Nongonoko Wa Dyondzo Leyi Hangalakeke Ngopfu

“Vanhu lava dyondzekeke, hi vona ntsena lava ntshunxekeke.”—Epictetus, c. 100 C.E.

WILLIAM H. SEWARD, mukaneti la lwisanaka ni vuhlonga a a kholwa leswaku “ntshembo hinkwawo wa vanhu wu titshege hi nhlohlotelo lowu kulaka swinene wa Bibele.”

Timbhoni ta Yehovha na tona ti yi xixima swinene Bibele. Ti kholwa leswaku lava va tirhisaka misinya ya milawu ya yona va va vavanuna vo antswa, vavasati vo antswa, vana vo antswa—ina, va va vanhu vo antswa emisaveni. Hikwalaho ti yingisa xileriso xa Yesu Kreste: “Fambani mi ya endla vanhu va matiko hinkwawo va va vadyondzisiwa, . . . mi va dyondzisa.”—Matewu 28:19, 20.

Loko Timbhoni ta Yehovha ti lwela ku dyondzisa vanhu Bibele, ti nghenele tsima leri nga ha vaka tsima lerikulu ngopfu ra dyondzo ematin’wini ya vanhu. Xana ri hangalake ku fikela kwihi?

Ntirho Wa Misava Hinkwayo Wo Kandziyisa

Timbhoni ta Yehovha ti tirhisa vuhundzuluxeri bya Bibele lebyi kumekaka hi tindzimi ta madzana evutirhelini bya tona bya le rivaleni. Kambe ti tlhele ti humesa Vuhundzuluxeri Bya Misava Leyintshwa Bya Matsalwa Yo Kwetsima hi tindzimi ta 21 ni Vuhundzuluxeri Bya Misava Leyintshwa Bya Matsalwa Ya Vukreste Ya Xigriki (lebyi vuriwaka Testamente Leyintshwa) hi tindzimi tin’wana ta 16. Nakambe, ti karhi ti hundzuluxela Bibele leyi hi tindzimi tin’wana ta 11. Timbhoni ti tlhela ti humesa tibuku leti endlaka leswaku munhu a yi tlangela swinene Bibele naswona ti pfuna swinene ku yi twisisa.

Hi xikombiso, magazini lowu wa Xalamuka!, wu kandziyisiwa hi tindzimi ta 82, ku nga xiringaniso lexi tlulaka 20 380 000 wa tikopi ta nkandziyiso ha wun’we. Magazini lowu fambisanaka na wona wa Xihondzo xo Rindza, wu ni xiringaniso xa tikopi leti kandziyisiwaka ta kwalomu ka 22 398 000 eka nkandziyiso wun’wana ni wun’wana hi tindzimi ta 137. Leswi swi endla leswaku ku kandziyisiwa tikopi leti tlulaka gidi ra timiliyoni ta magazini lowu lembe ni lembe! Ku tlula kwalaho, Xihondzo xo Rindza xi kandziyisiwa hi tindzimi ta 124 hi nkarhi wun’we, naswona Xalamuka! hi tindzimi ta 58. Xisweswo, rungula leri nga eka timagazini leti ri hlayiwa hi vanhu va mintlawa yo tala hi nkarhi wun’we hi tindzimi ta rikwavo emisaveni hinkwayo.

Ku tlula kwalaho, eka makume ya malembe ya sweswinyana, Timbhoni ta Yehovha ti humese madzana ya magidi ya tibuku leti pfunaka ku dyondza Bibele. Buku leyi nge Ntiyiso Lowu Yisaka eVuton’wini Lebyi Nga Heriki yi kandziyisiwe hi tikopi leti tlulaka 107 wa timiliyoni. Hi ku famba ka nkarhi, buku leyi nge U Nga Hanya Hi Masiku aParadeyisini eMisaveni yi kandziyisiwe hi tikopi leti tlulaka 81 wa timiliyoni, naswona swa sweswinyana, buku leyi nge Vutivi Lebyi Yisaka eVuton’wini Lebyi Nga Heriki yi kandziyisiwe hi tikopi leti tlulaka 75 wa timiliyoni hi tindzimi ta 146. Nakambe, ku kandziyisiwe tikopi leti tlulaka 113 wa timiliyoni ta broxara leyi nga ni matluka ya 32, leyi nge I Yini Leswi Xikwembu Xi Swi Languteleke Eka Hina? hi tindzimi ta 240.

