Xana Munhu U Fanele A Kombisa Gome Rakwe?

EBUKWINI yakwe leyi nge On Children and Death, Dok. Elisabeth Kübler-Ross u ri: “Vanhu vo tala lavakulu va xaniseka hikuva va tsandzeke ku rila va humesa mbitsi etimbilwini ta vona loko va ha ri vatsongo. Hikwalaho, vana va fanele va tshikiwa va kombisa gome ra vona handle ko byeriwa leswaku va nyenyela kumbe va ni mbilu ya xisati, kumbe ku twa swiga swo monya swo kota leswi nge ‘Majaha a ma rili.’”

Langutelo leri ri hambanile ni filosofi leyi nga ematikweni man’wana leyi sivelaka munhu ku kombisa mintlhaveko yakwe.

Ntokoto Wa Mukongomisi Wa Swilahlo

Ku hambana loku ku kombisiwe hi marito ya Robert Gallagher, mufambisi wa swilahlo wa le New York la burisaneke ni Xalamuka! U vutisiwile loko a vona ku hambana ko karhi eka ndlela leyi vanhu lava velekiweke eAmerika ni valuveri lava humaka ematikweni man’wana ya Xilatini va angulaka ha yona loko va ri ni gome.

“Kunene ku kona ku hambana. Loko ndzi sungula ntirho lowu emalembeni ya va-1950, laha ndhawini ya ka hina a ku ri ni vana vo tala lava velekiweke eItaliya. A va yi kombisa hi ku hatlisa mintlhaveko ya vona. Sweswi hi tirha ni vana va vona ni vatukulu va vona loko ku ri ni swilahlo, kambe vona a va karhateki ngopfu. A va yi kombisi ngopfu mintlhaveko ya vona.”

Vaheveru va le minkarhini ya Bibele a va kombisa gome ni mintlhaveko ya vona. Xiya ndlela leyi Bibele yi hlamuselaka mukhuva lowu Yakobe a anguleke ha wona loko a byeriwe leswaku n’wana wakwe Yosefa u dyiwe hi swivandzana: “Yakobe, a handzula swiambalo swakwe kutani a ambala nguvu yo khwaxa emasengeni, a rila n’wana wakwe masiku yo tala. Vana vakwe hinkwavo va majaha ni va vanhwanyana va ta va ta n’wi chavelela, kambe a ala ku chaveleriwa. U te, ‘E-e, ndzi ta rhelela eSheol ndza ha rila n’wananga.’ Kutani tata wa yena a hambeta a n’wi rila.” (Genesa 37:34, 35, The Jerusalem Bible; xiitaliki i xerhu.) Ina, Yakobe a a nga khomiwi hi tingana ta ku rilela n’wana wakwe la feke.

Mindhavuko Yo Hambana-hambana, Ku Angula Hi Tindlela To Hambana-hambana

Ina, mindhavuko a yi fani. Hi xikombiso, etindhawini to tala ta le Nigeria, hambileswi mindyangu yi talaka ku va ni vana vo tala naswona rifu ri talaka ku fika emitini hikwalaho ka mavabyi yo hambana-hambana, mutsari la nga ni ntokoto wa malembe ya 20 eAfrika u te: “Ku va ni gome lerikulu loko n’wana a fa, ngopfu-ngopfu loko ku ri mativula, a ha ha vuli loko ku ri mufana. Ku hambana loku nga kona hi leswi eNigeria gome ri tekaka nkarhi wo koma naswona ri nga rikulu. A ri heti tin’hweti to tala kumbe malembe.”

EMediteraniya kumbe ematikweni ya le Latin-Amerika, vanhu va kuriseriwe endhawini leyi ku kombisa mintlhaveko erivaleni swi ngo va tshamelo maxelo. Ematikweni wolawo, ntsako ni ku hlunama swi kombisiwa erivaleni. Vanhu a vo xewetana hi ku qhavulana ntsena; kambe va angarhana hi ndlela ya xinghana. Hilaha ku fanaka, gome ri kombisiwa erivaleni hi mihloti ni ku rila.

Mutsari Katherine Fair Donnelly, u vula leswaku tatana la feriweke “loko a kombisa nhlomulo wakwe erivaleni, a nga tiyiseleli ntsena ku lahlekeriwa hi n’wana kambe u chava ni ku lahlekeriwa hi xindzhuti xa yena tanihi wanuna.” Hambiswiritano, u ri, “kambe loko a feriwe hi n’wana, wa swi tlula swinawana sweswo hinkwaswo emhakeni ya mintlhaveko. Mihloti ya gome leri nga embilwini yi basisa moya-xiviri ku fana ni ku hlantswa xilondza loko u xi tshungula.”

Kutani, loko swi ta emhakeni ya gome, ku ri kombisa swi tolovelekile ematikweni man’wana ku tlula eka man’wana. Kambe ku kombisa gome kumbe ku rila a ku fanelanga ku tekiwa tanihi xikombiso xa ku tsana. Hambi ku ri Yesu Kreste u ‘humese mihloti’ loko munghana wakwe Lazaro a file, hambileswi Yesu a a swi tiva leswaku u ta n’wi pfuxa ku nga ri khale.—Yohane 11:35.

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 14]

Yakobe a a nga khomiwi hi tingana ta ku rilela n’wana wakwe la feke