Nkongomiso Lowu Tlulaka Vutlhari Bya Ntumbuluko
“Loko mahanyelo ya munhu ku ri leswaku i ku endla xin’wana ni xin’wana lexi a xi lavaka ku nga ri na misinya ya milawu leyi lawulaka leswi a swi endlaka, milawu leyi endliwaka hi vanhu ku to va vuhava ntsena.”—DOK. DANIEL CALLAHAN.
MARITO ya Callahan a ma welanga hansi, hikuva ku hohloka ka mahanyelo loku nga kona emisaveni hinkwayo ku endle leswaku mimfumo yi endla milawu yo tala ku lwisana ni vugevenga. Eka Nhlangano wo sungula wa Vamanana va le Nigeria, presidente wa le Nigeria u vule leswaku u karhatekile swinene hi vumundzuku bya tiko. A a nga vulavuli hi tipolitiki kumbe vusweti, kambe a vulavula hi “xiphiqo lexikulu swinene—xa ku hohloka . . . ka mahanyelo emindyangwini, emintirhweni, emigangeni ni le tikweni hinkwaro.”
Eka nkambisiso lowu endliweke le Britain eka vamanana va kwalomu ka 1 736 ku kumeke leswaku “vutomi bya ndyangu bya onhaka hikwalaho ka ku tikhoma ko biha ni ku andza ka vatswari lava nga voxe.” Ni le Chayina swi tano, mahanyelo lamanene ma hohlokile. Vanhu va kwalaho va sungula timhaka ta masangu va ha ri vatsongo, naswona va swi endla ni vanhu vo tala ku tlula eku sunguleni, ku vika magazini wa Time. Muntshwa wa le Chayina loyi a tibumaka hi ku etlela ni vanhu vo tlula 100 u ri: “I vutomi bya mina naswona ndzi nga endla xin’wana ni xin’wana lexi ndzi xi lavaka.”
Mahanyelo yo biha ma khumba ni valawuri. Javed Akbar u vule leswi landzelaka eka phepha-hungu ra le Canada, ra Toronto Star, u te: “Vanhu a va ha languti varhangeri va vona tanihi swikombiso leswinene swa mahanyelo lamanene.” Van’watipolitiki, varhangeri va mabindzu lamakulu hambi ku ri varhangeri va ta vukhongeri “swi vonaka va nga ri na mahanyelo lamanene.”
Hikwalaho Ka Yini Vanhu Va Nga Tikhomi?
Ku ni swilo swo hambana-hambana leswi vangaka xiyimo lexi. Xin’wana xa swona i moya wa ku delela milawu ya khale leyi vanhu a va hanya ha yona. Hi xikombiso, nkambisiso lowu endliweke le Dzongeni wa tiko ra United States wu kombe leswaku swichudeni swo tala swa le kholichi swi vula leswaku “munhu u fanele a tiendlela xiboho leswaku hi swihi leswi nga swinene naswona hi swihi swo biha.”
Mutsari wa timhaka ta politiki Zbigniew Brzezinski u boxe mhaka yin’wana. U tsale leswaku vanhu va namuntlha “va rhandza ku enerisa ku navela ka vona hi nkarhi wolowo, va nga ri na mhaka ni swilaveko swa van’wana hikwalaho ka leswi va ehleketa leswaku xikongomelo xa vutomi i ku lava ntsako.” Moya wa ku tifuma, makwanga ni ku lava ku titsakisa swi nga ha vonaka swi ri swilo leswinene, kambe, xana hakunene swi nga ku nyika ntsako wa xiviri, ku eneriseka ni ku tirhisana kahle ni van’wana?
Yesu u te: “Vutlhari byi kombisiwa byi ri lebyi lulameke hi mintirho ya byona.” (Matewu 11:19) Xana ku hohloka ka mahanyelo swi endla leswaku vanhu va tsaka ni ku sirheleleka? Ehleketa hi vuyelo lebyi landzelaka: ku andza ka ku nga tshembani, ku titwa u nga sirhelelekanga, ku hahluka ka vunghana, vana va kula va nga ri na tatana kumbe manana, ku andza ka mavabyi ya tingana, ku tika munhu a nga swi langutelanga, ku godzomberiwa hi swidzidzirisi ni madzolonga. Swiyimo leswi a swi kombi leswaku vanhu va enerisekile ni ku sirheleleka, kambe swi komba leswaku va dya mbitsi va xeva hi nhlomulo naswona va tsandzeka.—Vagalatiya 6:7, 8.
