Ndzima 9
Ku Rhula Ni Nsirhelelo eMisaveni Hinkwayo—Ntshembo Lowu Tiyeke
1, 2. I matshamelo wahi, lama vuriweke eBibeleni, lama nga ta endla leswaku misava leyi yi va ndhawu leyi nyanyulaka yo hanya eka yona?
MISAVA leyi a yi ta va ndhawu leyi nyanyulaka ni yo tsakisa ku hanya eka yona loko kunene swiyimo swa ku rhula, leswo sirheleteka a swo va kona hinkwako. Hambi loko sweswi swi nga ri tano, Bibele yi vhumba leswaku misava yi ta va kaya lero saseka ngopfu laha ndyangu wa vanhu wu nga ta tsakela vutomi hi xitalo.
2 Kasi Bibele yi tshembisa yini? Hi nga tiyisekisa ku yini leswaku swi ta hetiseka?
Xisekelo Lexi Tiyeke Xa Ntshembo
3, 4. (a) Hi dyondza yini hi ku tshembeka ka milawu ya xisekelo leyi lawulaka vuako? (b) I mani Muendli wa milawu yoleyo, kutani i yini nakambe lexi hi nga na xivangelo lexinene xo xi tshemba?
3 Milawu yin’wana ya xisekelo yi lawula misava. Vo tala va hina hi yi teka yi ri matlangwani. Ku tlhava ka dyambu, ku pela ka dyambu, swivumbeko swa n’weti ni tinguva swa ta ivi swi famba hi ndlela leyi tisaka ntshamiseko wa ku hanya ka vanhu. Vanhu va endla tikhalendara ni ku lunghiselela mintirho ka ha sele malembe. Va swi tiva leswaku mindzhendzeleko ya dyambu, n’weti na tinyeleti hi leyi tshembekaka. Hi nga dyondza yini eka leswi?
4 Muendli wa milawu yoleyo wa tshembeka hi laha ku heleleke. Hi nga titshega hi leswi a swi vulaka ni ku swi endla. Bibele yi tshembisa mafambiselo lamantshwa yo lulama hi vito ra yena, tanihi Mutumbuluxi wa tilo ni misava. (Esaya 45:18, 19) Emahanyelweni ya hina ya siku na siku, hi ntolovelo hi tiseketele hi van’wana vanhu hi mpimo wo karhi—lava va tisaka swakudya emakete, lava tisaka poso ni vanghana va le kusuhi. Kutani a swi twisiseki ku veka ntshembo lowu teleke eka Xikwembu ni le ku hetisekeni ka switshembiso swin’wana swa xona ke?—Esaya 55:10, 11.
5. Xana ku kayivela ka nsusumeto wo karhi wa vutianakanyi eka leswi Xikwembu xi swi tshembiseke ku hi nyika ripfumelo hi ndlela yini?
5 Hambi leswi vanhu hakanyingi va nga tshembekiki, switshembiso swa Xikwembu swa tshembeka hi ku helela naswona swa hi pfuna, a swi pfuni xona. Hambi loko Xikwembu xi nga lavi nchumu eka hina, xa tsakisiwa hi lava pfumelaka eka xona hikuva va xi rhandza ni ku rhandza tindlela ta xona leto lulama.—Psalma 50:10-12, 14.
6. I muxaka wihi wa ripfumelo lowu Bibele yi hi pfunaka ku wu kuma?
6 Nakambe, Bibele yi lava matimba ya hina ya miehleketo. A yi lavi ripfumelo leri feke mahlo kumbe ku wela-wela. Kahle-kahle, yi hlamusela ku pfumela ka ntiyiso tanihi “ku tshemba loku tiyeke ehenhla ka swilo leswi languteriwaka, ni ku kholwa swinene hi tlhelo ra swilo leswi nga voniwiki.” (Vaheveru 11:1) EBibeleni, Xikwembu xi hi nyika xisekelo lexi twalaka xa ripfumelo. Vunene bya xisekelo xexo byi vonaka swinene-nene loko hi kula hi vutivi bya Rito ra Xikwembu ni ku vona ntiyiso wa rona wu tirha evuton’wini bya hina ni le ku hetisekeni ka vuprofeta bya rona.—Psalma 34:8-10.
7. Loko hi kambela switshembiso swa Bibele swa mikateko ya vumundzuku i yini leswi hi nga fanelangiki ku rindzela leswaku ku swi pfumela swa laveka eka hina?
