Ndzilo! Hi Xihi Xitima-ndzilo Lexi U Faneleke U Xi Tirhisa?

HAKANYINGI hi hundza murindzi luya lontsongo la nga lo whii, ekhumbini, hi nga n’wi tekeli enhlokweni! Kambe, siku rin’wana a nga ha ponisa hofisi kumbe fektri ya hina hambi ku ri kaya ra hina leswaku ri nga tshwi. Switima-ndzilo leswi khomekaka swi nga pfuna ku sivela khombo leritsongo—pani leyi tshwaka exitofini kumbe tikhetheni leti lumekiweke hi xikufumerisi—leswaku ri nga nyanyi. Ku fana ni matlhari lama tirhaka hi ku tsopeta ka tihlo, swi endliwe hi ndlela yo kota ku tima nala a nga si va na matimba.

Tanihi leswi nala loyi a taka hi mixaka yo tala—ndzilo wa tihunyi, ndzilo wa oyili ni wa gasi, ndzilo wa gezi—switima-ndzilo leswitsongo swi kumeka hi mixaka yo tala. Hi ntolovelo, u lava ku tiva nala wa wena ni matlhari ya wena. Leswi a swi vuli leswaku u fanele u va mutimi wa ndzilo la nga ni vutshila, kambe swi vula ku tiva tindlela to hlayanyana ta xisekelo. Hi xikombiso, a wu ta va u endle yini exiyin’weni lexi landzelaka?

Mubaki a a kufumeta tipani letintshwa leti nga ni swigojana swa 20, leti a ti totiwe kahle hi mafurha ti lunghiseleriwa ku baka xinkwa. Kambe themositati a yi nga tirhi kahle, kutani a ku hisa ngopfu, hiloko mafurha lawaya ma tuvika musi. Mubaki, a vehele maglilavhu, a pfula ovhene hi ku hatlisa kutani a humesa tipani letiya. Kambe, hi ku endla tano, u humesele mafurha lama tshwaka ehandle laha ku nga ni moya wo tala. Vhuuu! Hiloko ndzilo wu lumeka kutani ku tlakuka langavi ri ya fika elwangwini. Mubaki, a nga vavisekanga, u lo tsutsuma a tlhela a vuya hi ku copeta ka tihlo a tamele xitima-ndzilo lexi nga ni khaboni-dayokisayidi kutani a tima ndzilo hi ku hatlisa. Kambe, hi ku hatlisa musi wu tlhele wu ku vuya-vuyani, kutani ndzilo wu lumeka nakambe. Swi endlekise xisweswo ka mune! Hi ku chava leswaku xitima-ndzilo xi ta hela ku nga ri khale, hiloko mubaki a koka nkumba wo tima ndzilo laha a wu vekiwe kona kutani a mbhonya tipani letiya ha wona. U te hefu, loko wu tima ndzilo lowuya—wu wu dlaya.

Hi ntolovelo, hi lava ku tirhisa xitirhisiwa xo antswa swinene lexi kumekaka leswaku hi tima ndzilo lowutsongo kambe lowu xungetaka. Kambe, loko mubaki a a tiva hi ndzilo lowu tilumekaka—ku nga nchumu lowu talaka ku endleka loko ku ri ni musi—a a ta va a lo tima ovhene, a nga yi pfuli minyangwa ya yona, kutani a tshika swilo leswi nga endzeni ka ovhene swi hola hi swoxe. Kumbe a a ta va a tirhise nkumba wo tima ndzilo ku sungula, kutani loko ku ri ni xilaveko, a tirhisa xitima-ndzilo lexi nga ni khaboni-dayokisayidi. Ku nga khathariseki leswaku xiyimo xi njhani, ntokoto lowu wu kombisa nkoka wa ku va ni vutivi bya xisekelo hi ndzilo ni ku tiva ndlela yo antswa yo wu tima.

