Ndzima 10

Xana Wa Swi Rhandza Ku Hanya Hi Ntiyiso eVuton’wini Bya Wena?

1, 2. (a) Ntiyiso wu nga hi pfuna hi ndlela yihi? (b) I yini lexi u tshembaka leswaku i xihlovo xa xiviri lexi ku rhula ka ntiyiso ni nsirhelelo swi nga ta huma eka xona?

KU TIVA ntiyiso ku nga va ka nkoka lowukulu. Hi ku tirhisiwa hi vutlhari, wu nga ku sirheleta eku vavisekeni kumbe ku lahlekeriwa kutani wu ku nyika ntsako ni nsirhelelo. Ngopfu-ngopfu leswi swi tano malunghana ni ntiyiso wa leswi swi hlayiseriweke rixaka leri.

² Hikwalaho ka leswi andlariweke ebukwini leyi, u nga ha pfumela leswaku vanhu va nga ka va nga ku tisi ku rhula ka ntiyiso ni nsirhelelo. U nga ha vona leswaku leswi Bibele yi swi vulaka i ntiyiso—leswaku i Xikwembu ntsena, hi Mfumo wa xona, lexi nga tlhantlhaka swiphiqo leswi langutanaka ni vanhu. Kutani a ku nge vi vutlhari ku hanya hi ku twanana ni leswi sweswi u swi tivaka ku ri ntiyiso? (Yakobo 1:22) Leswi swi katsa yini ke?

3. I ka nkoka wo tanihi kwihi ku cinca loku munhu a faneleke ku ku endla evuton’wini byakwe loko a lava ku hanya eMafambiselweni Lamantshwa ya Xikwembu?

³ Bibele yi veka mimpimanyeto yo karhi leyi faneleke ku fikeleriwa hi lava Xikwembu xi nga ta va amukela tanihi xiphemu xa Mafambiselo ya xona Lamantshwa yo lulama. Mimpimanyeto leyi yi lava ku cinca sweswi evuton’wini bya un’wana ni un’wana loyi a lavaka ku hanya enkarhini wa kona. I ntiyiso, hi malangutelo ya vanhu, a hi ndlela ya un’wana ni un’wana ya sweswi ya vutomi yi langutiwaka yi bihile. Hambi swi ri tano, ku cincela eka mimpimanyeto ya Bibele swi katsa langutelo lerintshwa ra vutomi hi ku helela. Hi yona mhaka leyi Varhoma 12:2 yi nge: “Mi nga landzi hanyelo ra nguva leyi, kambe mi pfumela ku hundzuka mi va vantshwa emiehleketweni ya n’wina, mi ta kota ku twisisa leswi ku rhandza lokunene ka Xikwembu, loku nkhensekaka ni ku hetiseka ku nga swona.”

4. Loko hakunene hi ta ‘famba hi ndlela ya ntiyiso,’ hi fanele ku endla xiheri xihi xa leswinene ni leswo biha hi tiseketele hi yini?

⁴ Ku hundzuka ko tano ku ta khumba ndlela ya hina yo endla xiheri ehenhleni ka leswinene ni leswo biha. Hi nga ha va khale hi titshege hi miehleketo ya van’wana kumbe hi tiendlela mimpimanyeto ya hina vini. Kambe sweswi ha swi vona leswaku a ku ri malangutelo walawo lama vangeleke Adamu na Evha ku tshika Xikwembu tanihi Mufumi wa vona, leswi veke ni vuyelo lebyo biha. Loko hi lava ku nkhensiwa hi Xikwembu, hi fanele ku languta eka xona ku kuma mimpimanyeto ya ntiyiso ya leswinene ni leswo biha. Mimpimanyeto yoleyo yi kumeka hi ku olova eRitweni ra Xikwembu, Bibele. Tanihi laha Psalma 119:151 yi vulaka ha kona: ‘Ku lerisa ka xona hinkwako hi lokunene.’ Hikwalaho ke, ku tixaxameta na kona swi vula ku ‘famba endleleni ya ntiyiso.’ (Psalma 86:11) Xana sweswo a hi swona leswi u lavaka ku swi endla?