Ku humesiwe tibuku tin’wana leswaku ti fikelela swilaveko swin’wana. Ku kandziyisiwe 51 wa timiliyoni ta buku leyi nge Buku Yanga Ya Timhaka Ta Bibele, leyi endleriweke vana. Tibuku timbirhi leti tsariweke ku ri karhi ku ehleketiwa hi vana va malembe ya kondlo-a-ndzi-dyi, leti hinkwato ka tona ku kandziyisiweke leti tlulaka 53 wa timiliyoni, hi leyi nge Your Youth—Getting the Best Out Of It ni leyi nge Swivutiso Leswi Vantshwa Va Swi Vutisaka—Tinhlamulo Leti Tirhaka. Leyi nge Xihundla xa Ntsako eNdyangwini, leyi pfuneke timiliyoni ta mindyangu ku langutana ni swiphiqo, yi kandziyisiwe hi 115 wa tindzimi.

Tibuku tin’wana ta mune leti humesiweke ku sukela hi 1985, leti ngopfu-ngopfu ti akaka ripfumelo eka Muvumbi, eka N’wana wakwe ni le ka Bibele, ku kandziyisiwe tikopi leti tlulaka 117 wa timiliyoni loko ti hlanganisiwile. Tona hi leti, Bibele—I Rito Ra Munhu Kumbe I Ra Xikwembu, Is There a Creator Who Cares About You?, Life—How Did It Get Here? By Evolution or by Creation? ni leyi nge Nghwazi Leyi Tshameke Yi Hanya.

Namuntlha tibuku leti seketeriweke eBibeleni leti kandziyisiweke hi Timbhoni ta Yehovha ti kumeka hi tindzimi ta 353, naswona tin’wana ta leti ti ta humesiwa ku nga ri khale hi tindzimi tin’wana ta 38. Kunene, tibuku leti tlulaka 20 wa magidi ya timiliyoni, swibukwana, tibroxara ni timagazini ti kandziyisiwile hi Timbhoni ta Yehovha ku sukela hi 1970! Tlhandlakambirhi, vadyondzisi lava lavaka ku endla timiliyoni ta tsevu va karhi va hangalasa vutivi bya Bibele ematikweni lama tlulaka 230. Kambe swilo leswi hinkwaswo swi kotekise ku yini, naswona vutomi bya vanhu byi khumbeka njhani?

Lexi Endlaka Leswaku Ti Kandziyisiwa Hi Tindzimi Ta Vona

Hilaha u nga ehleketaka hakona, swi lava matshalatshala lamakulu ku humesa tibuku hi nkarhi wun’we hi tindzimi ta madzana. Mintlawa ya vuhundzuluxeri, leyi nyiketeleke hi nkarhi ni vuswikoti bya yona, yi dyondza ku tirhisa khompyuta ku endla ntirho lowu hi ku hatlisa, hilaha ku pakanisaka ni hi rivilo leri lavekaka. Hikwalaho, hambi ku ri eka tindzimi leti nga ni vahundzuluxeri lava nga tatiki ni xandla, tibuku ti endliwa ti kumeka hi ku hatlisa. Enkarhini lowu, vavanuna ni vavasati lava tlulaka 1 950 va chivirika entirhweni lowu wa vuhundzuluxeri, lowu va nga bindzuriki ha wona. Kambe ha yini ku endliwa matshalatshala yonghasi? Xana ma laveka hakunene, tanihi leswi vanhu vo tala lava vulavulaka tindzimi leti nga tirhisiwiki ngopfu va ti tivakanyana ni tindzimi leti tirhisiwaka ngopfu?

