Loko Ku Va Ni Munyama Ninhlikanhi

HI VATSARI VA XALAMUKA! EANGOLA NI LE ZAMBIA

‘XANA swi nga endleka leswaku ku va ni munyama ninhlikanhi? A swi nge endleki sweswo,’ van’wana va nga ha vula tano. Kambe sweswo swa endleka ko talanyana emalembeni man’wana ni man’wana ya khume—loko n’weti wu sirha dyambu hilaha ku heleleke. I yini lexi vangelaka leswaku n’weti wu sirha dyambu naswona ha yini xi ri xiendlakalo lexi tsakisaka ku xi hlalela? Hi ta kuma nhlamulo hi ku rhanga hi kambisisa n’weti.

Xana wa swi tiva swivumbeko swo hambana-hambana swa n’weti loko misava yi ri karhi yi wu rhendzela? Loko n’weti wu ri etlhelo leri ra tilo naswona dyambu ri ri etlhelo lerin’wana, hi vona n’weti lowu thwaseke wu tlhandluka evuxeni loko dyambu ri pela. Loko masiku ma ri karhi ma hundza, n’weti wu ya wu tlhandluka nivusiku, wu famba hakatsongo-tsongo wu kongoma laha dyambu ri tlhavaka kona. Naswona wu ya wu hunguteka kutani wu sala wu ri wutsongo ngopfu. Xiphemu lexi seleke lexi vonakaka ninhlikanhi, xi ta hetelela xi nyamalarile. Hi nkarhi wolowo ku vuriwa leswaku n’weti wu file hikuva wu va wu yime exikarhi ka dyambu ni misava. Wu tlhela wu sungula ku vonakala hakatsongo-tsongo hikuva wu ya wu suka ekusuhi ni dyambu kutani wu hetelela wu thwasile. Ndzhendzheleko wolowo wu teka kwalomu ka masiku man’wana ni man’wana ya 28.

Dyambu ra sirheka loko n’weti wu yime exikarhi ka rona ni misava. Hi ntolovelo a hi swi xiyi loko n’weti wu hundzana ni dyambu ninhlikanhi hikuva wu va wu nga ri ehansi ka rona hi ku kongoma. Kambe, ku va ni minkarhi leyi dyambu, n’weti ni misava swi yimaka swi kongomanile. Kutani ndzhuti wa n’weti wu funengeta misava, hileswi n’weti wu vaka wu sirhe dyambu.

Ku ni swilo swo karhi leswi endlekaka exikarhi ka dyambu, n’weti ni misava leswi endlaka leswaku n’weti wu sirha dyambu. Dyambu i rikulu ngopfu, xirhendzevutana xa rona xi tlula xa n’weti hilaha ku phindhiweke ka 400. Naswona xin’wana lexi xiyekaka, dyambu ri le kule swinene ni n’weti hilaha ku phindhiweke ka 400. Hi swona leswi endlaka leswaku hi vona onge dyambu ni n’weti swi vonaka swi ringana. Xisweswo, minkarhi yin’wana n’weti wu nga vonaka wu sirhe dyambu hi ku helela.

Leswaku n’weti wu kota ku sirha dyambu hilaha ku heleleke, dyambu, n’weti ni misava swi fanele swi kongomana, kambe n’weti wu fanele wu va ekusuhi swinene ni misava.a Hi nkarhi wolowo, xiphemu lexitsongo xa n’weti xi sirha xiphemu xo karhi xa misava.

Hi nkarhi lowu n’weti a wu sirhe dyambu hi ku helela hi June 21, 2001, ndzhuti wa n’weti a wu fanele wu siva ndhawu leyi ringanaka 200 wa tikhilomitara. Munyama lowu a wu ta vonaka loko dyambu ri tlhava evuxeni bya ribuwa ra Amerika Dzonga, kutani wu hundzela eAtlantic Dzonga, laha a wu ta heta kwalomu ka timinete ta ntlhanu wu funengete misava hi ku helela. Loko wu hundza eAngola, eZambia, eZimbabwe ni le Mozambhiki, a wu ta helela eribuweni ra le vuxeni bya Madagascar loko dyambu ri pela. A hi voneni leswaku vanhu lava a va honolele matilo eAngola ni le Zambia va vone yini.

