Mpfumawulo Wa Vuyimbeleri eIsrayele Wa Khale — Watchtower LAYIBURARI YA LE KA WEB SITE

Mpfumawulo Wa Vuyimbeleri eIsrayele Wa Khale

VUYIMBELERI a ku ri xiyenge xa nkoka eka ndhavuko wa le Israyele wa khale. A ku chayiwa timhalamhala ni tinanga leswaku ku vitaniwa vanhu leswaku va ta gandzela naswona a ti kombisa xiendlakalo xa nkoka. Tiharipa ni switiringo a swi chayiwa leswaku ku rhulisiwa va le vuhosini. (1 Samuwele 16:14-23) A ku chayiwa swigubu, swiphambati ni swichayachayana swin’wana loko ku tlangeriwa xiendlakalo xo tsakisa.—2 Samuwele 6:5; 1 Tikronika 13:8.

EBibeleni ku vuriwa leswaku Yubala ntukulu wa Kayini “hi yena wo sungula eka hinkwavo lava [tameleke] haripa ni nanga.” (Genesa 4:21) Swi nga ha endleka ku ri yena la endleke xitiringo ni swichayachayana leswi tirhisaka moya.

Bibele yi hlamusela swiendlakalo swo tala leswi eka swona a ku tlangiwa vuyimbeleri. Kambe a yi vuli swo tala malunghana ni swichayachayana leswi a swi tirhisiwa. Hambiswiritano, hi ku tirhisa swilo leswi tshuburiweke hi vayimburi ni matsalwa ya khale, swidyondzi swi ringete ku twa ndlela leyi mpfumawulo wa swichayachayana swa khale a wu ri xiswona ni ndlela leyi a swi languteka ha yona. Ndlela leyi van’wana va gimeteke ha yona a yi na vumbhoni lebyi tiyisekisiweke, kambe a hi kambisiseni swikombiso swi nga ri swingani leswi nga ntiyiso.

Swingomana, Swingelengele Ni Swiphambati

Endzhaku ka loko Xikwembu xi rhangele Muxe ni Vaisrayele leswaku va pela Lwandle ro Tshwuka hi singita, Meriyamu makwavo wa xisati wa Muxe swin’we ni “vavasati hinkwavo,” va hume “va ri ni swingomana naswona va cina.” (Eksoda 15:20) Hambileswi ku nga riki na swingomana swa le nkarhini wa Bibele leswi kumekeke swo fana ni leswi hi swi tivaka namuntlha, etindhawini ta le Israyele to tanihi ta le Akizibi, Megido ni le Beta-xeyani ku kumeke swifaniso swa khale leswi endliweke hi vumba swa vavasati lava khomeke swigubu. Xichayana lexi, lexi hi xitalo eBibeleni xi vuriwaka xingomana, swi tikomba onge a xi endliwe hi pulanga leri endliweke ri va xirhendzevutana ivi xi vambiwa hi dzovo ra xiharhi.

Eminkarhini ya vapatriyaka, swingomana a swi chayiwa hi vavasati hi minkarhi ya nkhuvo naswona a va swi chaya va ri karhi va yimbelela va tlhela va cina. Bibele yi vula leswaku loko Yefta murhangeri wa Vaisrayele a vuya ekaya endzhaku ko hlula kakwe enyimpini, n’wana wakwe wa nhwanyana u n’wi hlanganisile “a ri karhi a ba xingomana ni ku cina.” Eka xiendlakalo xin’wana, vavasati va tlangele ku hlula ka Davhida “hi tinsimu ni mincino” ni “hi swingomana.”—Vaavanyisi 11:34; 1 Samuwele 18:6, 7.

Loko Davhida tanihi hosi a yisa areka ya ntwanano eYerusalema, vanhu “a va tlangela emahlweni ka Yehovha hi mixaka hinkwayo ya swichayachayana swa ntsandza wa yunipa ni hi tiharipa ni hi switende ni hi swingomana ni hi swingelengele ni hi swiphambati.” (2 Samuwele 6:5) Eku heteleleni tempele ya le Yerusalema se a yi ri ni vachayi va swichayachayana swo hambana-hambana ku katsa ni vayimbeleri lava leteriweke lava a va chaya swiphambati, timhalamhala ni tiharipa ku katsa ni swichayachayana swa switende.

Leswi se hi swi tivaka leswaku swingomana a swi languteka njhani, xana swingelengele a ku ri yini? Swi tikomba onge a ku ri swilo swo chaya leswi nga ni pongo swinene swi tlhela swi va ni xikhomo xa nsimbi. Ku ndlengandlengisa xin’we a swi ta humesa mpfumawulo lowunene ngopfu. EBibeleni swingelengele swi boxiwa kan’we ntsena. Swi chayiwe eka xiendlakalo lexi a ku yisiwa areka ya ntwanano eYerusalema. Hambiswiritano, ndhavuko wa Vayuda wu vula leswaku swingelengele a swi chayiwa nakambe hi nkarhi wa gome.

Ku vuriwa yini hi swiphambati swa khale? U nga ha anakanya leswaku a swi fana ni tinsimbhi letikulu ta swiphepherhele leti hlanganisiweke. Hambiswiritano, swiphambati swin’wana swa le Israyele wa khale a swi aname tisentimitara ti nga ri tingani, swi fana ni swigubu naswona a swi humesa mpfumawulo lowu twakalaka kahle.