7 Switshembiso swa Bibele swa mikateko ya nkarhi lowu taka swi tlula leswi vanhu va ringetaka ku swi nyikela. Kambe switshembiso sweswo a swi hi lavi hi pfumela swilo leswi lwisanaka ni ntokoto hinkwawo wa vanhu. Naswona a swi lwisani na ku navela loku tolovelekeke ka vanhu. Xiya yin’wana ya mikateko leyo saseka kutani u vona hi laha leswi swi nga ntiyiso ha kona.
Misava Yi Ta Va Kaya Ra Ntanga
8, 9. (a) I miehleketo yihi yi faneleke ku tisiwa emianakanyweni ya hina hi rito “paradeyisi”? (b) Xilo xo tano xi tshama xi va kona emisaveni ke? (c) I yini lexi kombaka leswaku i xikongomelo xa Xikwembu leswaku Paradeyisi yi va kona emisaveni hinkwayo?
8 Rito “paradeyisi” ri huma eka marito lama fanaka lama tirhisiweke eminkarhini ya khale (Xiheveru, par·desʹ; Xipersia, pai·ri·daeʹza; Xigriki, pa·raʹdei·sos), marito lawa a ma tirhisiwa ku hlamusela swilo leswi hi nkarhi wolowo a swi ri kona emisaveni. Marito lawa hinkwawo ma ni miehleketo ya phaka yo saseka kumbe ntanga lowu fanaka ni phaka. Tanihi le minkarhini ya khale, kutani namuntlha ku na tindhawu to tala to tano, tin’wana ta tona i tiphaka leti kuleke. Naswona munhu u na ku navela ka ntumbuluko ka ku xonga ka tona. Bibele yi tshembisa leswaku siku ri ta fika leri pulanete leyi hinkwayo yi nga ta va ntanga wo saseka ni phaka kumbe paradeyisi!
9 Loko Xikwembu xi vumbile vanhu vambirhi vo sungula xi va nyike ntanga wa Edeni tanihi kaya, vito leri vulaka “Paradeyisi ya Ntsako.” Kambe paradeyisi a a yi nga fanelanga ku helela eka xivandla xexo xin’we. Xikwembu xi va byele leswi: “Tswalanani, mi andza, mi tata misava, mi yi fuma.” (Genesa 1:28; 2:8, 9) Leswi a swi ta katsa ku kurisa mindzilakana ya Paradeyisi ku fika emakun’wini ya misava, xikongomelo lexi vuriweke hi Xikwembu a xi helanga hi ku pfumala ku yingisa ka Adamu na Evha. Yesu Kriste hi yexe u kombe ntshembo eka xikongomelo lexi loko a tshembise munhu loyi a feleke etsheveni rakwe leswaku a a ta va ni nkarhi wo hanya eParadeyisini yo tano ya la misaveni. (Luka 23:39-43) Leswi swi ta endlekisa ku yini xana?
10. Hi ku ya hi Nhlavutelo 11:18, i yini leswi hinganyetaka Paradeyisi leswi Xikwembu xi tshembisaka ku swi susa?
10 ‘Enhlomulweni lowukulu’ lowu taka Xikwembu xi ta susa swihinga hinkwaswo swa Paradeyisi ya xona leyi taka ya la misaveni hi ku ‘herisa lava herisaka misava.’ (Nhlavutelo 11:18) Xisweswo Xikwembu xi ta endla leswi tihulumendhe ta vanhu ti nga swi kotiki ku swi endla. Xi ta herisa hinkwavo lava hi vutianakanyi va thyakisaka misava ku anerisa makwanga ya bindzu, hinkwavo lava pfuxaka tinyimpi leti onhaka, na hinkwavo lava nga yi tirhisiki kahle misava hi leswi va pfumalaka xichavo eka tinyiko to tala leti Xikwembu xi ti lunghiseleleke.
11. (a) I xiendlakalo xihi xa matimu lexi kombaka leswaku ku tlherisela Paradeyisi emisaveni a swi lwisani na ntokoto wa vanhu? (b) Leswi swi tiyisa ripfumelo ra hina eka mikateko yihi leyi tshembisiweke?