“Swiaki” Leswi Vangaka Ndzilo

Swilo leswi vuriwaka swiaki swa ndzilo hi swona leswi endlaka hi twisisa ndlela leyi ndzilo wu sungulaka ha yona: mafurha ni okisijini swin’we ni ku hisa swi lumeka ndzilo. Loko u susa xiaki xin’we, a wo tima ndzilo ntsena kambe u sivela wun’wana leswaku wu nga ha tlheli wu pfuka. A hi voneni ndlela leyi swi tirhaka ha yona.

MAFURHA: Ku fana na hina, ndzilo wa timeka loko wu nga ri na mafurha. Vatimi va ndzilo va landzela nsinya lowu wa nawu loko va ringeta ku timela nhova leyi tshwaka. Loko ku pfurha ndzilo ekhixini, ndlela yo antswa yo wu timela i ku tima gasi ya kona. Kambe, eswiyin’weni swin’wana swi nga ha tika kumbe swi nga koteki ku susa xin’wana xa leswi vangaka ndzilo.

OKISIJINI: Nakambe, ndzilo wu fanele wu kuma moya ku fana na hina. Loko u chela ndzilo hi misava kumbe u wu funengeta hi nkumba wo tima ndzilo, wa kutela kutani wu timeka. A swi kali swi lava leswaku okisijini yi hela hinkwayo ku va kona ndzilo wu nga ta tima. Loko u hunguta mpimo lowu tolovelekeke wa okisijini leyi yi hi rhendzeleke ku suka eka 21 wa tiphesente ku ya eka 15 wa tiphesente, swilo swo tala—hi xikombiso, swihalaki leswi khomaka ndzilo swin’we ni swilo swin’wana leswi nga riki na swihalaki—a swi nge he tshwi.

KU HISA: Nchumu wo hisa lowu nga ha sungulaka ndzilo ku nga ha va xikufumerisi, xitofu, tiplaka to tala leti tlhomiweke eka plaka yin’we ya gezi, nhlahle ya ndzilo kumbe kala, tilo kumbe mfurheko lowu vangiwaka hi byanyi byo bola, tikhemikhali leti bulukaka kumbe swin’wana swo hlayanyana. Tsundzuka, loko u vona musi, ngopfu-ngopfu lowu vangiwaka hi mafurha lama nga exitikweni, ndzilo wu nga ha tilumeka nkarhi wun’wana ni wun’wana.

Nchumu Lowu Endleriweke Ndzilo Lowutsongo Wa Mixaka Hinkwayo

Hambileswi makaya yo tala ma nga riki na switima-ndzilo, hakanyingi nawu wu koxa leswaku tifektri, tihofisi ni miako ya mani na mani yi va na swona. Switima-ndzilo leswi tolovelekeke i mati, tikhemikhali to tsakama, khuvi leri nga ni tikhemikhali, mapa lama omeke ni khaboni-dayokisayidi. Switima-ndzilo leswi nga ni khemikhali leyi vuriwaka Halon a swi tirhisiwi hikuva ku ehleketiwa leswaku swi onha ozoni le matilweni. Switima-ndzilo swo tala swa manguva lawa swi ni swifaniso leswi kombaka leswaku swi nga tirhisiwa kwihi ni lomu swi nga fanelangiki ku tirhisiwa kona, kumbexana swi nga ha va ni mimfungho ya kona, ku pfuna vatirhisi va swona leswaku va hlawula xitima-ndzilo lexi faneleke hi nkarhi wa xiyimo xa xihatla. Naswona swo tala swi ni letere ro kota A, B kumbe C, leri kombisaka leswaku xi nga tirhisiwa eka ndzilo wa njhani. Loko u tshikilela kunupu leyi pfaleke, xi humesa moya lowu nga ni matimba hi rivilo lerikulu. Switima-ndzilo swi fanele swi kamberiwa nkarhi ni nkarhi tanihi leswi swi nga ni moya lowu nga ni matimba. Naswona switima-ndzilo swi fanele swi vekiwa ekusuhi ni minyangwa naswona swi fanele swi fikeleleka hi ku olova. Sweswi a hi kambisiseni xitima-ndzilo xin’wana ni xin’wana hi ku komisa.