Muprofeta wa Xikwembu Yeremiya na yena u vone leswi fanaka hi nkarhi wa yena kutani a vula marito lama huhuteriweke a ku: “Oho Yehovha, ndzi swi tiva kahle leswaku ndlela ya munhu wa la misaveni a yi le ka yena. Munhu loyi a fambaka a nga ka a nga wu kongomisi nkondzo wa yena.” (Yeremiya 10:23) Phela Xikwembu a xi hi vumbelanga leswaku hi ta tihanyela handle ka xona, hi tihlawulela leswinene ni leswo biha. Leswi swi nga ha vonakaka swi ri swinene eka hina, entiyisweni, u nga ha kuma swi ri ni khombo swinene. “Ku ni ndlela leyi lulameke emahlweni ka munhu, kambe endzhaku ka sweswo makumu ya yona i tindlela ta rifu,” ku vula Bibele eka Swivuriso 14:12.
Nala Loyi A Nga Endzeni Ka Hina!
Hi xihi xivangelo xin’wana lexi endlaka leswaku hi lava nkongomiso eka timhaka ta mahanyelo? Hikwalaho ka leswi mbilu ya hina yi nga hi xisaka. Bibele eka Yeremiya 17:9 yi ri: “Mbilu yi kanganyisa ngopfu ku tlula hinkwaswo naswona yi ni khombo. I mani la nga yi tivaka?” Loko a ku ri ni munhu loyi u n’wi tivaka la nga tshembekiki naswona a nga ni makwanga, xana a wu ta n’wi tshemba? Doo! Kambe, un’wana ni un’wana wa hina u ni mbilu leyi nga ni timfanelo teto to biha. Xisweswo, Xikwembu xi hi nyika xitsundzuxo lexi kongomeke kambe xa rirhandzu: “Loyi a tshembaka mbilu yakwe i xihunguki, kambe loyi a fambaka hi vutlhari u ta pona.”—Swivuriso 28:26.
Tsalwa leri ri hi komba ndlela: Ematshan’weni yo tshemba vuswikoti bya hina lebyi nga hetisekangiki, swi lava hi tshemba vutlhari bya Xikwembu, kutani hi ta kota ku hlula swihinga swo tala. Ku engetela kwalaho, vutlhari bya risima bya kumeka eka hinkwavo lava byi lavaka hi ku tiyimisela. “Loko mani na mani eka n’wina a kayivela vutlhari, a a hambete a kombela eka Xikwembu, hikuva xi nyika hinkwavo hi mbilu yo basa, handle ka ku sandza.”—Yakobo 1:5.
Tshemba Xikwembu “Hi Mbilu Ya Wena Hinkwayo”
Loko Bibele yi hlamusela Muvumbi wa hina, yi ri: “Ribye, ntirho wakwe wu hetisekile, hikuva tindlela takwe hinkwato i vululami. Xikwembu xa vutshembeki, lexi nga riki na vuhomboloki; xi ni vululami naswona xi hava xisandzu.” (Deteronoma 32:4) Yehovha wa tshembeka. Hi nga titshega hi yena leswaku hi ta kuma nkongomiso eka timhaka ta mahanyelo ni ta moya, ku nga khathariseki leswaku ku humelela yini evuton’wini bya hina. Swivuriso 3:5, 6 yi ri: “Tshemba Yehovha hi mbilu ya wena hinkwayo naswona u nga titshegi hi ku twisisa ka wena n’wini. N’wi tivise tindlela ta wena hinkwato, kutani yena u ta lulamisa tindlela ta wena.”
Phela, ku hava munhu loyi a nga hi nyikaka nkongomiso lowunene handle ka Muvumbi wa hina, loyi a kotaka ku hlayela ‘misisi ya tinhloko ta hina’! (Matewu 10:30) Ku tlula kwalaho, u tikombise a ri munghana lonene, loyi a hi rhandzaka minkarhi hinkwayo naswona a tiyimiseleke ku hi pfuna minkarhi hinkwayo—hambiloko leswi a hi byelaka swona hi nga swi twisisi hi nkarhi wolowo.—Pisalema 141:5; Swivuriso 27:6.
Xiya leswaku Yehovha a nga hi sindzisi ku endla leswi a swi lavaka. Ku ri na sweswo, u hi kombela leswaku hi endla tano hi ku tirhandzela. “Mina Yehovha, . . . Loyi a ku dyondziselaka ku ku pfuna, Loyi a ku fambisaka endleleni leyi u faneleke u famba hi yona. Kunene loko a wu yingise swileriso swa mina! Kutani ku rhula ka wena a ku ta fana ni nambu, ni ku lulama ka wena a ku ta fana ni magandlati ya lwandle.” (Esaya 48:17, 18) Xana a wu tsaki ku tiva Xikwembu xo tano? Ku tlula kwalaho, xi endle leswaku vutlhari bya xona byi kumeka hi ku olova hi ku tirhisa Rito ra xona leri huhuteriweke, Bibele yo Kwetsima, ku nga buku leyi kumekaka emisaveni hinkwayo!—2 Timotiya 3:16.
