Ndzima 6
Rirhandzu, ‘Xiboho Lexi Hetisekeke Xa Vun’we’
1-6. (a) Ku nga humelela yini loko vanghana va vukati va khumbeka swinene hi mintlhaveko ya vona vini? (b) Timholovo ti nga siveriwa hi ku yingisa minsinya yihi ya Matsalwa?
‘HA YINI hi nga tshuki hi lalela hi nkarhi?’ ku vutisa nuna wa yena la karheleke ku rindza ni la karhatiweke hi ntirho lowo tika wa siku.
2 Nsati a mpfhumpfha, ‘tshiketa ku vilela. Swi le kusuhi ni ku vupfa.’ Na yena siku ra yena a ri tika.
3 ‘Kambe minkarhi hinkwayo wa hlwela. Ha yini u nga tshuki u heta ka ha ri na nkarhi?’
4 ‘Wolowo a hi ntiyiso!’ wa huwelela. ‘Kambe loko a wo ringeta ku khathalela vana siku rin’wana a wu nga ta vilela hi ndlela leyi. Phela, na wena i vana va wena!’
5 Kutani xintshabyana lexi exikarhi ka nuna ni nsati, xi kula, xi hundzuka ntshava, havambirhi va sala va hlundzukile naswona va nga ha hlamulani. Tinhlamulo ta lowun’wana ti khumba ta lowun’wana, va hetelela va karhatekile naswona va lava ku rihisela, kutani madyambu ya vona a ma ha tsakisi. Un’wana wa vona a a ta va a swi siverile leswi. Hi laha swi nga ha kona, un’wana ni un’wana a a khumbeka hi ndlela leyi a titwaka ha yona naswona a rivala hi ya munghana wa yena. Ivi yi suka.
6 Swiphiqo swo tano swi nga ha humelela etimhakeni to tala. Swi nga ha katsa mali. Kumbexana wanuna a nga ha anakanya leswaku nsati wa yena u lava ku tshama a ri na yena, a nga n’wi pfumeleli leswaku a hlangana ni vanhu van’wana. Nsati a nga ha titwa a lahliwile naswona onge a nga khathaleriwi. Timholovo ti nga ha vangiwa hi xiphiqo lexikulu kumbe hikwalaho ka swiphiqo switsongo swo hlayanyana. Ku nga khathariseki leswaku hi swihi, lexi hi lavaka ku xi xiya sweswi i ndlela leyi xiyimo xi nga tameriwaka ha yona. Munghana lowun’wana a nga sivela xivumbeko lexi nga tisaka xiphiqo hi ku tiyimisela ku ‘tisa ni rhama lerin’wana,’ ni ku tiyimisela ku ka a nga “rihiseli swo biha hi leswo biha,” kambe ku ri na sweswo a “hlula leswo biha hi leswinene.” (Matewu 5:39; Varhoma 12:17, 21) Leswaku u kota ku endla leswi ku laveka ku tikhoma ni ku vupfa. Swi lava rirhandzu ra Vukreste.
LESWI RIRHANDZU RI VULAKA SWONA
7-9. (a) Rirhandzu ri hlamuseriwa njhani eka 1 Vakorinto 13:4-8? (b) Leri i rirhandzu ra muxaka muni?
7 Yehovha Xikwembu u huhutele nhlamuselo ya rirhandzu, hi ku vula leswi ri nga swona ni leswi ri nga riki swona, eka 1 Vakorinto 13:4-8: “Rirhandzu ra tiyisela, naswona ri ni tintswalo; rirhandzu a ri na mavondzo, a ri tinyungubyisi, a ri tikurisi; rirhandzu a ri hanyi hi ndlela yo soleka, a ri tilaveri leswi nga swa rona ntsena, a ri na ximbilwa-mbilwana; rirhandzu a ri tsakeli ku homboloka, kambe ri tsakisiwa hi ntiyiso. Ri amukela hinkwaswo, ri pfumela hinkwaswo, ri langutela hinkwaswo, ri tiyisela eka hinkwaswo. Rirhandzu a ri heli, ni siku ni rin’we.”
