Xana Byi Lo Endliwa?

Vuswikoti Byo Cela Bya Razor Clam

● Hambileswi razor clam yi langutekaka yi nga ri na wona matimba yo kota ku cela emisaveni, kambe yi kota ku cela emisaveni leyi tiyeke hi rivilo lerikulu lerova yi thyiwe vito leri nge “Ferrari leyi celaka ehansi ka mati.” Valavisisi va hlamale ngopfu. Anette Hosoi, profesa ya le Kholichi ya Thekinoloji ya Massachusetts u te: “A hi swi tiva leswaku a ti endla swilo swo hlamarisa.” Xana razor clam yi swi kotisa ku yini ku cela hi ndlela yoleyo?

Xiya: Razor clam yi dzima milenge ya yona ehansi emisaveni, yi pfula timbhovo leti hatlaka ti pfariwa hi mati ni misava. Kutani yi yisa miri wa yona ehenhla ni le hansi yi ri karhi yi pfula ni ku pfala xikamba xa yona. Sweswo swi endla leswaku ku va ni ridaka leri nga mati leri clam yi nga kotaka ku cela yi nghena hi ku olova. Razor clam yi nga cela mbhovo lowu leheke tisentimitara ta kwalomu ka 70 hi rivilo leri endlaka sekoni yin’we eka sentimitara yin’we. Loko clam se yi ticelerile, swa tika ku yi tsuvula. Entiyisweni, loko u ehleketa hi matimba ya yona yo khomelela ni mpimo wa gezi lowu yi wu tirhisaka ku ticelela, yi tirha kahle hi minkarhi ya khume ku tlula tinsoma leti endliweke hi vanhu.

Vanjiniyara va susumetiwe hi razor clam ku endla nsoma lowu va vulaka leswaku i wa “xiyimo xa le henhla.” Hosoi u ri: “Ya pfula ni ku pfala naswona yi ya ehansi ni le henhla ku fana ni clam ya xiviri.” Nsoma wo tano lowu tiyeke ni lowu nga dyiki gezi ro tala wu nga tirhisiwa eka swikepe leswi fambaka ehansi ka mati leswi tirhiseriwaka ku endla ndzavisiso, eka miako leyi papamalaka ematini leyi tswongaka oyili elwandle ni le ka michini yo cela leyi mbundzumuxaka migodi.

U anakanya yini? Xana swi lo tiendlekela ku va razor clam yi va ni vuswikoti byo cela kumbe yi lo tumbuluxiwa na byona?

[Swifaniso leswi nga eka tluka 23]

Nsoma lowu wa “xiyimo xa le henhla” lowu wa ha endliwaka wu tekelela vuswikoti byo cela bya razor clam

[Swihlovo Swa Kona]

Razor clams: © Philippe Clement/naturepl.com; “smart” anchor: Courtesy of Donna Coveney, Massachusetts Institute of Technology