Timbhoni ta Yehovha ti kume leswaku matshalatshala lawa ma laveka hikwalaho ka xivangelo lexi vekiweke hi William Tyndale, muhundzuluxeri wa Bibele la dumeke wa lembe-xidzana ra vu-16. U tsarile: “Ndzi swi vonile hi ku ya hi leswi swi ndzi humeleleke leswaku a swi nge koteki ku dyondzisa vanhu lava tolovelekeke ntiyiso, handle ka loko matsalwa ma vekiwe erivaleni emahlweni ka vona hi ririmi leri va ri an’weke, leswaku va ta vona mongo, nhleleko ni nhlamuselo ya matsalwa.”

I ntiyiso, a hi minkarhi hinkwayo leyi a swi koteka leswaku vanhu va va ni tibuku ta Bibele hi ririmi leri va ri an’weke. Kambe loko tibuku leti ti kumeka, ntiyiso wa Bibele wu khumba timbilu ta vona hi ku hatlisa swinene ni hi vuenti lebyikulu. Leswi swi lemukiwile ematikweni ya le khale ka Soviet Union laha vanhu va tinxaka ta kwalaho va vulavulaka tindzimi to tala ta tiko rero. Eku sunguleni ka lembe-xidzana leri hundzeke, vo tala va vanhu lava va nghenisiwe eSoviet Union kutani va dyondzisiwa—naswona va boheka ku tirhisa—Xirhaxiya. Hikwalaho a va hlaya ni ku tsala Xirhaxiya, hi nkarhi lowu fanaka, va vulavula tindzimi ta rikwavo.

Vo tala va vanhu lava va lava ku tirhisa ririmi leri va ri an’weke, ngopfu-ngopfu hi mpfhuka ku wa Soviet Union hi 1991. Swi tano hi lava va an’weke Xiadyghe, Xialtai, Xibelorussia, Xigeorgia, Xikirghiz, Xikomi, Xiossetia, Xituvinia kumbe tindzimi tin’wana to tala. Hambileswi vo tala va swi kotaka ku vulavula Xirhaxiya, tibuku ta Bibele ta Xirhaxiya a ti tikhumbi hi ku hatlisa timbilu ta vona. Hi hala tlhelo, tibuku leti kumekaka hi tindzimi ta rikwavo ta va koka. Un’wana loyi a amukeleke xiphephana xa Bibele hi Xialtai u te: “I swinene leswi mi sunguleke ku humesa minkandziyiso hi ririmi ra ka hina.”

Xikombiso xin’wana i xa le Greenland, xihlala xa Arctic lexi nga ni vaaki va kwalomu ka 60 000 ntsena. Xihondzo xo Rindza ni Xalamuka! timagazini leti ti kandziyisiwa hi ririmi ra le Greenland, naswona ti rhandziwa ngopfu—ku fana ni tibuku tin’wana leti Timbhoni ta Yehovha ti ti kandziyisaka hi ririmi ra le Greenland. Entiyisweni, minkandziyiso yoleyo yi kumeka emakaya yo tala lama nga eswimitanini leswi nga eswihlaleni swa le kule.

ESouth Pacific, vanhu va kwalomu ka 7 000 va vulavula Xinaurua, va 4 500 va vulavula Xitokelaua naswona va 12 000 va vulavula Xirotuma. Sweswi Timbhoni ti humesa swiphephana swa Bibele ni tibroxara hi tindzimi teto swin’we ni minkandziyiso ya n’hweti ni n’hweti ya Xihondzo xo Rindza hi Xiniuea, lexi vulavuriwaka hi vanhu va kwalomu ka 8 000 ni Xituvalu lexi vulavuriwaka hi vanhu va kwalomu ka 11 000. Entiyisweni, Timbhoni ta Yehovha, i vakandziyisi lavakulu va tindzimi leti nga vulavuriwiki hi vanhu vo tala, va humesa minkandziyiso ya Bibele hi tindzimi to kota Xibislama, Xihiri Motu, Xipapiamento, Ximauritia Creole, Xinew Guinea Pidgin, Xiseychelles-Creole, Xisolomon Islands Pidgin ni hi tindzimi tin’wana to tala.