8 Rirhandzu ri nga ha sekeriwa eka swilo swo tala—xivumbeko lexi kokaka mahlo, vuxaka bya ndyangu kumbe ku tsakela vunghana bya un’wana. Kambe Bibele yi komba leswaku loko rirhandzu ri ta va ra nkoka, ri fanele ri tlula mintlhaveko kumbe ku tsakelana naswona ri fanele ku lawuriwa hi leswi swi nga ta pfuna swinene munhu loyi u n’wi rhandzaka. Rirhandzu ro tano ri nga lava leswaku u laya kumbe u tshinya, hi laha mutswari a nga endlaka ha kona eka n’wana, kumbe hi laha Yehovha Xikwembu a layaka vagandzeri va yena ha kona. (Vaheveru 12:6) Kavula, mintlhaveko ya katseka kwalaho, kambe a yi pfumeleriwi leswaku yi dlaya swiboho swa vutlharhi kumbe mimpimanyeto leyinene loko hi hanyisana ni van’wana. Rirhandzu ro tano ri susumetela munhu leswaku a hanyisana ni vanhu hinkwavo hi ku ya hi mimpimanyeto leyinene ya ku ehleketelela ni leyi amukelekaka.
9 Leswaku hi yi vona kahle ndlela leyi ri nga pfunaka vutomi bya ndyangu wa hina ha yona, a hi xiyisiseni nhlamuselo ya rona leyi nyikeriweke eka 1 Vakorinto 13:4-8 hi vuxokoxoko lebyi engetelekeke.
10, 11. U nga langutela yini eka munghana wa vukati loyi a lehisaka mbilu ni wa tintswalo?
10 “Rirhandzu [ri lehisa mbilu, NW], naswona ri ni tintswalo.” Xana wa n’wi lehisela mbilu munghana wa wena? Hambi loko xiyimo xi hlundzukisa, kumbexana loko u lumbetiwa hi swilo leswi nga riki swona, xana wa tikhoma? Yehovha u hi lehisela mbilu hinkwerhu, naswona ‘vunene lebyi bya Xikwembu byi endla vanhu va hundzuka.’ Haswimbirhi ku leha mbilu ni tintswalo i mihandzu ya moya wa Xikwembu.—Varhoma 2:4; Vagalatiya 5:22.
11 Rirhandzu a ri swi pfumeleli leswo biha, kambe a ri “hatlisi ri hlundzuka.” Ri lehisa mbilu. Ra anakanyela. (1 Petro 4:8; Pisalema 103:14; 130:3, 4) Hambi ku ri etimhakeni letikulu ri tiyimisela ku rivalela. Handle ko kanakana muapostola Petro a ehleketa leswaku a a lehisa mbilu loko a vutisa Yesu a ku: “Loko makwerhu a tshamela ku ndzi dyohela, xana ndzi ta n’wi rivalela kangani xana? Swi nga va ka 7 xana?” Nhlamulo ya Yesu yi te: “A ndzi ku byeli ku n’wi rivalela ka 7, kambe ndzi ri ka [77, NW].” (Matewu 18:21, 22; Luka 17:3, 4) Rirhandzu ri rivalela hi ku phindha-phindha, naswona ri ni tintswalo hi masiku. Xana hi leswi u nga xiswona?
12, 13. Mavondzo ma nga tikomba njhani, naswona ha yini ku fanele ku endliwa matshalatshala ya ku ma kambela?
12 “Rirhandzu a ri na mavondzo.” Swa tika ku hanya ni munghana wa vukati loyi a nga ni mavondzo handle ka xivangelo lexi twalaka. Mavondzo yo tano ma ehleketa swo biha, ma na vukwele. I ya vuhlangi naswona ya sivela munhu lowun’wana leswaku a ntshunxeka hi ndlela ya ntumbuluko ni ku va ni xinghana loko a ri exikarhi ka van’wana. Swa tsakisa ku nyika u tsakile, ku nga ri ku swi endlela ku enerisa mavondzo ya munhu un’wana.
13 Bibele ya vutisa, “loko ma ri mav̌onḍo i mani a nga ta yima e mahlweni ka wona?” I wun’wana wa mintirho ya nyama leyi nga hetisekangiki. (Swivuriso 27:4; Vagalatiya 5:19, 20) Xana wa swi kota ku vona swikombiso swo karhi swa mavondzo eka wena n’wini leswi swi tisiwaka hi ku titwa u nga sirhelelekanga hikwalaho ka ku ehleketa swo biha? Hakanyingi swa olova ku vona swihoxo swa munhu un’wana, kambe hi vuyeriwa swinene loko hi tikambisisa. “Laha mavondzo ni moya wo tirhandza swi nga kona, ku ni mpfilumpfilu kona, ni maendlele hinkwawo yo homboloka.” (Yakobo 3:16) Mavondzo ma nga onha vukati. Munghana wa wena u nga n’wi hlayisa a ri wa wena hi ku n’wi rhandza u n’wi anakanyela ni ku n’wi tshemba, ku nga ri hi minsivelo ya mavondzo.