Switima-ndzilo leswi tirhisaka mapa swi ni tikhemikhali leti timaka ndzilo naswona swa swi kota ku tima mindzilo yo hambana-hambana. Mapa lama omeke a ma tirhi ntsena ku tima ndzilo wa ntlawa wa A ni wa ntlawa wa B kambe ma pfuna ni le ku lwisaneni ni ndzilo wa ntlawa wa C (lowu vangiwaka hi gezi). Lexi tsakisaka, xitima-ndzilo lexi xi kotaka ku tima mindzilo yo hambana-hambana i xisirhelelo lexikulu ekaya ra wena. Mapa lama omeke ma tala ku thyakisa—kambe thyaka a hi nchumu loko ri pimanisiwa ni leswi a swi ta endleka!

Switima-ndzilo leswi humesaka mati hi matimba swa pfuna eka ndzilo wa maphepha, wa timhandzi, wa tipulasitiki, loko ku tshwa thyaka kumbe tinguvu. Hakanyingi ndzilo lowu wu vuriwa ndzilo wa ntlawa wa A. Mati ma nga tima ndzilo ntsena loko ma tele. Loko mati ma tele, ma tima ndzilo hi ku hatlisa lerova ndzilo wa tsandzeka ku pfuka, xisweswo wu fa. Kambe u nga tirhisi mati eka swihalaki leswi tshwaka. U va u wu nyika matimba loko u chela mati! Nakambe, tanihi leswi mati ma fambisaka gezi, a wu fanelanga u ma tirhisa, kumbe u tirhisa xitima-ndzilo lexi nga ni mati laha ku nga ni tiwayere ta gezi leyi tirhaka.

Switima-ndzilo leswi tsakamaka swi ni tikhemikhali ta munyu lowu nga ni alkali naswona swa swi kota ku tima ndzilo lowu nga ni mafurha yo sweka ha wona kambe ku nga ri ndzilo lowu nga ni swiaki swa petirolo. Nakambe swa swi kota ku tima ndzilo wa ntlawa wa A.

Switima-ndzilo leswi nga ni swihalaki leswi nga ni khuvi ra tikhemikhali swi tirha kahle, ku nga ri ntsena eka ndzilo wa ntlawa wa A kambe ngopfu-ngopfu ni le ka ndzilo lowu vangiwaka hi swihalaki leswi tshwaka (tioyili ta le tifemeni, mafurha ni tipende), lowu hi ntolovelo wu tiviwaka tanihi ndzilo wa ntlawa wa B. Ku ni mixaka yimbirhi ya switima-ndzilo leswi nga ni khuvi leri nga ni tikhemikhali, hikwalaho, kamba leswaku hi swihi leswi fikelelaka swilaveko swa wena ku antswa. Loko swi tirhisiwa eka swihalaki leswi pfurhaka, switima-ndzilo leswi swa swi funengeta hi rikoko leri nga tshwiki leri timelaka langavi kutani swi dlaya okisijini. Hikwalaho, switima-ndzilo leswi swi fanele swi cheriwa kahle leswaku swi nga ngheni endzeni ka swihalaki, kambe, swi swi funengeta. Lemuka leswaku a wu tirhisi switima-ndzilo leswi nga ni khuvi ekusuhi ni gezi.

Switima-ndzilo leswi tirhisaka khaboni-dayokisayidi swi nga tirhisiwa ku tima ndzilo wun’wana ni wun’wana handle ka ndzilo lowu nga ni gasi. Swi tima ndzilo hi ku dlaya okisijini. Kambe, hilaha hi voneke hakona eku sunguleni, loko nchumu lowu tshwaka wa ha hisa, wu nga ha lumeka ndzilo nakambe. Khaboni-dayokisayidi i gasi, hikwalaho, ndhawu leyi nga ni rimoyana, leyi pfulekeke, yi endla leswaku switima-ndzilo leswi swi nga tirhi kahle. Kambe, leswi xi nga thyakisiki loko xi tima ndzilo, xi endla leswaku vanhu va xi rhandza loko va timela michini ya rivovo ni switirhisiwa swa tielektroniki. Kambe, etindhawini leti pfalekeke, khaboni-dayokisayidi yi nga ha dya okisijini, kutani loko u ri endhawini yo tano leyi pfalekeke, tiyiseka leswaku wa huma loko ndzilo wu timekile kutani u pfala nyangwa.