11 Misava hinkwayo hi nkarhi wolowo yi ta baleka swiluva yi xonga. Ku tenga ni ku basa swi ta va moyeni wa yona, ematini na le tikweni. Ku kondleteriwa loku ka Paradeyisi a hi nchumu lowu nga tshembisiki, naswona a hi loku lwisanaka ni ntokoto wa vanhu. Malembe xidzana yo tala lama hundzeke, loko tiko ra Israyele ri huma evuhlongeni eBabilona Yehova Xikwembu u ri tlherisele etikweni ra rona, leri manuku a ri onhiwile. Kambe, hikwalaho ka mikateko ya Xikwembu eka vona ni ntirho wa vona, hi ku hatlisa tiko ri hundzuke ro saseka hi laha vaakelani va kaleke va ku: ‘Swi hundzuke tanihi ntanga wa Edeni!’ Nakambe ri hundzuke leri vekaka mihandzu, ri susa nxungeto wihi kumbe wihi wa ndlala ni dyandza. (Ezekiel 36:29, 30, 35; Esaya 35:1, 2; 55:13) Leswi Xikwembu xi swi endleke hi nkarhi wolowo swi kombise hi xiringaniso lexintsongo leswi xi nga ta swi endla hi xiringaniso xa misava hinkwayo ku hetisisa switshembiso swa xona. Vanhu hinkwavo lava faneriwaka hi ku hanya kutani va ta tikhorwisa hi ntsako wa vutomi lowu lunghiseleriweke hi Xikwembu eParadeyisini.—Psalma 67:6, 7; Esaya 25:6.
Ku Hela Ka Vusiwana Ni Vuhlonga Bya Ikhonomi
12. I swiyimo swihi swa ikhonomi ni swa ntirho leswi faneleke ku lulamisiwa loko hi ta va ni ntsako wa xiviri evuton’wini?
12 Vusiwana ni ku va hlonga ra mafambiselo ya ikhonomi ya rixaka swi tolovelekile emisaveni hinkwayo. A ku nga ta va ni ntsako wa xiviri wa Paradeyisi loko timiliyoni ti hambeta ti tirhela nchumu lowu nga nyawuriki kumbe ti tirha ntirho wa xivuyevuye lowu phirhwaka lowu endlaka leswaku munhu a va njhini leyi nga pfuniki nchumu ya muchini lowukulu.
13-15. (a) Hi kwihi laha hi kumaka xikombiso xa matimu lexi hi kombaka leswi ku rhandza ka Xikwembu hi munhu ku nga swona emhakeni leyi? (b) Lunghiselelo rero ri vangele nsirhelelo ni ntsako wa vutomi wa munhu ni ndyangu wun’wana ni wun’wana hi ndlela yihi?
13 Ku rhandza ka Xikwembu hi vanhu emhakeni leyi ku voniwa hi ndlela leyi xi kongomiseke timhaka to tano eka Israyele wa khale. Kwalaho, ndyangu wun’wana ni wun’wana wu amukerile ndzhaka ya tiko. (Vaavanyisi 2:6) Hambi leswi a swi koteka leswaku ri xavisiwa, ni leswi vanhu a va swi kota ku tixavisa evuhlongeni loko va wela exikweletini, kambe Yehova u endle malunghiselelo yo sivela ku va na tiko lerikulu kumbe nkarhi wihi na wihi wo leha swinene wa vuhlonga bya vanhu. Hi ndlela yihi?
14 Hikwalaho ka malunghiselelo ya ikhonomi eka Nawu lowu a wu nyikeke vanhu vakwe. Lembe ra vunkombo ra vuhlonga a ku ri ‘lembe ra ntshunxeko’ laha Muisrayele un’wana ni un’wana la bohiweke a a fanela ku ntshunxiwa. Nakambe, lembe rin’wana ni rin’wana ra vu-50 a ri ri lembe ra “Yubile” eka tiko hinkwaro, lembe ra ku “twarisa ntshunxeko” eka vaaki hinkwavo va rona. (Deuteronoma 15:1-9; Levitika 25:10) Kutani ndzhaka yihi na yihi leyi xavisiweke a yi tlheriseriwa eka n’wini wa yona wo sungula. Hinkwavo lava nga evuhlongeni a va ntshunxiwa, hambi loko malembe ya nkombo ma nga si hela. A ku ri nkarhi wa ntsako wa ku hlangana nakambe ka ndyangu ni masungulo lamantshwa ya vutomi emhakeni ya ikhonomi. Xisweswo ke, a ku ri hava tiko leri a ri ta xaviseriwa makumu. Ku xavisiwa ka rona, kahle-kahle a ko va vulombisi lebyi a byi ta hela, hi lembe ra Yubile.—Levitika 25:8-24.