14, 15. (a) Ku tikurisa ku kombisa ku pfumaleka ka rirhandzu hi ndlela yihi? (b) Ematshan’wini ya ku tsongahata munghana wa yena wa vukati, munhu u fanele a endla yini?
14 Rirhandzu “a ri tinyungubyisi, a ri tikurisi.” I ntiyiso leswaku vanhu vo tala va swi endla leswi, kambe a hi vangani lava va tsakelaka ku tikurisa. Entiyisweni, swi nga khomisa tingana eka loyi a n’wi tivaka kahle munhu loyi a tikurisaka. Loko vanhu van’wana va tikurisa hi ku tibumabumela, van’wana va swi endla hi ndlela leyi hambaneke. Va sola ni ku tsongahata van’wana, naswona loko va vekiwa exikalweni, leswi swi va endla va tivona va tlakukile ehenhla ka lava va vulavulaka ha vona. Kutani ke, munhu a nga ha titlakusa hi ku tsongahata van’wana. Ku tsongahata munghana kahle-kahle i ndlela yin’wana ya ku tikurisa.
15 Xana u tshama u tikuma u ri karhi u vulavula hi swihoxo swa munghana wa wena exikarhi ka vanhu? Xana u anakanya leswaku swi n’wi khumbe njhani munghana wa wena? Ku vuriwa yini hi loko a ku lo paluxiwa swihoxo swa wena? Xana a wu ta titwa njhani? Xana u ta tivona u rhandzeka? Doo, rirhandzu “a ri tinyungubyisi,” hambi ku ri hi ku tibuma kumbe hi ku tsongahata van’wana. Loko u vulavula hi munghana wa wena, vana la akaka; swi ta tiyisa xiboho lexi nga exikarhi ka n’wina. Naswona mayelana ni leswi ku vulavuriwaka ha swona ha wena, tirhisa ndzayo ya vutlharhi leyi nga eka Swivuriso 27:2: “Un’wana a ku dzunise, ku nga ri nomu wa wena; munhu mumbe, ku nga ri milomu ya wena.”—Revised Standard Version.
16. Hi swihi swilo swin’wana swo soleka leswi munhu la nga ni rirhandzu a nga ta swi papalata?
16 Rirhandzu “a ri hanyi hi ndlela yo soleka.” Ku ni swilo swo tala leswi swi solekaka hakunene, tanihi vuoswi, vudakwa ni xifafa. (Varhoma 13:13) Ku hambana ni rirhandzu, hinkwaswo leswi swi onha xiboho xa vukati. Vukarhi, mavulavulelo ni swiendlo leswi thyakeke, ni ku tshama u thyakile, hinkwaswo swi komba leswaku a wu tixiximi. Xana u fanele u ku papalata njhani ku va xikhunguvanyiso eka munghana wa wena emhakeni leyi? Xana wa n’wi anakanyela, u ni mikhuva leyinene, naswona wa n’wi xixima? Hinkwaswo leswi swa pfuneta ku endla vukati lebyi tsakisaka, byi khomelela.
17. Munhu loyi a nga langutiki swona ntsena leswi yena a swi tsakelaka a nga ti papalata njhani timholovo?
17 Rirhandzu “a ri tilaveri leswi nga swa rona ntsena, a ri na ximbilwa-mbilwana.” A ri languti swa rona ntsena. Vona ndlela leyi a swi ta antswa ha yona loko mpatswa lowu boxiweke eku sunguleni ka ndzima leyi a wu lo va hi ndlela yoleyo. Nuna wa yena a ta va a nga gungulanga eka nsati wa yena hikwalaho ka leswi xilalelo xi hlweleke ku lungha naswona wansati a a ta va a nga n’wi mpfhumpfhelanga. Loko wansati a a lo swi xiya leswaku u vangiwa hi ku karhala, ematshan’wini yo hlundzuka a ta va a hlamule a ku: ‘Swakudya swi le kusuhi ni ku vupfa. U fanele u tirhe ngopfu namuntlha. Inge ndzi ku nyika xidzuvulo xa leswo titimela u nwa, loko ndzi ri karhi ndzi veka swilo etafuleni.’ Kumbe loko nuna wa kona a a ri la twisisaka ku antswa, ku nga ri ku anakanyela swa yena ntsena, a ta va a vutisile loko ku ri na swin’wana leswi a nga pfunetaka ha swona.