Nkumba wo tima ndziloa i nchumu wa kahle wo timela ndzilo naswona i wunene eka ndzilo lowutsongo, lowu pfaleriweke ku fana ni lowu nga ha vaka ehenhla ka xitofu xa le khixini kumbe emeteni. Koka nkumba lowu laha wu hayekiweke kona, u wu pfula, u timbhonya ha wona emahlweni leswaku u tisirhelela eka malangavi, kutani u khubumeta ndzilo ha wona. Ina, loko u nga si tima nchumu lowu vangaka ndzilo, wu time hi nomu lowu.

Minkumba yo tima ndzilo na yona yi nga ponisa vutomi bya wena loko tinguvu ta wena to tshuka ti khoma ndzilo. Exiyin’weni xo tano, tsundzuka nawu lowu wa nkoka: “Tiwisele ehansi, u vumbuluka-vumbuluka.” U nga tshuki u tsutsuma; loko u tsutsuma u pfurhetela ndzilo. Loko wo swi kota kumbe un’wana o swi kota ku ku tsondzela hi nkumba wo tima ndzilo loko u ri karhi u vumbuluka, wu ta hatla wu timeka ndzilo wolowo.

Nchumu Wa Nkoka Ku Tlula Switima-ndzilo

Ina, ndlela yo antswa swinene yo tisirhelela endzilweni, i ku wu sivela; hikwalaho, ehleketa kahle. Mencisi ni swilumeka-ndzilo, swi veke ekule ni vana. Susa swilo hinkwaswo leswi nga exitofini kumbe ekusuhi ni xitofu leswi nga ha khomaka ndzilo. U nga sweki u ambale swiambalo leswi lenga-lengaka, mavoko ya swiambalo lama yaka hala ni hala ma nga ha khoma ndzilo. Nghenisa michini leyi nun’hwetaka musi ekaya ra wena.

Hi leswi swilemukiso swin’wana. U nga nghenisi tintambhu to tala ta gezi eka plaka yin’we. U nga tshuki u siya mafurha kumbe swilo leswi u swi katingaka swi ri swoxe ehenhla ka xitofu lexi hisaka. Xiya leswaku u swi veka kwihi swikufumerisi swa wena. Loko u ri ni mabodlhela ya gasi ekusuhi ni yindlu, tiphayiphi ta gasi ti langutisise ekule ni muako—ku nga tona ti nga nyanyisaka ndzilo. Tirhisa tifuzi ta gezi ta mpimo wa kona. Cinca tintambhu ta gezi leti onhakeke.

Xana u tshama u ehleketa hi leswaku ndyangu wu praktisa ku huma endlwini loko ko tshuka ku pfurhe ndzilo? Leswi swi nga ponisa vutomi hakunene. Hlela leswaku ndyangu wu hlangana endhawini yo karhi—endhawini hambi yi ri yihi leyi nga riki na khombo leyi swi olovaka ku yi kuma ninhlikanhi kumbe nivusiku. Naswona nyika van’wana mintirho: I mani loyi a nga ta pfuna swihlangi kumbe lava lamaleke leswaku va ya endhawini leyi hlayisekeke? I mani loyi a nga ta vitana ndzawulo yo tima ndzilo? Ina, ku praktisa ndlela yo huma loko ko tshuka ku pfurhe ndzilo swi ponisa vutomi, hikuva mi praktisa ndlela leyinene yo huma ha yona exiyin’weni xo tano, swa tiendlekela naswona hi xihatla.