Hakanyingi, loko vanhu lava vulavulaka ririmi ro karhi va ri vatsongo, ni ndhawu ya vona yi va yitsongo naswona yi va evuswetini. Kambe, va nga ha va va tele vanhu lava tivaka ku hlaya ni ku tsala etindhawini teto. Naswona eka tindzimi ta kwalaho, hakanyingi Bibele hi yin’wana ya tibuku leti nga riki tingani leti kumekaka eka vaaki va kona. Entiyisweni, tin’wana ta tindzimi leti ti hava ni phepha-hungu rinene, tanihi leswi swi nga bindzurisiki ku humesa phepha-hungu hi tindzimi teto.

Xivangelo Xa Ku Endliwa Ka Ntirho Lowu Lowunene

Vanhu vo tala va ndhundhuzele matshalatshala ya Timbhoni ta Yehovha ya ku endla vuhundzuluxeri lebyi hikuva ti humesa tibuku leti antswisaka vutomi bya vanhu. Linda Crowl, mutirhi wa le ka Institute for Pacific Studies, leyi simekiweke eYunivhesiti ya South Pacific eSuva, le Fiji, u vule leswaku ntirho wa vuhundzuluxeri wa Timbhoni i “nchumu lowu tsakisaka swinene lowu endlekaka ePacific.” U bumabumela tibuku ta vona hikwalaho ka nkoka wa tona lowukulu.

Loko ku sunguriwe ku kandziyisiwa ka Xalamuka! hi tin’hweti tin’wana ni tin’wana tinharhu hi ririmi ra le Samoa, mhaka leyi yi hangalasiwe eka maphepha-hungu ya kwalaho ni le mahungwini ya tiko ya TV. Hi nkarhi wa vuhaxi, ku kombisiwe xifunengeto xa Xalamuka!, naswona ku phendliwe xihloko xin’wana ni xin’wana. Swihloko leswi a swi kombisiwa ha xin’we-xin’we.

Xa nkoka, ematikweni man’wana, vahundzuluxeri va tibuku ta Timbhoni va vutisiwa nkarhi ni nkarhi hi vafambisi va kwalaho va ririmi malunghana ni ririmi, matsalelo, ku vumbiwa ka marito lamantshwa ni swin’wana ni swin’wana. Swi le rivaleni leswaku ntirho wo dyondzisa lowu endliwaka hi Timbhoni ta Yehovha wu khumbe vutomi bya vanhu vo tala ku nga ri ntsena swirho leswi hisekaka swa mavandlha ya tona.

Kambe, hilaha swi vuriweke hakona exihlokweni lexi hundzeke, vanhu lavakulu lava lavaka ku ringana gidi ra timiliyoni—kwalomu ka n’we-xa-tsevu xa vaaki va le misaveni—a va swi koti ku hlaya ni ku tsala. Xana ku endliwe yini ku pfuna vanhu volavo hi rungula ra nkoka leri kumekaka hi ku hlaya ni ku tsala?

Ku Enerisa Swilaveko Swa Xisekelo Swa Dyondzo

Ematikweni yo tala Timbhoni ti hlele titlilasi ta mahala ta ku dyondzisa vanhu ku hlaya ni ku tsala. Ti tlhele ti endla ni tibuku ta tona ta ku dyondzisa, ku fana ni leyi nge Titolovete Ku Hlaya Ni Ku Tsala, leyi humesiweke hi tindzimi ta 28. Titlilasi leti ti pfune magidi yo tala ya vanhu, ku katsa ni vavasati ni vana, leswaku va tiva ku tsala ni ku hlaya.

EBurundi, Timbhoni ta Yehovha ti fambise titlilasi ta ku dyondza ku hlaya ni ku tsala leti pfuneke vanhu va madzana ku tiva ku hlaya ni ku tsala. Endzhaku ko kambisisa mimbuyelo leyinene ya titlilasi leti, Hofisi ya Tiko ya ku Dyondza ku Hlaya ni ku Tsala etikweni rero, yi nyike valeteri va mune lava nga Timbhoni sagwadi, hi September 8, 1999, ku nga Siku ra Misava Hinkwayo ra ku Dyondza ku Hlaya ni ku Tsala.