15 Hinkwaswo leswi swi vangele ku tiyiseka ka ikhonomi ya tiko ni nsirhelelo na ku rhula ka ndyangu wun’wana ni wun’wana. Loko milawu leyi yi hlayisiwa, tiko a ri hlayiseka ri nga weli emaxangwini lawa hi ya vonaka namuntlha ematikweni yo tala laha ku fuwa loku tlulaka mpimo ni vusweti swi fambisanaka. Ku pfuneka ka munhu ha un’we ku tiyise tiko, hikuva ku hava loyi a a fanele ku tsoniwa malunghelo ni ku tshikileriwa hi swiyimo leswo biha swa ikhonomi. Tanihi loko swi vikiwile enkarhini wa ku fuma ka Hosi Solomoni, “Vayuda ni Vaisrayele a va akile, va nga chavi nchumu, un’wana ni un’wana ehansi ka vhinya ya yena ni le hansi ka nkuwa wa yena.” (1 Tihosi 4:25) Vo tala namuntlha a va swi koti ku tirhisa titalenta ni vutlhari bya vona hikuva va phasiwe hi mafambiselo ya ikhonomi lama va sindzisaka ku tirhela ku navela ka ntlawanyana kumbe hambi a ri munhu un’we ntsena. Ehansi ka milawu ya Xikwembu munhu wa migingiriko a a pfuniwa a humesa vuswikoti byakwe hikwalaho ka vuhlayiseki ni ntsako wa hinkwavo. Leswi swi hi nyika xikombiso xa ku titwa u ri wa nkoka ni ku va ni ndzhuti leswi lava kumaka vutomi eMafambiselweni Lamantshwa ya Xikwembu va nga ta tiphina hi swona.
16. Loko swi ri swiyimo swa ku hanya ni xiyimo xa ikhonomi, i yini leswi Mfumo wa Xikwembu wu nga ta swi nyika vafumiwa va wona hinkwavo?
16 Vuprofeta bya Mikea 4:3, 4 byi ta va ni ku hetiseka loku hlamarisaka emisaveni hinkwayo. Vanhu lava rhandzaka ku rhula lava hanyaka ehansi ka mfumo wo lulama wa Xikwembu va ta “tshama un’wana ni un’wana ehansi ka nkuwa, ni le hansi ka vhinya ya yena, ku nga ri na loyi a va pfuxaka; hikuva nomu wa Yehova wu vurisile.” Ku hava vafumiwa va Mfumo wa Xikwembu lava nga ta tshama eswidakanini swa thyaka kumbe etindlwini leti tlimbaneke hi vanhu. Va ta va ni tiko ni makaya lama nga ya vona. (Esaya 65:21, 22) Hosi, Kriste Yesu, u tshembise khale leswaku ‘lavo rhula va ta dya ndzhaka ya misava,’ naswona u nyikiwile ‘vuhosi hinkwabyo etilweni ni le misaveni’ ku vona leswaku leswi swa endleka.—Matewu 5:5; 28:18.
Rihanyo Ni Vutomi Byo Leha
17-19. (a) I yini lexi kombaka leswaku rihanyo lerinene ni vutomi byo leha i ku navela ka ntumbuluko ka vanhu? (b) I timhaka tihi hi vutomi bya munhu na hi swimilana ti endlaka leswaku vutomi bya munhu lebyi komeke byi vonaka byi hlamarisa? (c) I mhaka muni ya byongo bya munhu leyi kombaka leswaku swa twala leswaku munhu a a endleriwe ku hanya hi laha ku nga heriki?
17 Hambi swi ri tano, ku hava ni xin’we xa swiyimo leswi swinene ngopfu lexi nga endlaka leswaku vutomi hakunene byi va ni ku rhula ni nsirhelelo ntsena loko vuvabyi, ku dyuhala ni rifu swa ha sirhela vumundzuku. Xana a swi twali kumbe swi lwisana ni ntokoto wa vanhu wo langutela ku ntshunxeka eka swilo leswi swo dyisa mbitsi? Hakunene a swi lwisani na ntumbuluko wa vanhu wo lava leswi, hikuva vanhu va hete minkarhi ya vutomi ni mintsengo leyi nga boxiwangiki ya mali va ringeta ku swi endla.