Xilaveko Xa Xiletelo Ni Ku Laya

5. (a) Loko hi ta endla ku hundzuka evuton’wini bya hina, i ntiyiso wihi malunghana na hina lowu hi faneleke hi rhandza ku hanya hi wona? (b) I yini lexi hakanyingi xi sivelaka munhu ku amukela xihoxo, kutani ku va ni vuyelo byihi?

⁵ Loko munhu a ta endla ku cinca evuton’wini byakwe, ú fanele ku vona leswaku ku na xilaveko xa leswi. “Hikuva a ku na munhu la nga dyohiki,” ku vula Bibele. (1 Tihosi 8:46) Kambe vanhu vo tala a va swi rhandzi ku amukela swihoxo. Hikwalaho ka yini? Ku tikukumuxa ku va sirhile. Ematshan’wini yo va hi ku titsongahata va pfumela ku dyoha ka vona, hakanyingi va sola van’wana. Leswi swo nyanyisa xiphiqo.

6. Hi le ka xihlovo xihi laha hi nga langutaka kona ku kuma ndzayo, nakona hikwalaho ka yini?

⁶ Xiphiqo xin’wana lexikulu lexi ringanaka na xona hi leswaku a hi hetisekangi naswona a hi yi voni minkarhi hinkwayo ndlela leyinene yo yi teka. Nakona hi nga ha xisiwa hi ehleketa leswaku ndlela leyi vavisaka yi lulamile. (Swivuriso 16:25) Kutani hi lava ku laya loku humaka eka xihlovo lexi tlakukeleke vanhu loko hi ku phikelela hi ta endla hi ndlela leyi antswelaka hina kun’we ni vanhu-kulorhi. Swivuriso 3:11 yi hlamusela Xihlovo xexo: “N’wananga, u nga soli ku laya ka Yehova.”

7. (a) Ku laya loku humaka eka Yehova ku fikisa ku yini eka hina? (b) Ku amukela ka hina ni ku tirhisa ku laya ko tano swi komba yini hi hina?

⁷ Yehova u lunghiselela ku laya hi ndlela yihi? Hi Rito rakwe, Bibele leyo Kwetsima. Kutani loko hi hlaya Bibele, kumbe hi nyikiwa ndzayo ya yona hi mupfumeri-kulorhi, ni ku vona leswaku hi ndlela yo karhi a hi faneleki, hi amukela ku laya ka Xikwembu. Hi ku amukela ku laya koloko tanihi lokunene ni ku ku landzela, hi tiyisa leswaku hi hanya hi ntiyiso. Hi nkhensa mfanelo ya Xikwembu yo hi kongomisa nakona hi komba leswaku hi muxaka wa vanhu lava xi va lavaka eMafambiselweni ya xona Lamantshwa. Ina, vutomi bya hina byi titshege hi ku hlayisa ku laya ka Xikwembu!—Swivuriso 4:13.

8. (a) Hikwalaho ka yini hi xiviri hi ta va hi tivavisa loko hi tiendla onge hi amukela dzayo kambe hi nga cinci hakunene tindlela ta hina? (b) Hikwalaho ka yini swi chavelela ku tiva leswaku Yehova wa hi vona hinkwako laha hi nga kona?

⁸ Hakunene loko hi ta pfuneka hi dyondzo ya Xikwembu, hi fanele ku tiyiseka. A swi nga hi pfuni nchumu ku kanganyisela loko hi ri karhi hi voniwa hi van’wana, ivi hi tlhelela eka tindlela ta hina to sungula loko va nga ha hi voni. Leswaku hi tiendla vakanganyisi swi to tlanyata mapfalo ya hina. Kutani hambi leswi vanhu va nga hi langutaka hi ku hi navela, hi nga ka hi nga n’wi xisi Muvumbi. Swivuriso 15:3 swa hi byela: “Mahlo ya Yehova ma languta hinkwako, ma xiya lavo biha ni lavo lulama.” Ku tiva leswaku Yehova Xikwembu u langutile swi fanele ku hi sivela ku endla swo biha. Hi nkarhi lowu fanaka hi nga khutazeka hi xitiyisekiso xa leswaku u ‘tsakela lavanene.’