18. Xana rirhandzu ri nga n’wi sivela njhani munhu leswaku a nga hlundzuki?
18 Xana u hatla u hlundzukisiwa hi xin’wana lexi munghana wa wena a xi vulaka kumbe a xi endlaka, kumbe u ringeta ku xiya xivangelo xa marito kumbe swiendlo sweswo? Kumbexana a nga swi voni leswaku swi ta ku hlundzukisa, naswona a nga tiyimiselanga swona. Loko u ri na rirhandzu, ‘dyambu a ri nge peli wa ha hlundzukile.’ (Vaefesa 4:26) Ku vuriwa yini hi loko munghana wa wena a hlundzukile, naswona a tiyimisele ku vula kumbe ku endla nchumu wo karhi lowu wu nga ta ku vavisa? Xana a wu nge yimeli swona leswaku vukarhi byi hunguteka ivi mi swi vulavula hi nkarhi wolowo? Loko mi langutana ni xiyimo mi ri ni langutelo lerinene havumbirhi bya n’wina, swi ta mi pfuna ku vulavula leswi lulameke. “Mbilu ya l’a tlhariheke yi tlharihisa nomu wa yena.” “L’a nga fihla milanḍu o lav̌a riranḍu,” ku nga ri ku pfuxa timholovo tin’wana. (Swivuriso 16:23; 17:9) Loko wo lwisana ni nsusumeto wa ku yisa mholovo emahlweni, ni wa ku ringeta ku tikomba u nga ri na xihoxo, u ta hlula hi ku kuma rirhandzu.
19. (a) I yini leswi swi nga ha katsiwaka eka ‘ku tsakela leswo homboloka’? (b) Ha yini leswi swi fanele ku papalatiwa?
19 Rirhandzu ra xiviri “a ri tsakeli ku homboloka, kambe ri tsakisiwa hi ntiyiso.” Ri swi vona swi nga ri vutlharhi ku xisa munghana wa wena—ku nga ha va hi ku tirhisa nkarhi wa wena, ku tirhisa mali kumbe vanghana va wena. A ri tirhisi mintiyiso leyi nga helelangiki leswaku ri ta tikomba ri ri lerinene. Ku nga tshembeki ku herisa ku tshembana. Leswaku ku va ni rirhandzu ra xiviri, havambirhi ka n’wina mi fanele ku tsakela ku vulavula ntiyiso.
RIRHANDZU RA NTIYISO RI NI MATIMBA, RA TIYISELA
20. Xana rirhandzu ri (a) “amukela hinkwaswo” hi ndlela yihi? (b) ri “pfumela hinkwaswo” hi ndlela yihi? (c) ri “langutela hinkwaswo” hi ndlela yihi? (d) “ri tiyisela hinkwaswo” hi ndlela yihi?
20 “Ri amukela hinkwaswo, ri pfumela hinkwaswo, ri langutela hinkwaswo, ri tiyisela eka hinkwaswo.” Ri amukela mintshikilelo ni ku nonon’hwa loku ri rhwexiwaka kona evukatini, loko vanhu lava vambirhi lava nga ni vuxaka lebyi bya le kusuhi va ri karhi va ringeta ku pfumelelana ni xiyimo ni ku tolovelana. Ri tshemba ndzayo hinkwayo leyi nyikeriwaka hi Rito ra Xikwembu naswona ra yi tirhisa, hambi loko swiyimo swi vonaka swi nga tsakisi. Hambi leswi ri nga kanganyisiwiki hi ku olova loko ri tirhisana ni vanhu lava nga tshembekiki, a ri va ehleketeleli hi ndlela yo biha minkarhi hinkwayo. Ku ri na sweswo, ra va tshemba. Ku tlula kwalaho, ri langutela leswinene ngopfu. Ntshembo wolowo wu tshegiwe hi xitiyisekiso xa leswaku ku tirhisa ndzayo ya Bibele swi ta humesa vuyelo lebyinene lebyi nga kotekaka. Xisweswo, rirhandzu ri ni vonelo lerinene, ri ni ntshembo naswona ri languta emahlweni. Nakambe a ri hundzuka-hundzuki, kumbe ku tekeka. Rirhandzu ra xiviri ra tiyisela, ri langutana ni swiphiqo loko swiyimo swi nonon’hwa. Ri ni matimba lama khomelelaka. Ri tiyile; kambe hi matimba ya rona hinkwawo, ri ni musa, ri rhurile, ra titsongahata, swa olova ku hanya na rona.