18 Kutani ntshembo wa rihanyo leri nga heriki ni vutomi a hi leswi swi nga twaliki. Hakunene, leswi hi ntiyiso swi nga twaliki hi leswi: Loko vanhu va kala va fika ntsena eka vukulu lebyi va sungulaka ku va ni vutivi, ntokoto ni matimba yo endla swilo leswi pfunaka, va sungula ku dyuhala kutani eku heteleleni va fa. Kambe, ku na mirhi leyi hanyaka malembe ya magidi! Hikwalaho ka yini munhu, loyi a endliweke hi xifaniso xa Xikwembu, a hanya ntsena xiphemunyana xa nkarhi lowu swimilana swin’wana leswi nga hava vutlhari swi wu hanyaka? Hi ku twisiseka, a a nga ta hanya nkarhi wo leha swinene ke?
19 Eka van’wavutivi lava dyondzaka ku kula ka vanhu, xiendlakalo lexi xa ha ri xihundla lexikulu. Lexi nakambe xi hlamarisaka i mhaka ya leswaku byongo bya munhu byi endleriwe ku amukela mimpimo leyi vonakaka yi nga hikiwanga ya marungula. Tanihi laha mutsari wa sayense a vuleke ha kona, byongo byi “swi kota hi ku hetiseka ku khoma mpimo wihi kumbe wihi wa dyondzo ni marungula leswi munhu a nga swi nghenisaka eka byona—nakona minkarhi ya biliyoni ku hundza ntsengo wolowo.”55 Sweswo swi vula leswaku byongo bya wena a byi koti ku khoma mpimo wihi kumbe wihi lowu u nga wu nghenisaka eka byona enkarhini wa vutomi bya malembe ya 70 kumbe 80 ntsena, kambe ni mpimo wa minkarhi ya gidi ra timiliyoni ku tlula kwalaho! A swi hlamarisi leswi munhu a nga ni torha ro tano ra vutivi, ku navela ko tano ko dyondza ku endla ni ku hetisisa swilo. Kambe u siveriwe hi ku koma ka vutomi byakwe. Swa twala leswaku vuswikoti lebyi hlamarisaka bya byongo bya munhu byi nga va kona kambe swi tsandza leswaku ku tirha hambi xi ri xiphemu xintsongo xa ntamu wa byona ke? A hi leswi swi twalaka swinene-nene ku heta hi ku vula hi laha Bibele yi vulaka ha kona, leswaku Yehova u vumbe munhu leswaku a hanya hi laha ku nga heriki emisaveni kutani a n’wi nyika byongo lebyi hi laha ku hlamarisaka byi fanekelaka xikongomelo xexo?
20. I yini leswi Bibele yi vulaka leswaku Xikwembu xi tshembise ku swi endlela vanhu mayelana ni vuyelo bya xidyoho, ku katsa ni rifu hi roxe?
20 Bibele yi komba leswaku eku sunguleni munhu a ri na nkarhi wo hanya hi laha ku nga heriki, kambe u wu lahlile hi ku xandzuka: “Kukotisa leswi ku dyoha ku ngheneke emisaveni hi munhu a ri un’we [Adamu], kutani rifu ri ngheneke hikwalaho ka ku dyoha, hi mukhuva wolowo rifu ri tlulele vanhu hinkwavo, hikuva va dyohile hinkwavo.” (Varhoma 5:12) Kambe Bibele nakambe yi tamele xitshembiso xa Xikwembu xa leswaku eParadeyisini leyi vuyeteriweke, “rifu a ri nga ha vi kona; hambi ya ri mahlomulo kumbe ku rila kumbe ku vaviseka a swi nga ha vi kona.” (Nhlavutelo 21:3, 4; ringanisa 7:16, 17.) Yi vula leswaku vutomi lebyi nga heriki, lebyi ntshunxekeke eka vuyelo bya xidyoho, i xikongomelo xa Xikwembu hi vanhu. (Varhoma 5:21; 6:23) Ku hundza kwalaho, yi tshembisa leswaku mikateko ya Mafambiselo Lamantshwa ya Xikwembu yi ta pfulekela tibiliyoni leti feke khale. Njhani ke? Hi ku pfuxiwa loku siyaka masirha ya vanhu lama tolovelekeke ma ri hava nchumu. Yesu hi ku tiyiseka u profetile: “Nkarhi wa ta lowu hinkwavo lava nge masirheni va nga ta twa rito ra yena; kutani va ta huma.”—Yohane 5:28, 29.
