Rifu—Xana I Makumu Ya Vutomi?
HI February 1987, mukhalabye wa malembe ya 85, u vone swi antswa leswaku a tshika ku tirhisa muchini wo hlantswa tinso lowu a wu n’wi pfuna leswaku a hambeta a hanya. Endzhaku ka mavhiki mambirhi u fe hi ku rhula ekaya rakwe, naswona n’wana wakwe wa jaha la nga swakwe a a ri etlhelo ka yena.
Leswi a va ri swin’we ni n’wana wakwe enkarhini wolowo wo hetelela, va kume nkarhi wo tlhela va bula hi mhaka leyi va nga tshama va bula ha yona, leyi nge: Xana hakunene vanhu lava feke va ta tlhela va pfuxiwa? Tata wa jaha leri loyi a a dyondzekile swinene a a kanakana tidyondzo ta vukhongeri. A a kuceteriwe hi dyondzo ya hundzuluko naswona se a a karhele hi vukanganyisi lebyi nga kona etikerekeni. A a tivitana makholwa-hi-ku-vona, a a pfumela leswaku a ku na munhu la swi tivaka loko Xikwembu xi ri kona kumbe e-e.
N’wana wakwe, loyi a a tiyimisele ku n’wi chavelela ni ku n’wi pfuna leswaku a va ni ntshembo, u hlamusele tata wakwe leswaku loko a file swi ta koteka leswaku a tlhela a pfuxiwa. Loko tata wa jaha leri a ri ekusuhi ni ku fa u pfumerile leswaku u ta tsakela ku tlhela a hanya, a ri ni matimba naswona a nga ha ri na mavabyi.
Ku Kuma Nchavelelo Loko Hi Feriwile
Vanhu vo tala, va nga swi tsakela ku tlhela va hanya loko vo kuma rihanyo lerinene ni matimba emisaveni leyi nga ni ku rhula. Vanhu a va fani ni swiharhi leswi eBibeleni swi hlamuseriwaka tanihi leswi nga “anakanyiki.” (2 Petro 2:12) Vanhu lava feke hi va celela emasirheni. Hi anakanyisisa hi vumundzuku. A hi swi lavi ku dyuhala, ku vabya hambi ku ri ku fa. Kambe sweswo hi swona leswi humelelaka vanhu.
Loko hi ehleketa hi rifu, hi va ni gome ku nga khathariseki leswaku i rifu ra varhandziwa va hina kumbe ra hina vini. Hambiswiritano, Bibele yi hi khutaza ku nga chavi loko hi anakanya hi rifu yi ku: “Swa antswa ku ya endlwini ya xirilo ku ri ni ku ya endlwini ya nkhuvo.” Yi tlhela yi ku: “Loyi a hanyaka u fanele a swi nghenisa embilwini yakwe.” (Eklesiasta 7:2) Ha yini hi fanele hi anakanyisisa hi rifu?
Xivangelo xin’wana hileswi hi tswariweke hi navela ku tiphina hi vutomi emisaveni leyi nga ni ku rhula ni leyi sirhelelekeke. Rifu—ku nga ha vi kona—a ri tsakeriwi hi munhu. Timbilu ta hina ta vava loko hi ehleketa leswaku siku rin’wana hi ta fa. Bibele yi hi byela xivangelo xa ku va hi titwa hi ndlela yoleyo, loko yi ku: ‘Xikwembu xi veke nkarhi lowu nga riki na makumu etimbilwini ta vanhu.’ (Eklesiasta 3:11) Hi lava ku hanya, ku nga ri ku fa. Anakanya hi sweswo: Loko lexi a ku nga ri xona xikongomelo xa Muvumbi wa hina leswaku hi hanya hilaha ku nga heriki, xana ku navela loku a ku ta va ni matimba hi ndlela leyi? Xana swi ta koteka ku hanya hilaha ku nga heriki u ri ni rihanyo lerinene naswona u tsakile?