21, 22. I swiyimo swihi swin’wana leswi kombaka leswaku rirhandzu a ri heli ni kan’we?
21 Muxaka lowu wa “rirhandzu a ri heli.” Loko minkarhi yo nonon’hwa yi endla mpatswa wu tikeriwa hi tlhelo ra timali, ku humelela yini? Ematshan’wini yo ehleketa hi ku kuma vutomi lebyi antswaka kun’wana, nsati loyi a nga ni rirhandzu ro tano u namarhela munghana wa yena hi ku tshembeka, a ringeta ku hlayisa mali kumbexana a engetela muholo wa nuna wa yena. (Swivuriso 31:18, 24) Kambe ku vuriwa yini hi loko wansati a khomiwa hi vuvabyi lebyi tekaka malembe? Nuna la nga ni rirhandzu ra muxaka lowu u endla hinkwaswo leswi a nga swi kotaka leswaku a n’wi nyika leswi a swi lavaka, a pfuneta hi mintirho ya le kaya leyi a nga ha kotiki ku yi endla sweswi, ni ku n’wi tiyisekisa leswaku wa n’wi rhandza. Xikwembu hi xoxe xi veka xikombiso emhakeni leyi. Ku nga khathariseki swiyimo leswi malandza ya xona yo tshembeka ma vaka eka swona, ‘ku hava lexi nga ta ma hambanisa ni rirhandzu ra Xikwembu.’—Varhoma 8:38, 39.
22 Hi swihi swiphiqo leswi nga humelelaka eka rirhandzu ro tano? Xana vukati bya wena byi na rona? Xana wa ri kombisa hi vuwena?
KU KURISA RIRHANDZU
23. I yini lexi kombisaka leswaku hi ta endla nchumu wa rirhandzu kumbe e-e?
23 Tanihi nsiha, rirhandzu, ri tiyisiwa hi ku tirhisiwa. Hi tlhelo rin’wana, rirhandzu tanihi ripfumelo, ri file handle ka mintirho. Marito ni swiendlo, leswi susumetiwaka hi mintlhaveko leyi humaka endzeni-ndzeni ka hina, leyi vuriwaka leswaku yi huma embilwini, swi kombisa nsusumeto wa hina wa le ndzeni. “Nomu wu vula leswi mbilu yi teleke swona. Munhu lonene ú humesa swilo leswinene exumeni xa yena lexinene.” Kambe loko mintlhaveko leyi nga endzeni ka hina yi bihile, “miehleketo leyo biha, ni ku dlayana, ni vuoswi, ni vuphukuphuku, ni ku yiva, ni vumbhoni byo hemba, ni ku sandzana, swi huma embilwini.”—Matewu 12:34, 35; 15:19; Yakobo 2:14-17.
24, 25. Nsusumeto wa wena wa leswaku u komba rirhandzu u nga wu tiyisa njhani?
24 I mianakanyo ni mintlhaveko yihi leyi u yi hlakulelaka embilwini ya wena? Loko siku na siku u anakanyisisa hi tindlela leti Xikwembu xi hi kombeke rirhandzu ha tona, naswona u lava ku tekelela xikombiso xa xona, minsusumeto leyinene yi ta tiyisiwa. Loko u ya emahlweni u kombisa rirhandzu leri, u ta ya emahlweni u endla ni ku vulavula hi ku twanana na rona, naswona ri ta ya ri dzika embilwini ya wena. Ku ri kombisa siku na siku eka swilo leswitsongo swi ta endla leswaku rirhandzu ro tano ri va mhaka ya siku na siku. Kutani ke, loko minkarhi yin’wana swiphiqo leswikulu swi humelela, rirhandzu leri ri ta va kwalaho, ri tiyile swinene, leswaku ri ku pfuna ku langutana na swona.—Luka 16:10.