Ku Lunghiselela Xiendlakalo Lexi

Valavisisi lava nga ni vutshila, vativi va tinyeleti ni van’wana vo tala va khitikanele eAfrika va nyanyukile leswaku va ta vona loko n’weti wu sirha dyambu hi ku helela ro sungula eka gidi ra malembe lerintshwa. Vapfhumba vo tala va kongome entsindza wa le Zambia, ku nga Lusaka, leswaku va ya hlalela kona xiendlakalo lexi tanihi leswi a ku ri rona ntsena doroba leri a xi ta vonaka eka rona.

Swi vonaka onge a ku ri ro sungula Zambia ri kume vapfhumba vo tarisa xileswi. Lusaka a ri pfumala ni vuphelo bya marhi hi vapfhumba emasikwini ma nga ri mangani lama yisaka eka siku ra xiendlakalo lexi. Ana se a ku hundze tin’weti to hlayanyana ku ri karhi ku lunghiseleriwa xiendlakalo lexi. Vapfhumba a va lo vuya etihotela, etindhawini to dzima matende swin’we ni le makaya ya vanhu.

Ndhawu yin’wana leyi vaendzi a va ta hlalela xiendlakalo lexi va ri eka yona a ku ri rivala ra swihaha-mpfhuka ra le Lusaka, laha a va ta fika nimixo, kutani va tlhela nimadyambu. Se a ku hundze mavhiki yo tala switichi swa xiya-ni-moya swi ri karhi swi tivisa hi ta xiendlakalo lexi, swi ri karhi swi lemukisa vanhu hi ku phindha-phindha hi makhombo ya ku hlalela dyambu hi ku kongoma. Ku xavisiwe tinghilazi to tala to hlalela dyambu lerova switolo swo tala swi xavise tinghilazi hinkwato leti a swi ri na tona.

Kambe, eAfrika, n’weti a wu ta sungula wu sirha dyambu le Angola, exidorobanini xa Sumbe lexi kumekaka eribuweni. Hi kona laha vahlaleri a va ta vona n’weti wu sirha dyambu hi ku helela nkarhi wo leha timinete ta mune ni hafu.

Etin’hwetini to hlayanyana siku leri ri nga si fika, a ku ri ni tibhodo to tala leti a ti tivisa vanhu hi siku leri ni ku va lemukisa hi makhombo ya kona, leti a ti dzimiwe entsindza wa Angola, ku nga Luanda ni le madorobeni man’wana lamakulu. Ndzhuti wa n’weti a wu ta hundza hi le xikarhi ka tiko, kutani vanhu hinkwavo va le Angola a va ta vona munyama wo karhi. ELuanda, n’weti a wu ta siva xiphemu lexikulu xa dyambu. Hulumendhe, hi ku tirhisana ni tikhampani tin’wana yi hlele ku xava tinghilazi to hlalela ha tona, ematikweni man’wana. To tala ti nyikiwe mahala eka vanhu lava nga riki na mali.

Le Angola, xiendlakalo lexi a xi hlaleriwela le Sumbe, leyi nga etimbaleni ta ribuwa ro saseka leri nga exikarhi ka Atlantic Dzonga ni le timbala-ntshaveni xikarhi ta Angola. Ndhawu ya Sumbe a yi si tshama yi langutana ni tinyimpi leti onheke tiko ra Angola, kutani vapfhumba va fike exidorobanini lexi nga siki tshama xi onhiwa, lexi nga ni vanhu va kwalomu ka 25 000 lava nga ni xinghana naswona va rhandzaka vaendzi. Leswaku va kuma ndhawu leyi va nga ta rhurhela vapfhumba eka yona, ku endliwe tindhawu tin’wana to rhurhela vanhu naswona ku tlhele ku antswisiwa ni xitichi xa gezi. Ku endliwe nhlengeletano yo hlawuleka yo dyondzisa hi xiendlakalo lexi, leyi eka yona a ku ri ni vativi va sayense, vaholobye va hulumendhe ni lava tirhanaka ni timfanelo ta vanhu va le Angola ni le matikweni man’wana. Ku lunghiseriwe ndhawu leyikulu eribuweni leswaku vanhu va ta titsakisa hi mpimo lowukulu ku tlula hambi ku ri rini eSumbe.