Ku kumiwe xiviko lexi landzelaka malunghana ni titlilasi ta ku dyondza ku hlaya ni ku tsala leti nga emavandlheni ya kwalomu ka 700 ya Timbhoni ta Yehovha eMozambhiki: “Emalembeni ya kwalomu ka mune lama hundzeke, swichudeni leswi ringanaka 5 089 swi pasile, naswona enkarhini lowu, ku tsarise swichudeni leswi ringanaka 4 000.” Xichudeni xin’wana xi tsarile: “Ndzi lava ku phofula marito ya mina yo tlangela xikolo lexi . . . A yo na yi xa eka mina. Hi ku pfuniwa hi xikolo lexi, se ndza swi kota ku hlaya, hambileswi ndza ha faneleke ndzi titoloveta, se ndza swi kota ku tsala.”

Ku sukela hi 1946, loko tirhekhodo ti sungula ku hlayisiwa eMexico, ku dyondzisiwe vanhu lava tlulaka 143 000 leswaku va kota ku hlaya ni ku tsala eswikolweni swo hlawuleka leswi simekeriweke xikongomelo lexi. Wansati la nga ni malembe ya 63 hi vukhale u tsarile: “Ndzi nkhensa Timbhoni ta Yehovha, leti ndzi dyondziseke ku hlaya ni ku tsala. Vutomi bya mina a byi ri ekhombyeni. Kambe, sweswi ndza swi kota ku ya eBibeleni ndzi ya lava ndzayo, naswona ndzi kume ntsako eka rungula ra yona.”

Etikweni ra le Dzongeni wa Amerika leri vuriwaka Brazil, Timbhoni ti dyondzise vanhu va magidi ku hlaya ni ku tsala. Un’wana la nga ni malembe ya 64 hi vukhale u ri: “Ku dyondza ku hlaya a swi fana ni ku ntshunxiwa etimpecanini endzhaku ka malembe yo tala. Sweswi ndza swi kota ku hlaya marungula yo hambana-hambana. Xa nkoka, hi leswaku ku hlaya ni ku dyondza Bibele swi ndzi ntshunxile etidyondzweni ta mavunwa.”

Hakanyingi vadyondzisi va Bibele lava nga Timbhoni ta Yehovha va pfuna swichudeni swa vona, ha xin’we-xin’we, ku dyondza ku hlaya swi ri swoxe. EPhilippines, Martina a a ri emalembeni yakwe ya vu-80 loko Mbhoni yin’wana yi n’wi endzela. Martina a a lava dyondzo ya nkarhi ni nkarhi ya Bibele, kambe a a nga swi tivi ku hlaya. Hi ku pfuniwa hi mudyondzisi wakwe wa Bibele, Martina u endle nhluvuko, naswona hi ku leteriwa loku yaka emahlweni evandlheni ra kwalaho, u fanelekele ku tirhisa Bibele ku dyondzisa van’wana. Namuntlha wa swi kota ku hlaya ni ku tsala, naswona i mudyondzisi wa nkarhi hinkwawo wa Bibele.

Swi le rivaleni leswaku vanhu hinkwavo va nga swi kota ku hlaya ni ku tsala. Kambe hi nga ha vutisa, Xana vutivi lebyi kumekaka eBibeleni malunghana ni Xikwembu ni swikongomelo swa xona swa va vuyerisa vanhu hakunene? Xihloko xo hetelela xa ntlhandlamano lowu xi ta hlamula xivutiso lexi.