Loko Ndzilo Wu Ri Wukulu Ngopfu

Tsundzuka, mi nga xava nhundzu yin’wana kambe vutomi a mi nge byi xavi. U nga hoxi vutomi bya wena ekhombyeni leswaku u tima ndzilo. Kambe, loko ku nga ri na khombo leswaku u ya emahlweni u tima ndzilo, swi endle u ri endhawini leyi nga ta ku pfumelela ku tsema u ri vona. Kambe, loko u nga tiyiseki leswaku xitima-ndzilo lexi u xi khomeke hi xona kumbe u chava leswaku ndzilo wa kona i wukulu ngopfu, huma hi ku hatlisa kutani u vitana ndzawulo yo tima ndzilo.

Nakambe, xiya leswaku musi, ngopfu-ngopfu musi lowu nga ni tikhemikhali, hi wona wu dlayaka vanhu vo tala ku tlula malangavi hi woxe—wu nga dlaya munhu ku nga si hela ni timinete timbirhi! Hikwalaho loko u baleka emuakweni lowu tshwaka, khunkhusela. A ku na musi wo tala ekusuhi ni fuloro naswona moya wa kona wu phyuphyile. Loko swi koteka, pfala tinhompfu ta wena hi lapi leri tsakamaka. Rhanga u khoma nyangwa hi nhlanekele u nga si wu pfula. Loko wu hisa, ku ni ndzilo etlhelweni lerin’wana; lava ndhawu yin’wana yo huma. Naswona pfala minyangwa hinkwayo leyi u humaka hi yona. Leswi swi endla leswaku ndzilo wu nga kumi okisijini yo tala. Loko ku ri ni tikhexe (elevator), u nga ringeti ni ku ringeta ku nghena eka tona—ti nga ha yima, kutani ti ku oxa!

Hikwalaho loko u kunguhata ku xava swilo swo tisirhelela loko ku ri ni ndzilo endlwini ya wena, emovheni kumbe ebindzwini ra wena, swi nga antswa u bula ni valawuri va ndzilo endhawini ya ka n’wina. Vuxokoxoko bya kona byi nga hambana hi ku ya hi matiko, hikwalaho a hi bulanga hi byona eka xihloko lexi.

Hikwalaho, enkarhini lowu taka loko u vona un’wana wa varindzi volavo lavatsongo ku nga switima-ndzilo, yima, u tolovelana na yena. Siku rin’wana u ta n’wi nkhensa swinene.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Dayagramu/Swifaniso leswi nga eka tluka 25]

(Leswaku u vona rungula leri hleriweke hi ku helela, vona nkandziyiso wa kona)

NDZILO

mafurha

ndzilo

okisijini

[Swifaniso]

NTLAWA WA A

NTLAWA WA B

[Xihlovo Xa Kona]

Chubb Fire Safety

[Dayagramu leyi nga eka tluka 26]

(Leswaku u vona rungula leri hleriweke hi ku helela, vona nkandziyiso wa kona)

Loko swiambalo swa wena swi khoma ndzilo, u nga tsutsumi

1. YIMA

2. TIWISELE EHANSI

3. VUMBULUKA-VUMBULUKA

[Xihlovo Xa Kona]

© Coastal Training Technologies Corp. Reproduced by Permission

[Xifaniso lexi nga eka tluka 24]

Ku ni switima-ndzilo swo tala swa mixaka-xaka swa le kaya

[Xihlovo Xa Kona]

Xifaniso lexi nga laha henhla: Xi tlhele xi kandziyisiwa hi mpfumelelo wa NFPA 10 - 1998, Portable Fire Extinguishers, Copyright © 1998, National Fire Protection Association, Quincy, Massachusetts 02269. Rungula leri tlheleke ri kandziyisiwa a hi langutelo leri heleleke ni xiyimo xa le nawini xa NFPA emhakeni leyi ku tlheleke ku buriwa ha yona leyi ku nga lo kombeteriwa eka rungula ra yona hi ku angarhela.