Tiharipa Ni Swichayachayana Swa Switende

Hakanyingi xichayana lexi vuriwaka kinnor, xi vula “haripa” kumbe “xitende,” naswona a xi tirhisiwa ngopfu eIsrayele wa khale. Davhida u xi chayile leswaku a rhulisa Hosi Sawulo. (1 Samuwele 16:16, 23) Swidyondzi swi ni swifaniso swa kwalomu ka 30 swa switende leswi swi swi kumeke emakhumbini ya maribye ya khale, eka swingwece, eka swipetlu-petlu swa swilo ni le ka swilemo. Xivumbeko xa swichayachayana leswi a swi hambana hi ku ya hi malembe-xidzana. Muchayi a a xi khoma ivi a xi chaya hi tintiho takwe kumbe hi ximhandzana xo karhi.

Xichayana xin’wana lexi vuriwaka nebel a xi fana ni lexi vuriwaka haripa. A hi tiyiseki leswaku miluko ya xichayana lexi a yi ri njhani, a yi kule ku fikela kwihi nileswaku a yo kokiwa kunene kumbe a yi chayiwa hi ku fambisa tintiho exikarhi ka miluko. Hambiswiritano, swidyondzi swo tala swi anakanya leswaku swichayachayana leswi haswimbirhi ku nga xa nebel ni xa kinnor swi nga ha endleka leswaku a swi tirhisiwa hi vayimbeleri.

Timhalamhala Ni Tinanga

Muxe u lerisiwe hi Xikwembu leswaku a endla timhalamhala timbirhi. A ti fanele ti endliwa hi hamula, ti vatliwa ti va ta silivhere. (Tinhlayo 10:2) Vaprista a va ti tirhisa leswaku va tivisa swiendlakalo swo hambana-hambana leswi fambisanaka ni tempele ni loko ku ri ni minkhuvo yo hambana-hambana. A ti humesa mimpfumawulo yo hambana-hambana hi ku ya hi xiendlakalo xa kona, ku katsa ni mpfumawulo lowu twalaka ngopfu lowu a wu chaya nkarhi wo leha kumbe leyi a yi humesa mpfumawulo lowukulu swa xinkarhana. Ndlela leyi xichayana lexi a xi languteka ha yona a yi tiveki ni sweswi, tanihi leswi ku nga riki na mhalamhala ya le nkarhini wa Bibele leyi kumiweke. Ko va ni tinhlamuselo ta vampfampfarhuti ntsena, to tanihi leyi kovotliweke eka Areka ya Tito eRhoma.

Eka Matsalwa ya Xiheveru nanga yi boxiwa kwalomu ka minkarhi leyi tlulaka 70. Xichayana lexi a xi endliwa hi rimhondzo ra mbuti kumbe ra khuna. Hi ku ya hi vumbhoni bya Vayuda, a ku ri ni mixaka yimbirhi ya tinanga—yin’wana a yi lo thwii, yi ri ni nomu wa nsuku naswona leyin’wana a yi gombonyokile naswona yi khavisiwe hi silivhere! Hakanyingi a ku chayiwa nanga leswaku ku lemukisiwa mhaka yo karhi hikuva a yi kota ku humesa mpfumawulo lowu pfumaka kambirhi kumbe kanharhu lowu a wu twiwa ekule swinene.

EIsrayele wa khale, nanga a yi chayeriwa ku lemukisa swiendlakalo swo karhi swa vukhongeri, swo tanihi loko ku sungula Savata ni loko yi hela. Nakambe a yi tirhisiwa hi tindlela tin’wana—hi xikombiso a yi chayiwa hi nkarhi wa nyimpi. Anakanya ndlela leyi a swi chavisa ha yona loko ku chayiwa tinanga ta 300 hi ku hatlisa emahlweni ko va vuthu ra Gidiyoni ri hlasela Vamidiyani hi xitshuketa.—Vaavanyisi 7:15-22.

Mixaka Hinkwayo Ya Swichayachayana Swa Vuyimbeleri

Nakambe swichayachayana sweswo swo tanihi swingelengele, switiringo ni switende a swi tirhisiwa eminkarhini ya Bibele. Daniyele muprofeta wa Yehovha loyi a yisiwe evuhlongeni eBabilona wa khale, u tsale hi vachayi va swichayachayana swo hambana-hambana va Hosi ya le Babilona Nebukadnetsara. Swichayachayana sweswo a swi katsa katara, mhalamhala ni nanga leyi nga ni saka.—Daniyele 3:5, 7.

Swichayachayana swi nga ri swingani leswi hlamuseriweke katsongo eMatsalweni swi tiyisekisa leswaku le Israyele wa khale a ku yimbeleriwa siku ni siku naswona swi nga ha endleka leswaku a swi ri tano ni le matikweni man’wana. Mpfumawulo wa vuyimbeleri a wu twala ehubyeni ya le vuhosini ni le tindhawini ta vugandzeri ku katsa ni le swimitanini ni le makaya.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 15]

Xingelengele a xi ndlengandlengisiwa kunene

[Xifaniso lexi nga eka tluka 15]

Hosi Davhida a a ri ni vuswikoti byo tlanga haripa

[Xifaniso lexi nga eka tluka 15]

Swingomana a swi tirhisiwa ku sukela eminkarhini ya vapatriyaka

[Xifaniso lexi nga eka tluka 15]

Nanga a yi chayeriwa ku tivisa swiendlakalo swo tala

[Xifaniso lexi nga eka tluka 16]

Xifaniso lexi kombisaka wansati a khome xichayana xo karhi hi lembe-xidzana ra vunhungu B.C.E.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 16]

Xingwece lexi nga ni xifaniso xa xitiringo, hi lembe-xidzana ra vumbirhi C.E.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 16]

Ribye leri tsariweke hi lembe-xidzana ro sungula B.C.E., ri kumeke etempeleni eYerusalema ri kovotliwe marito lama nge “eka xivandla xo ba mhalamhala”

[Laha Swifaniso Swi Humaka Kona eka tluka 16]