11) Naswona wa ha khathala hi ndlela leyi fanaka ni namuntlha hi vantshwa lava nga riki na vatswari. Hikwalaho khongela eka Xikwembu, u ri karhi u tiyiseka leswaku wa ku khathalela ni leswaku u ta ku hlamula. Hosi Davhida u tsarile a ku: “Hambi loko tatana na manana v̌a nga nḍi ṭhika, Yehova o ta nḍi rola. Langutela Yehova, u ṭhama u tiya; mbilu ya wena a yi tiye!”—Pisalema 27:10, 14.

Hambiswiritano, muntshwa la nga riki na vatswari u langutana ni mintlhontlho yo tala ya siku na siku. Xana u ta tshama kwihi? Xana u ta tihanyisa hi yini? Xihloko xa le nkarhini lowu taka xi ta hlamusela ndlela leyi yin’wana ya mintlhontlho leyi ku nga hlangavetaniwaka na yona ha yona hilaha ku humelelaka.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 19]

Minkarhi yin’wana u nga ha titwa u ri ni xivundza lexikulu

[Xifaniso lexi nga eka tluka 19]

“Ku rhandza ka mina Yehovha ni ntshembo wa ku pfuxiwa ka vafi swi ndzi pfune ngopfu”

[Xifaniso lexi nga eka tluka 20]

Evandlheni ku ni vanghana lava nga ku pfunaka ni ku ku khutaza