21, 22. Hikwalaho ka yini ku langutela ka ku tlheriseriwa eka rihanyo hi xitalo ku nga ri nchumu lowu swi nonohaka ku wu tshemba?
21 Dyondzo ya swa mirhi namuntlha ya swi kota ku endla “mahlungu ya singita” ni ku endla swiendlo swa vuhandzuri leswi a swi ta vonaka swi nonoha hambi ku ri emalembeni ya khume lama hundzeke. Xana hi fanele ku kanakana leswaku Loyi a vumbeke munhu a nga endla leswi tlulaka swiendlo leswi hlamarisaka swa vutshunguri? Hakunene Mutumbuluxi u na matimba yo hlayisa vanhu lavanene eka rihanyo leri nga nyawuriki, hambi ku ri ku tlherisela xiendlakalo xo kula endzhaku. Nakona leswi a nga swi endla handle ko tirhisa mahlungu, vuhandzuri kumbe swirho swo endliwa hi vanhu. Hi ku anakanyela, Xikwembu xi nyikerile vumbhoni bya leswaku mikateko yo tano a hi leyi yi nga tshembisiki.
22 Xikwembu xi nyike N’wana wa xona matimba loko a ri emisaveni ku endla mintirho ya matimba yo hanyisa. Mintirho leyi ya hi tiyisekisa leswaku ku hava ku tsana, xisolo, kumbe vuvabyi lebyi nga hlulaka matimba ya Xikwembu yo hanyisa. Loko wanuna loyi nyama ya yena a yi tele hi nhlokonho a komberile Yesu ku n’wi hanyisa, Yesu hi ntwelo-vusiwana u khumbe wanuna loyi kutani a ku: “Hlantsweka u basa.” Kutani, hi laha matimu ya vikaka ha kona, “hi nomu lo, a basisiwa enhlokonhweni ya yena.” (Matewu 8:2, 3) Yesu u endle swilo swo tanihi leswi a ri karhi a voniwa hi xitalo, hi laha n’wamatimu Matewu a vikaka ha kona: “Mintshungu leyikulu yi ta ka yena, yi ri ni lavo khwita, ni swilema, ni lavo-fe-mahlo, ni timbheveve, ni van’wana vo tala; yi va veka emilengeni ya Yesu, kutani a va hanyisa. Mintshungu yi hlamala . . . kutani yi dzunisa Xikwembu xa Israyele.” (Matewu 15:30, 31) Tihlayeli mhaka leyi eka Yohane 9:1-21 ku vona hi laha xiviko xo tano xa matimu xa ku hanyisa xi twisisekaka ni ku va xa ntiyiso ha kona evuton’wini. Ntiyiso wa swiendlakalo leswi wu tiyisiwa hi timbhoni to tala, ku katsa ni dokodela, n’anga Luka.—Marka 7:32-37; Luka 5:12-14, 17-25; 6:6-11; Vakolosa 4:14.
23, 24. Hikwalaho ka yini swi nga ri leswi nga twisisekiki ku pfumela leswaku vafi va ta tlheriseriwa evuton’wini ehansi ka Mfumo wa Xikwembu?
23 Hi swivangelo leswi fanaka a hi fanelanga ku languta xitshembiso xa Bibele xa leswaku vafi “va ta pfuka eku feni” tanihi lexi nga tshembisiki. (Mintirho 24:15) Hambi malembe endzhaku ka rifu, rito ra munhu, xivumbeko, ni swiendlo swi nga vuyisiwa hi filimi kumbe thepi ya video. Xana Loyi a nga vumba munhu, loyi a tivaka xivumbeko lexinene xa tiathomo ni swiphemuphemu swa munhu a nga fanelanga a kota ku endla swo tlula sweswo? Tikhomphyuta leti endliweke hi vanhu ta swi kota ku hlayisa ni ku twananisa swiphemu swinene swa tibiliyoni ta marungula. Kambe Xikwembu xi vumbe vuako lebyi chavisaka ni tibiliyoni ta byona (magidi ya timiliyoni) ta swirimela, xirimela xin’wana ni xin’wana xi ri ni tinyeleti ta tibiliyoni. Sweswo swi endla titriliyoni, tikhwadriliyoni ni ku tlula kwalaho! Kambe, Psalma 147:4 yi ri: “U pima ntsengo wa tinyeleti, u ti vita hinkwato hi mavito ya tona”! Hakunene swi ta olova eka Xikwembu, lexi nga ni ntamu wo tano lowukulu wa mianakanyo, wo tsundzuka vumunhu bya vanhu leswaku xi ta va tlherisela evuton’wini.—Yobo 14:13.