Pfumelela Rito Ra Xikwembu Ri Ku Voningela
Loko a vulavula hi Matsalwa yo Kwetsima, mupisalema u te: “Rito ra wena i rivoni enengeni wa mina, ni ku vonakala endleleni ya mina.” (Pisalema 119:105) Rivoni emilengeni ya hina ri nga hi endla leswaku hi famba hi nga khudlunyeki, kasi ku vonakala endleleni ya hina ku voninga ndlela ya hina le mahlweni. Hi marito man’wana, Rito ra Xikwembu ri nga hi letela hi tindlela hinkwato evuton’wini, hi ku hi nyika ndlela yo endla swiboho leswinene eka swilo hinkwaswo, leswi hi khumbaka sweswi ni le nkarhini lowu taka.
Hi xikombiso, ehleketa hi Dyondzo ya le Ntshaveni. Yesu Kreste, enkulumeni yakwe yo koma leyi rhekhodiweke eka Matewu tindzima 5 ku ya eka 7, u vulavule hi ntsako, rirhandzu, rivengo, musa, mahanyelo lamanene, xikhongelo, ku hlongorisa rifuwo ni swin’wana swo tala leswi nga hi pfunaka eka vutomi bya manguva lawa ku fana ni leswi a swi ri xiswona eminkarhini ya khale. Tidyondzo ta yena a ti tsakisa lerova “mintshungu yi hlamarisiwa hi ndlela yakwe yo dyondzisa.” (Matewu 7:28) Tinyike nkarhinyana wo hlaya nkulumo leyi. Na wena yi ta ku tsakisa.
“Hambetani Mi Kombela” Mpfuno Eka Xikwembu
I ntiyiso leswaku ku endla leswi nga swinene emahlweni ka Xikwembu a swi olovi minkarhi yin’wana. Entiyisweni, nyimpi ya hina yo lwa ni xidyoho, Bibele yi yi fanisa ni nyimpi ya xiviri. (Varhoma 7:21-24) Kambe hi ku pfuniwa hi Xikwembu, hi nga hlula enyimpini yoleyo. Yesu u te: “Hambetani mi kombela, mi ta nyikiwa; hambetani mi lava, mi ta swi kuma . . . Hikuva un’wana ni un’wana la kombelaka wa nyikiwa, naswona un’wana ni un’wana la lavaka wa swi kuma.” (Luka 11:9, 10) Yehovha a nge pfuki a fularhele munhu loyi a ringetaka hi matimba leswaku a famba endleleni leyo khuma leyi yisaka evuton’wini lebyi nga heriki.—Matewu 7:13, 14.
Xiya xikombiso xa Frank, loyi a a ri hlonga ra fole, loko a sungula ku dyondza Bibele ni Timbhoni ta Yehovha. Endzhaku ko hlaya 2 Vakorinto 7:1 ni ku swi twisisa kahle leswaku ku dzaha ka yena swi ‘nyamisa nyama’ emahlweni ka Xikwembu, u endle xiboho xo tshika fole. Kambe a ku nga ri matlangwana ku tshika fole. Siku rin’wana u kale a kasa hi matsolo a lavana ni switompi swa fole swa khale leswaku a ta dzaha!
Xiendlo lexi xi n’wi endle a swi vona leswaku fole leri ri n’wi endle hlonga hakunene. (Varhoma 6:16) Hiloko a khongela eka Yehovha hi mbilu hinkwayo leswaku a n’wi pfuna ni ku lava vanghana lavanene evandlheni ra Vukreste ra Timbhoni ta Yehovha, hiloko a hlula mukhuva wakwe wo biha.—Vaheveru 10:24, 25.
Enerisa Xilaveko Xa Wena Xa Swa Moya
Xikombiso xa Frank i xin’wana xa swikombiso swo tala leswi kombisaka leswaku Bibele yi nyikela ndzayo ya xiyimo xa le henhla swinene emhakeni ya mahanyelo ni ya moya, ku katsa ni ku khutaza munhu leswaku a tirhisa ndzayo ya yona. A swi hlamarisi leswi Yesu a nga te: “Munhu a nga fanelanga a hanya hi xinkwa ntsena, kambe u fanele ku hanya ni hi rito rin’wana ni rin’wana leri humaka enon’wini wa Yehovha.”—Matewu 4:4.