[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 27]

“Ndzi Hava Marito Lawa Ndzi Nga Ma Vulaka . . . ”

Vatirhela-mfumo va hulumendhe, swirho swa ndzawulo ya dyondzo, ni vanhu lava tolovelekeke, hinkwavo va lemuke matshalatshala ya Timbhoni ta Yehovha ya ku dyondzisa vanhu emisaveni hinkwayo. Hi lexi xikombiso xa leswi va swi vulaka:

“Mina ni hulumendhe ya mina hi tsake ngopfu hikuva buku leyi [U Nga Hanya Hi Masiku eParadeyisini eMisaveni, hi Xituvalu] i nchumu wun’wana lowuntshwa ni wa nkoka eka ‘ndzhaka’ ya le Tuvalu. Mi fanele mi tsaka ngopfu hi ntirho lowu mi wu endleke—ntirho lowunene ngopfu eku akeni ka vutomi bya moya bya vanhu va rixaka leri. Ndzi kholwa leswaku ntirho lowu wu ta tsariwa ematin’wini ya laha Tuvalu malunghana ni ku kandziyisiwa ka tibuku ta ku dyondzisa.”—Dok. T. Puapua, khale ka holobye-nkulu wa le Tuvalu, South Pacific.

“Timbhoni ta Yehovha ti ni nongonoko lowunene wa ku kandziyisa tibuku, lowu tirhisaka thekinoloji ya sweswinyana ya le South Pacific. . . . Ntirho lowu wa ku kandziyisa i wunene ngopfu loko munhu a ehleketa hi swilo swo rharhangana swo vulavurisana leswi tirhisiwaka . . . hi vanhu va le Swihlaleni swa Pacific.”—Linda Crowl, Yunivhesiti ya South Pacific, eSuva le Fiji.

“Mawaku ndlela leyi buku leyi nge Xihundla xa Ntsako eNdyangwini hi ririmi ra Xiisoko yi nga yinene ni ku va ni matimba ha yona! Hi nkhensa vatirhi va ku tirhandzela lava tirhaka entlaweni wa vuhundzuluxeri bya Xiisoko ku hi pfuna leswaku hi yi twisisa hi ku helela buku leyi.”—C.O.A., Nigeria.

“Ndzi hava marito lawa ndzi nga ma vulaka yo kombisa ndlela leyi ndzi nkhensaka ha yona vuhundzuluxeri lebyi bya Bibele [Vuhundzuluxeri Bya Misava Leyintshwa hi Xiserbia], leyi swi olovaka ku yi twisisa. Enkarhini lowu hundzeke, ndzi ringete ku hlaya Bibele hinkwayo, kambe minkarhi hinkwayo a ndzi hatla ndzi lan’wa hikuva a ndzi nga ri twisisi ririmi ra kona. Sweswi ndza swi kota ku hlaya vuhundzuluxeri lebyi byo hlawuleka ni ku byi twisisa!”—J. A., Yugoslavia.

“Hi nkhensa minkandziyiso leyinene, leyi dyondzisaka ni leyi akaka leyi hundzuluxeriweke yi ya eka ririmi ra Xitiv. Entiyisweni, marito a ma nge swi koti ku phofula ku tlangela mimbuyelo hinkwayo ni xikhutazo lexi hi xi kumaka eka tibuku ni tibroxara leti. Minkandziyiso leyi yi fike emavokweni ya vanhu va magidi.”—P.T.S., Nigeria.

[Xifaniso]

Tikopi ta 36 wa timiliyoni, tindzimi ta 115

[Swifaniso leswi nga eka tluka 22, 23]

Tikopi ta “Vuhundzuluxeri Bya Misava Leyintshwa” leti tlulaka 100 wa timiliyoni ti humesiwile hi tindzimi ta 37

[Swifaniso leswi nga eka tluka 25]

Emisaveni hinkwayo, vanhu va kwalomu ka 2 000 va hlanganyela eku hundzuluxeleni ka minkandziyiso ya Timbhoni ta Yehovha. (Ntlawa wa vahundzuluxeri va Xizulu eAfrika Dzonga eximatsini; muhundzuluxeri wa Xijapani, ehansi)

[Xifaniso lexi nga eka tluka 25]

Timagazini leti tlulaka gidi ra timiliyoni ta “Xihondzo xo Rindza” ni “Xalamuka!” ta kandziyisiwa lembe ni lembe

[Swifaniso leswi nga eka tluka 26]

Titlilasi ta ku dyondza ku hlaya ni ku tsala ti fambisiwa hi Timbhoni ta Yehovha emisaveni hinkwayo. (Mexico, exineneni; na Burundi, ehansi)