24 Nakambe, Yehova u lunghiselele swikombiso swa matimu ku tiyisa ripfumelo ra hina eka ntshembo wo tano wo hlamarisa. U nyike N’wana wa yena matimba yo kombisa hi mpimo wuntsongo leswi a nga ta swi endla hi mpimo lowukulu enkarhini wa mfumo wa yena wo lulama ehenhla misava. Yesu u pfuxe nhlayo yo karhi ya vanhu lava feke, hakanyingi a ri karhi a voniwa hi xitalo hi vahlaleri. Lazaro, loyi a n’wi pfuxeke ekusuhi na Yerusalema, a a file lerova ntsumbu wa yena a wu sungula ku bola. Kunene ntshembo wa ku pfuka wu na xisekelo lexi twalaka.—Luka 7:11-17; 8:40-42, 49-56; Yohane 11:38-44.
Vuswikoti Bya Misava Byo Tamela Vaaki Vo Tano
25, 26. Loko vafi va pfuxiwa, hi kwihi laha hinkwavo va nga ta tshama kona?
25 Xana pulanete leyi yi nga va ndhawu leyinene ya ku hanya eka yona ya vaaki vo tanihi lava va nga ta pfuxiwa eku feni? Swi teke ku hundza 5 000 wa malembe eka vaaki va misava ku fika eka biliyoni yin’we eku sunguleni ka va-1800. Namuntlha, va kwalomu ka tibiliyoni ta ntlhanu.
26 Hikokwalaho, lava hanyaka namuntlha va yimela xiphemu lexikulu xa ntsengo wa nhlayo ya vanhu lava nga tshama va hanya. Van’wana va pimanyete ntsengo wa vaaki eka matimu hinkwawo ya vanhu va ri kwalomu ka 15 000 000 000 wa vanhu. Vuandlalo bya rivala ra misava byi hundza 36 000 000 000 wa tiekere (15 000 000 000 ha). Sweswo swi ta pfumelela ku hundza tiekere timbirhi (1 ha) hi munhu. Leswi a swi nge nyikeli ndhawu yo rima ntsena kambe swi ta pfula ni ndhawu ya swihlahla, tintshava ni swivandla swin’wana swa ntumbuluko—ku ri hava ku tlimbana loku nga fanelangiki eParadeyisini. Nakambe, Bibele yi komba leswaku a hi hinkwavo lava hanyaka sweswi va nga ta pona kutani va hanya eMafambiselweni walawo Lamantshwa. Hakunene, Yesu u te, “Nyangwa leyi yisaka eku loveni yi ahlamile, ni ndlela leyi yaka kona, yi anamile, kutani lava nghenaka hi yona va tele.” Nakambe u vule leswaku loko ndzoviso wa misava wu fika, lava va nga endliki ku rhandza ka Yehova “va ta ya eku biweni loku nga heriki.”—Matewu 7:13; 25:46.
27. Xana misava yi ta swi kota ku humesa swakudya leswi ringanaka vanhu volavo hinkwavo?
27 Kambe misava yi nga swi humesa swakudya leswi ringanaka vanhu vo tarisa leswi xana? Tintlharhi ti vula leswaku swi nga endleka, hambi ku ri ehansi ka swiyimo swa sweswi. Xiviko xa Toronto Star xi te: “Hi ku ya hi Nhlengeletano ya Swakudya ni Vurimi (FAO) ya Nhlangano wa Matiko ku na mbewu leyi se yi byariweke emisaveni yo ringana ku phamela un’wana ni un’wana emisaveni hi 3 000 wa tikhilogramu hi siku, leswi ku nga . . . kwalomu ka 50 wa tiphesente ehenhla ka ndzinganyeto lowu amukelekaka.”56 Loko ti ri ta vumundzuku, xi hlamusele leswaku hambi ku ri ehansi ka swiyimo swa namuntlha, ku nga va na swakudya leswi ringaneke ku eneta swilaveko leswi tlulaka swa nhlayo ya vaaki va sweswi va misava hi kambirhi. Nakambe, hi fanele ku tsundzuka leswaku Yehova u ta kongomisa vanhu vakwe ku ringananisa vuswikoti bya misava bya vurimi khwatsi, hikuva Psalma 72:16 ya hi tiyisekisa: “Ku ta va ni ndzalo ya koro emisaveni ni le tinhlohlorhini ta tintshava.”
