Xana Ri Lo Akiwa?

Tshuka Ra Majenje Leri Kotaka Ku Nghenisa Moya

◼ Matshuka ya majenje ma vitaniwe swihlamariso leswi endliweke hi vutshila, naswona swi fanerile. Matshuka lawa yo hlamarisa, lama endliweke hi misava ni marha, ma nga akiwa ma tlakuka timitara ta tsevu. Makhumbi lama nga 45 wa tisentimitara ma hisiwa hi dyambu ku kondza ma tsindziyela swinene. Matshuka man’wana ma akiwe hi vusiku byin’we hakunene.

Ekusuhi ni xivindzi xa tshuka leri ku tshama hosi ya xisati, leyi nga ha tshikelaka matandza ya magidi hi siku. Majenje lama nga vatirhi lama pfumalaka tinsiva naswona ma nga voniki ma rhwala matandza wolawo ma ya yisa etindhawini leti ti nga akeriwa wona. Ma fika ma khathalela swivungwana loko swi tlhotlhorha. Kumbexana nchumu lowu hlamarisaka swinene hi tshuka i ndlela leyi moya wu kotaka ku nghena ha yona.

Anakanya hi mhaka leyi: Makamara yo hambana-hambana ni tindhawu to pfuleka swi endla leswaku mahiselo ya le ndzeni ka tshuka ma nga cinci—ku nga khathariseki maxelo lama cinca-cincaka hala handle. Hi xikombiso, le Zimbabwe, laha Afrika, mahiselo ya hala handle ma nga ha cinca ma suka eka 2 degrees Celsius nivusiku ma ya tlula 38 degrees Celsius ninhlikanhi. Kambe, mahiselo ya le ndzeni ka tshuka ma tshama ma ri 31 degrees Celsius. Ha yini?

Timbhovo leti tshameke kahle le hansi ka tshuka ti endla leswaku ku nghena moya wo tenga, kasi moya wo hisa wa khale wu huma hi hala henhla ka tshuka. Moya wo hola wu nghena etshukeni hi le kamareni ra le hansi kutani wu rhendzeleka ni tshuka. Majenje ma pfula ma tlhela ma pfala timbhovo leswaku ma lulamisa mahiselo hi ku ya hi xiyimo. Ku laveka mahiselo lama nga cinca-cinciki leswaku majenje ma kota ku hlayisa mfurho lowu nga swakudya swa wona.

Xivumbeko xa tshuka xa hlamarisa swinene lerova vaaki lava nga ni vutshila va tirhise thekinoloji leyi fanaka loko va aka tihofisi tin’wana le Zimbabwe. Muako lowu wu tirhisa khume ra tiphesente ntsena ra gezi leri lavekaka eka miako leyi tolovelekeke leyi ringanaka na wona.

Xana u anakanya yini? Xana vuswikoti bya majenje byo lawula mahiselo endzeni ka tshuka byi lo tiendlekela? Kumbe xana i vumbhoni bya leswaku ma lo vumbiwa?

[Laha Swifaniso Swi Humaka Kona eka tluka 25]

Top: Stockbyte/Getty Images; bottom: Scott Bauer/Agricultural Research Service, USDA