25 Xana u vona nchumu wo karhi lowu khensekaka eka munghana wa wena? Wu vule! Xana u ni nsusumeto wo kombisa tintswalo? Pfumelela nsusumeto wolowo! Hi fanele hi kombisa rirhandzu leswaku na hina hi ta rhandziwa. Loko mi endla swilo leswi swi ta endla wena ni munghana wa wena mi tshinelelana ekusuhi, swi mi endla mi va un’we, swi kurisa rirhandzu leri nga exikarhi ka n’wina.
26, 27. Ku avelana swilo ku nga kurisa rirhandzu ra munhu hi ndlela yihi?
26 Leswaku mi kurisa rirhandzu, ri hlanganyeleni. Munhu wo sungula, Adamu, a a tshama eParadeyisini. Swilaveko swa yena swa nyama a swi fikeleriwa hi xitalo. A ku ngo va ni byanyi bya rihlaza ni swiluva ni nhova ni milambu ntsena, a ku ri ni mixaka yo hambana-hambana ya swiharhi leswi a swi lawuriwa hi munhu tanihi muhlayisi wa misava. Hambi leswi a ku ri na swilo leswi hinkwaswo, a ka ha sele xilaveko xin’wana lexi nga hetisisiwangiki: a ku laveka un’wana munhu loyi a a ta tsakela paradeyisi leyi yo saseka na yena. Xana u tshama u hlalela ku pela ka dyambu loku khumbaka mbilu u ri wexe, u navela onge un’wana loyi u n’wi rhandzaka a nga va kona leswaku mi ri vona swin’we? Kumbe xana u tshama u va ni timhaka to nandziha, kambe ku ri hava loyi u nga n’wi byelaka tona? Yehovha Xikwembu u xi xiyile xilaveko xa Adamu, ivi a n’wi nyika munghana loyi a ta avelana mianakanyo ni mintlhaveko yakwe na yena. Ku avelana swi endla vanhu vambirhi va tshinelelana, naswona swi endla rirhandzu ri mila ni ku kula.
27 Vukati i ku avelana. Kumbexana loko mi ri ekamareni rin’we ku ni ku langutana hi rirhandzu, ku khumbana, rito ro rhula, hambi ku ri ku tshama swin’we hi ku rhula mi miyerile. Xiendlo xin’wana ni xin’wana xi nga kombisa rirhandzu: ku lunghisa mubedo, ku hlantswa swibye, ku hlayisa mali leswaku u xava nchumu wo karhi lowu nsati wa wena a wu lavaka kambe a nga ta ka a nga wu kombeli hikwalaho ka mimpimo yo hlayisa mali leyi endliweke, ku pfuneta hi mintirho ya le kaya loko nuna kumbe nsati a salele endzhaku. Rirhandzu ri vula ku hlanganyela entirhweni ni le ku tlangeni, eswiphiqweni ni le ku tsakeni, eku humeleleni ni le ku tsandzekeni, makungu ya mianakanyo ni mintlhaveko ya mbilu. Hlanganyelani tipakani leti fanaka, ivi mi ti fikelela swin’we. Leswi hi swona leswi endlaka vanhu vambirhi va va un’we; leswi hi swona swi kurisaka rirhandzu.
28. Xana ku tirhela van’wana ku ri kurisa njhani rirhandzu?
28 Ku tirhela munghana wa wena swi nga ku pfuna leswaku rirhandzu ra wena eka yena ri kula. Wansati hi ntolovelo u tirha ku sweka swakudya, ku lunghisa mibedo, ku basisa yindlu, ku hlantswa swiambalo, ni ku khathalela mintirho ya le kaya. Hakanyingi nuna u tirha ku tisa swakudya leswi nsati a nga ta swi sweka, mibedo leyi a nga ta yi lunghisa, yindlu leyi a yi basisaka, swiambalo leswi a swi hlantswaka. I ku tirhelana loku, ku nyikana loku, loku tisaka ntsako ni ku fuwisa rirhandzu. Hi laha Yesu a vuleke ha kona, swa tsakisa ku nyika ku tlula ku amukela. Kumbe swa tsakisa swinene ku tirhela ku ri ni ku tirheriwa. (Mintirho 20:35) U byele valandzeri vakwe leswaku “lonkulu eka n’wina ú ta va nandza wa n’wina.” (Matewu 23:11) Sweswo swi ta hunguta moya wihi na wihi wa ku phikizana naswona swi ta tisa ntsako. Loko hi tirhela van’wana hi titwa hi laviwa, hi ri lava pfunaka, naswona leswi swi hi endla hi xiximeka naswona swa hi enerisa. Vukati byi nyika havambirhi nuna ni nsati nkarhi wo tala wa ku tirhela ni wa ku kuma ku eneriseka ko tano, xisweswo va tiyisa vukati bya vona swinene erirhandzwini.