Ku Fika Ka Siku Leri A Ri Languteriwile

Xin’wana lexi pfunaka hi ku hlalela xiendlakalo lexi eAngola hileswi hi June ku nga riki na mpfula. Kambe, ehleketa ndlela leyi vanhu a va hele matimba ha yona loko tolo ka kona ku va ni mapapa endhawini ya Sumbe! Mapapa ma pfale vusiku hinkwabyo ku fikela nimixo. Xana sweswo swi vula leswaku vanhu a va nga ta xi vona xiendlakalo lexi? Mapapa ma ve kona ku fikela ninhlikanhi, kutani endzhaku ka sweswo ri xa kahle ku sala ku nga ha ri na papa ni rin’we. Mawaku ntsako lowu veke kona endzhaku ka sweswo! Swi ve tano ni le Zambia laha na kona ku pfukeke ku ri ni mapapa. Kambe na kona mapapa ma hatle ma hangalaka. Yingisa loko lava va tivoneleke hi ya vona va hlamusela leswi endlekeke.

Angola: “Hi hlawule ku hlalela xiendlakalo lexi endhawini leyi dumeke leyi nga ekusuhi ni lwandle. Loko nkarhi wu ya wu tshinela, vanhu va hlengeletanile eribuweni ni le tindhawini leti a ku lunghiseleriwe leswaku ku ta hlaleriwa eka tona. Ninhlikanhi, loko xiendlakalo lexi xi ri ekusuhi ni ku sungula, vanhu vo tala va sungule ku vehela tinghilazi ta vona to sirhelela mahlo, va lunghekela ku vona n’weti loko wu sungula ku sirha dyambu. Nindzhenga, n’weti wu sungule ku sirha dyambu. Hi ku tirhisa swivona-kule hi sungule ku vona swivati swa ntima edyambyini. Vahlaleri va vone swivati leswi ha xin’we-xin’we loko dyambu ri sirhiwa hi n’weti. Loko n’weti wu ri karhi wu sirha dyambu, ku sungule ku titimela naswona ku ve ni ku phumela loku nga tolovelekangiki. Eku heteleleni, ku ve ni munyama loko xiphemu lexi a xi sele xa dyambu xi funengetiwa hi n’weti.”

Zambia: “Leswi rhavi ra Timbhoni ta Yehovha ra le Zambia ri kumekaka endhawini ya le Makeni le Lusaka, ri ve ndhawu leyinene yo hlalela xiendlakalo lexi. N’weti wu sungule ku sirha dyambu hi 3:07 nindzhenga. Kutani mindzhuti yi sungula ku vonaka emiakweni naswona ku vonaka miseve ya dyambu emindzhutini yoleyo. Moya wu hunguta ku hunga ni swinyenyana swi tshika ku ba miloti. Swiharhi swi tilunghiselela ku etlela. Hi 3:09 nindzhenga loko ku sele tisekene ti nga ri tingani leswaku ku va munyama, xiphemunyana xa dyambu lexi seleke xi ye xi sirheka kukondza ku sala ku vonakala lokutsongo. Xiendlakalo xexo xi vitaniwa vuhlalu bya Baily ni xingwavila xa dayimani.b Endzhaku ka sweswo ku vonakala ka dyambu ku cincile ku va muhlovo wo tshwuka onge wu kwalarile ivi ku landzela munyama!”

Angola: “Ku vangama ka xivumbeko xa xingwavila xa dayimani ku endle leswaku vanhu va hlamala ni ku huwelela. Hiloko hi 1:48 ninhlikanhi hi nkarhi wa laha, n’weti wu sungula ku sirha dyambu hi ku helela. Vanhu va angule hi tindlela to hambana-hambana. Van’wana a va khomeke hi ku teka swifaniso. Van’wana va sungule ku huwelela hi nkarhi wun’we va ku, ‘N’weti se wu sirhe dyambu hilaha ku heleleke! Ina, se wu ri sirhile!’ Kasi van’wana va sungule ku ba miloti ni ku huwelela hi ku hlamarisiwa hi ku vona munyama ni nhlikanhi. Miseve ya dyambu a yi vonaka yi tlhave ematlhelo hinkwawo ya n’weti lowu dzwihaleke. Hi xitshuketa, onge hiloko nkarhi wu lo hatlisisiwa, ku sungula ku vonakala loko dyambu ri huma etlhelo lerin’wana ra munyama.