28. Hikwalaho ka yini ku nga ri na khombo ra leswaku loko vanhu va hanya hi laha ku nga heriki, eku heteleleni misava yi ta tala hi vanhu?
28 Hi fanele ku xiya leswi xitshembiso xa Xikwembu xi nga swona, hi laha xi vuriweke ha kona eku sunguleni eka vatekani vo sungula. A va byeriwe ku “tata misava ni ku yi fuma,” va kurisa mindzilakana ya Edeni yi nava ni vuandlalo bya misava. (Genesa 1:28) Kahle-kahle, leswi swi vula ku tata misava hi mpimo lowunene, hayi ku yi tata ku tlula mpimo hi vanhu. Sweswo a swa ha ta endla leswaku misava leyi ‘fumiwaka’ yi va phaka leyi fanaka ni kaya ra munhu ro sungula leri fanaka ni phaka. Kutani ke, xileriso lexi xa Xikwembu xi komba leswaku hi nkarhi wa Xikwembu lowu faneleke ni hi ndlela ya kona, ku andza ka vaaki ku ta lawuriwa.
Masungulo Lama Tiyeke Ya Ntsako Lowu Nga Heriki
29. Xana vuxaka bya vanhu byi na vuyelo byihi eka ntsako wa munhu?
29 Kambe, hambi ku ri tindhawu leto xonga, rifuwo ra nyama, ntirho lowu tsakisaka ni rihanyo lerinene swi nga ka swi nga wu tiyisi ntsako wa wena lowu nga heriki. Vo tala namuntlha va na swona swilo leswi kambe a va tsakanga. Hikwalaho ka yini? Hikwalaho ka leswi vanhu lava akelaneke na vona va nga ha vaka ni vutianakanyi, madzolonga, vukanganyisi kumbe rivengo. Ntsako lowu nga heriki eMafambiselweni Lamantshwa ya Xikwembu wu ta vangiwa ngopfu hi ku cinca ka langutelo ra vanhu emisaveni hinkwayo. Rirhandzu ra vona ni ku xixima Xikwembu ni ku navela ka vona ko hetisisa switshembiso swa xona swi ta tisa ku rhula ka moya. Ehandle ka sweswo, rifuwo ra nyama ri hundzuka leri nga anerisiki ni ku pfumala nchumu.
30. Hi swi tivisa ku yini leswaku lava nga ta hanya eMafambiselweni Lamantshwa ya Xikwembu va ta va vanhu lava tisaka ku rhula ni nsirhelelo wa van’wana ntsena?
30 Ina, i ntsako wa ntiyiso ku va ni vanhu lava nga ni musa lava titsongahataka, lava nga ni xinghana—vanhu lava u nga va rhandzaka, ni ku va tshemba hakunene, lava titwisaka sweswo ha wena. (Psalma 133:1; Swivuriso 15:17) Rirhandzu ra Xikwembu hi leri tiyisaka rirhandzu ra ntiyiso ra munhu-kuloni, leri nga ta endla leswaku vutomi byi tsakisa eMafambiselweni ya xona Lamantshwa yo lulama. Hinkwavo lava Xikwembu xi nga ta va nyika vutomi lebyi nga heriki va ta va va kombise rirhandzu ra vona eka xona ni le ka munhu-kulobye. Hi vaakelani vo tano, vanghana ni vatirhi-kuloni, u ta swi kota ku tsakela ku rhula ka ntiyiso ni nsirhelelo ni ntsako lowu nga heriki.—1 Yohane 4:7, 8, 20, 21.
31. Loko kunene hi lava vutomi eMafambiselweni Lamantshwa ya Xikwembu, hi fanele ku endla yini sweswi?
31 Kunene, ku langutela ko tano lokukulu ku ku pfulekerile! Kutani ndlela ya vutlhari i ku kuma leswi lavekaka leswaku u ku kuma. Sweswi i nkarhi wo tisa vutomi bya wena eku pfumelelaneni na leswi laviwaka hi Xikwembu eka lava nga ta hlayisiwa eka ‘nhlomulo lowukulu’ lowu taka.—2 Petro 3:11-13.
[Xifaniso lexi nga eka tluka 98]
Siku ri ta fika hi ku hatlisa laha misava hinkwayo yi nga ta hundzuriwa paradeyisi