29. Ha yini rirhandzu ri laveka ni le ka lava nga riki malandza ya Xikwembu?
29 Ku vuriwa yini hi loko un’wana wa vanghana va vukati a ri nandza wa Xikwembu wa Mukreste, la landzelaka milawu leyi ya Bibele, kambe lowun’wana a nga ri yena? Xana leswi swi hundzula ndlela leyi Mukreste a faneleke a hanya ha yona? Doo. Mukreste a nge tshameli ku vulavula hi swikongomelo swa Xikwembu, kambe ku laveka mahanyelo lamanene. Munghana wa vukati la nga riki mupfumeri u ni swilaveko swa xisekelo leswi fanaka ni swa mugandzeri wa Yehovha, na swona etimhakeni to tala u angula hi ndlela leyi fanaka. Leswi swi tsariwile eka Varhoma 2:14, 15: “Loko vamatiko lava nga riki na Nawu, va endla hi ku tumbuluka ka vona leswi Nawu wu lerisaka swona, va tivekela nawu hi voxe, hambiloko va nga ri na Nawu. Va kombisa leswaku leswi Nawu wu lerisaka swona, swi tsariwile etimbilwini ta vona; ripfalo ra vona ri tiyisa sweswo, hambi yi ri miehleketo ya vona, loko yi kanetana, yi va veka nandzu kumbe yi yima na vona.” Mahanyelo ya Vukreste lama nga xikombiso lexinene, hakanyingi ma ta tlangeriwa naswona ma ta kurisa rirhandzu.
30. Xana rirhandzu ri fanele ri kombisiwa eka swiyimo leswikulu ntsena? Ha yini u hlamula tano?
30 Rirhandzu a ri yimeli swiyimo leswikulu leswaku ri tikombisa eka swona. Minkarhi yin’wana rirhandzu ri fana ni swiambalo. I yini lexi xi khomaka swiambalo swa wena swi tshama swin’we? I mafundzu lamakulu ma nga ri mangani lama boheleriweke tanihi ngoti? Kumbe xana i miluko leyitsongo ya magidi-gidi ya harani? I magidi ya miluko leyitsongo, sweswo swi tano hambi hi vulavula hi “swiambalo” swa xiviri kumbe swa moya. I ku hlengeletiwa loku hambetaka ka marito ni swiendlo leswitsongo leswi endliwaka siku na siku loku ku hi ‘ambexaka’ ivi ku hi hlamusela leswaku hi vanhu va njhani. “Swiambalo” swo tano swa moya a swi nge hlakali kumbe swi heleriwa hi nkoka hi laha swiambalo swa xiviri swi endlaka ha kona. Hi laha Bibele yi vulaka ha kona, i “swiambalo leswi nga onhakiki.”—1 Petro 3:4, NW.
31. I ndzayo yihi leyinene malunghana ni rirhandzu leyi hlamuseriwaka eka Vakolosa 3:9, 10, 12, 14?
31 Xana wa swi lava leswaku vukati bya wena byi tshama byi hlanganisiwe hi ‘xiboho xa vun’we xo hetiseka’? Kutani ke endla hi laha swi bumabumeriwaka ha kona eka Vakolosa 3:9, 10, 12, 14: “Hluvul[ani] hanyelo ra n’wina ra khale ni mintirho ya rona; . . . [mi ambala] munhu wa hanyelo lerintshwa . . . ambalani moya wa tintswalo, ni vunene, ni ku titsongahata, ni ku rhula, ni ku leha mbilu . . . ku laveka rirhandzu, ri nga rona leri bohaka swilo hinkwaswo swi twanana hi ku hetiseka.”