“Loko dyambu ri ri karhi ri humela erivaleni, hi vone swivati swa rona leswi a swi tumbetiwe hi munyama, swi sungula ku humelela ha xin’we-xin’we.”

Zambia: “Laha xiendlakalo lexi xi hete timinete tinharhu ni tisekene ta 14, kutani ku ve ni nkarhi lowu ringaneke wo vona ku hlawuleka ka xona. A ku ri ni munyama emisaveni kambe exibakabakeni a ku ri ni miseve ya dyambu. Hambileswi xibakabaka a xa ha ri xa wasi, a swi koteka ku vona tipulanete leti hi ntolovelo ti vaka ti sirhiwe hi dyambu—hi xikombiso, hi swi kotile ku yi vona kahle pulanete ya Jupiter ni ya Saturn. Kumbexana nchumu lowu a wu xiyeka ngopfu eka xiendlakalo lexi i ku vonakala ka dyambu loku a ku rhendzele munyama wa n’weti. Loko u languta a wu vona muvala lowu lavaka ku va xitshopana. Vahlaleri va vule va nyanyukile va ku ‘swa hlamarisa.’ Hakatsongo-tsongo n’weti wu ye wu hambana ni dyambu kukondza loko ku va ni ku vonakala emisaveni. Xiendlakalo xexo xi hele hi 4:28 nindzhenga!”

Leswi Hi Nga Swi Dyondzaka Eka Xiendlakalo Lexi

Endzhaku ka sweswo, vanhu vo tala va vule ndlela leyi xiendlakalo lexi xo hlamarisa xi va khumbeke ha yona. Le Angola wansati un’wana u vule leswaku ku sele katsongo a hume mihloti. Un’wana u vule leswaku leyi i nyiko yo saseka leyi humaka eka Xikwembu. Kasi un’wana u vule leswaku xiendlakalo xo tano xi huma ntsena eka Muvumbi la nga ni rirhandzu, leswaku vanhu va ta kota ku tlangela ku xonga loku hlamarisaka swonghasi ka matimba ya dyambu lama endlaka leswaku ku va ni vutomi emisaveni.

Swi ve erivaleni leswaku vanhu vo tala va le Afrika va n’wi xixima swinene Muvumbi ni Bibele. Loko Timbhoni ta Yehovha edorobeni ra Sumbe ti vulavula ni van’wana hi xiendlakalo lexi kutani ti vula leswaku lexi ko va xin’wana xa swiendlo leswi hlamarisaka swa Yehovha, Muvumbi wa hina, vaaka-tiko va swi tsakerile ku bula hilaha ku engetelekeke hi mhaka leyi. Vo tala va ti amukele hi mandla mambirhi timagazini ta sweswinyana ta Xihondzo xo Rindza, leti a ti hlamusela swin’wana swa swiendlo leswi, leswi hlamarisaka.

Xiendlakalo lexi humeleleke exibakabakeni xi pfune vanhu vo tala leswaku va rivala swa xinkarhana hi swiphiqo swa vona, va hlalela nchumu lowu tsakisaka ni lowu hlamarisaka hakunene. Van’wana lava voneke swivumbeko leswi hlamarisaka swa dyambu, leswi hi ntolovelo swi nga vonakiki, va anakanye hi ku vangama loku nga vonakiki kambe loku hlamarisaka swinene ka Muvumbi wa rona, Yehovha Xikwembu.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Dayagramu leyi nga eka tluka 28]

(Leswaku u vona rungula leri hleriweke hi ku helela, vona nkandziyiso wa kona)

→ →

Dyambu → N’weti ⇨ Ndhawu leyi nga ni munyama ⇨ Misava

→ →

[Xihlovo Xa Kona]

© 1998 Visual Language

[Swifaniso leswi nga eka tluka 31]

Vuhlalu bya Baily

Munyama

Xingwavila xa dayimani

[Xihlovo Xa Kona]

Courtesy Juan Carlos Casado, www.skylook.net

[Xifaniso lexi nga eka tluka 31]

Lava hlaleleke loko n’weti wu sirha dyambu eLusaka, le Zambia