Swivangelo Swo Va Ni Ntshembo
N’wexemu, AARP The Magazine, lowu kandziyisiweke hi American Association of Retired Persons [Vandlha ra le Amerika ra Vanhu Lava Humeke Penceni], wu tsale xihloko lexi nge “Munhu U Hambeta A Hanya Endzhaku Ka Rifu.” Loko ku vulavurisaniwe ni vanhu vo tala lava nga ni malembe yo tlula 50, va “kwalomu ka 73 wa tiphesente a va pfumelelana ni marito lama nge, ‘Ndza tshemba leswaku munhu u hambeta a hanya endzhaku ka rifu.’” Hi hala tlhelo, magazini lowu wu tlhele wu vika leswaku vanhu va kwalomu ka 25 wa tiphesente va pfumelelana ni marito lama nge, “Ndzi pfumela leswaku loko ndzi fa se swi herile hi mina.” Kambe, xana hakunene leswi hi swona leswi vanhu va lavaka ku swi pfumela?
Eka xihloko xexo, Tom wa le New York la nga Mukhatoliki, ku vikiwe leswaku u vule leswi: “[Vafundhisi] va dyondzisa leswaku loko munhu a file u tlhela a ya emahlweni a hanya. Mina ndzi va hlamula ndzi ku, vanhu va tidyondzisela swilo swo tala. Wena wo fanela u tihlawulela leswi u lavaka ku swi pfumela. Loko kereke ya Rhoma Khatoliki yi dya xilalelo na mina ndza ya ndzi ya dya. Ndzi hanya onge hi loko ndzi pfumela leswaku ku ni vutomi endzhaku ka rifu, kambe a ndzi pfumeli. Phela loko swi ri tano, heyi, na mina ndzi bukutile.”
Ku fana na Tom, vanhu vo tala a va tshembi leswaku va ta tlhela va hanya, ku fana ni tatana loyi ku vulavuriweke ha yena eku sunguleni, loyi a a tshamela ku byela n’wana wakwe a ku, “Lava va chavaka ku fa i swinene leswaku va pfumela eka leswi vukhongeri byi swi dyondzisaka.” Kambe yena swin’we ni vanhu van’wana lava nga pfumeriki leswaku vanhu va ta pfuxiwa va fanele va pfumela leswaku Muvumbi wa matimba hinkwawo hi yena a nga ni tinhlamulo ta swivutiso leswi nga twisisekiki.
Hi xikombiso, loko wansati a ri ni mavhiki manharhu a tikile, tisele ta byongo ti sungula ku vumbeka eka n’wana loyi a n’wi tikeke. Tisele toleto ti andza hi ku hatlisa, minkarhi yin’wana ti andza ti va kotara ya miliyoni hi minete! Endzhaku ka tin’hweti ta kaye n’wana u tswariwa a ri ni byongo lebyi nga ni vuswikoti lebyi hlamarisaka byo dyondza. James Watson mutivi wa timolekhuli u vule leswaku byongo bya munhu i “nchumu lowu rharhanganeke swinene evuakweni hinkwabyo lowu hi wu tshubuleke.”
Loko u anakanyisisa hi swilo swo hlamarisa swo fana ni leswi, xana na wena ku fana ni vanhu vo tala u sala u tikhome xilepfu hi ku hlamala? Xana ku anakanyisisa hi swilo swo tano swi ku pfunile leswaku u kuma nhlamulo ya xivutiso lexi vutisiweke khale ka khaleni hi wanuna un’wana, lexi nge: “Xana loko munhu la tiyeke emirini a fa a nga tlhela a hanya?” Wanuna yoloye u hlamule Xikwembu hi ku tiyiseka a ku: “U ta vitana, mina ndzi ta ku hlamula. U ta navela ntirho wa mavoko ya wena.”—Yobo 14:14, 15.
Hakunene hi fanele hi kambisisa vumbhoni lebyi nyikelaka xivangelo xa leswaku hi pfumela leswaku vanhu va ta pfuxiwa eku feni.