Loko hi yingisa ntiyiso wa risima lowu Xikwembu xi hi dyondzisaka wona, ha pfuneka hi tindlela hinkwato—emianakanyweni, emintlhavekweni, emoyeni ni le nyameni. Pisalema 19:7, 8 yi ri: “Nawu wa Yehovha wu hetisekile, wu vuyisa moya-xiviri. . . . Swileriso leswi humaka eka Yehovha swi lulamile, swi tsakisa mbilu; xileriso xa Yehovha xi basile, xi hatimisa mahlo [hi ntshembo ni langutelo leri nga lo dla, erivaleni malunghana ni xikongomelo xa Xikwembu].”
Hi ku tirhisa Rito rakwe, Yehovha wa hi pfuna leswaku hi va ni mahanyelo lamanene ni ku hanya vutomi lebyi enerisaka sweswi. U tlhela a hi byela hi vumundzuku bya hina. (Esaya 42:9) Hi laha xihloko lexi landzelaka xi nga ta komba hakona leswaku lava landzelaka nkongomiso wa Xikwembu va ta va ni vumundzuku lebyinene.
[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 4, 5]
Nchumu Lowu Kongomisaka Mahanyelo Ya Wena
Vanhu va ni nyiko ya risima swinene—ku nga ripfalo ra vona. Hikwalaho ka sweswo, vanhu va tinxaka hinkwato ni lava hanyeke eka malembe lama hundzeke a va ri ni milawu ya mahanyelo leyi yelanaka. (Varhoma 2:14, 15) Kambe ripfalo ra hina a ri hetisekanga; ri nga yengiwa hi tidyondzo ta vukhongeri ta mavunwa, tifilosofi ta vanhu, ku vona timhaka hi tihlo rin’we ni ku navela ko homboloka. (Yeremiya 17:9; Vakolosa 2:8) Xisweswo, ku fana ni muhahisi wa xihaha-mpfhuka loyi swi lavaka a tshama a kambela switirhisiwa swa yena nkarhi ni nkarhi ni ku swi lulamisa, na hina hi fanele ku tshama hi ri karhi hi kambela ripfalo ra hina hi ku landza milawu leyi hetisekeke ya “Munyiki wa nawu wa hina,” ku nga Yehovha Xikwembu. (Esaya 33:22) Milawu ya vanhu yi tshamela ku cinca nkarhi na nkarhi kambe milawu ya Xikwembu a yi cinci ni kan’we, yi tshama hilaha ku nga heriki. Xikwembu xi ri: “Hi mina Yehovha; a ndzi hundzukanga.”—Malakiya 3:6.
[Bokisi leri nga eka tluka 7]
Nkongomiso Lowu Nga Hi Pfunaka Leswaku Hi Tsaka Ni Ku Hanya Vutomi Lebyinene
KU KUMA NTSAKO
“Va tsaka lava khathalaka hi xilaveko xa vona xa moya.”—MATEWU 5:3.
“Ku nyika swi tisa ntsako lowukulu ku tlula ku amukela.”—MINTIRHO 20:35.
“Va tsaka lava twaka rito ra Xikwembu va tlhela va ri hlayisa!”—LUKA 11:28.
KU VA MUNHU LA TSHEMBEKAKA
“Un’wana ni un’wana wa n’wina a a vulavule ntiyiso eka warikwavo.”—VAEFESA 4:25.
“Muyivi a nga ha tlheli a yiva.”—VAEFESA 4:28.
“Vukati a byi xiximeke exikarhi ka hinkwavo, ni sangu ra vukati ri nga vi ni xilo lexi nyamisaka.”—VAHEVERU 13:4.
KU VA NI VANGHANA LAVANENE
“Swilo hinkwaswo, leswi mi lavaka vanhu va swi endla eka n’wina, na n’wina mi fanele mi swi endla eka vona.” —MATEWU 7:12.
“[Wanuna] a a rhandze nsati wakwe hilaha a tirhandzaka hakona; . . . wansati u fanele ku va ni xichavo xo enta eka nuna wakwe.”—VAEFESA 5:33.
“Hambetani mi . . . rivalelana hi ku ntshunxeka.”—VAKOLOSA 3:13.
KU PAPALATA TIMHOLOVO NI KU RIVALELANA
“Mi nga tlheriseli swo biha hi swo biha hambi eka mani.”—VARHOMA 12:17.
“Rirhandzu ri ni mbilu yo leha ni musa. . . . A ri hlayisi mhaka yo biha.”—1 VAKORINTO 13:4, 5.
“Dyambu ri nga peli ma ha ri eka xiyimo xa ku kariha.”—VAEFESA 4:26.