‘Byelanani Ntiyiso’

9. (a) Loko swi ta eku vulavuleni ka ntiyiso, i yini swi amukeriwaka tanihi leswi tolovelekeke emisaveni? Hikwalaho ka yini? (b) Kutani, loko munhu a ta ka a nga “landzi hanyelo ra nguva leyi,” i ku cinca kwihi ku lavekaka?

⁹ Hambi leswi va nga tivuliki lava landzelaka Bibele hi ku helela, vanhu vo tala namuntlha a va tilanguti va ri hava vutshembeki. Kambe i vangani lava nkarhi na nkarhi va vulavulaka ntiyiso? Vanhu vo tala hi ntolovelo va fihla ntiyiso kumbe va vulavula ntsena leswi va tshembaka leswaku swi ta hetisisa makungu ya vona. Hambi loko leswi swi langutiwa tanihi leswi tolovelekeke emisaveni, sweswo a swi swi endli leswinene. Misava ya vanhu lava hambukeke eka Xikwembu “yi le hansi ka matimba ya Lowo biha.” “Lowo biha,” Sathana Diyavulosi, “i tata wa mavunwa.” Vunwa byi sunguriwe hi yena. (1 Yohane 5:19; Yohane 8:44) Kutani a swi fanelanga swi hlamarisa munhu ku kuma leswaku u fanele a endla ku hundzuka lokukulu emhakeni yo vulavula ntiyiso loko a ta ka a “nga landzi hanyelo ra nguva leyi.”

10. Ndzhendzeleko wa vukarhi wa ntirho wa vukanganyisi wu lwisana ni ku rhula ka ntiyiso ni nsirhelelo hi ndlela yihi?

¹⁰ Ku na xivangelo lexinene xa ku va la tshembekaka. Ku hava lexi onhaka ku rhula ni nsirhelelo ku tlula ku hluleka ku tshembeka hi minkarhi hinkwayo—ekaya, entirhweni kumbe ebindzwini, eku tirivatiseni ni le ku hungateni. Loko vanhu va nga hlayisi marito ya vona, loko va kanganyisa kumbe ku xisa, ku hava la pfunekaka. Lava va kanganyisiwaka hakanyingi va vaviseka ni ku hlundzuka. Handle ka mintshikilelo ya minsusumeto kumbe mianakanyo, vukanganyisi byi nga vanga ku vaviseka emirini hambi ku ri rifu. Hi xikombiso, ntirho lowu nga nyawuliki, switirho leswi solekaka ni minsindziso ya vukanganyisi swi vange tinghozi letikulu. Munhu la ehleketaka leswaku wa pfuneka hi ku nga tshembeki kakwe hi nkarhi lowu fanaka wa lahlekeriwa hi ku nga tshembeki ka van’wana. Na yena, u hakela minxavo ya le henhla ya nhundzu ni ku tirheriwa hi leswi ha vambirhi vathoriwa ni vaxavi va yivaka. Xisweswo ku nga tshembeki ku vumba ndzhendzeleko wa vukarhi. Loko vanhu vo tala va ri karhi va kanganyisa van’wana, mahlomulo, vukarhi, maxangu, hambi ma ri mafu swa andza.

11. Yehova u titwa hi ndlela yihi hi ku nga tshembeki na ku xisa?

¹¹ Hikwalaho ka mihandzu yo tano yo biha, a swi hlamarisi leswi exikarhi ka swilo “leswi vengiwaka hi Yehova” ku ri na ku xisa, ku hlambanya ko kanganyisa, mintiko ya vunwa ni swikalo swo hemba. (Swivuriso 6:16-19; 20:23) Lava toloveleke ku hemba va nga ka va nga hlanganyeli eka mikateko leyi Xikwembu xi yi hlayiseleke lava xi rhandzaka. (Nhlavutelo 21:8) Xana leswi a hi swona leswi hi nga swi langutelaka eka Xikwembu xo lulama? Loko ku ve Xikwembu a xi ta ya emahlweni na ku pfumelela lava navelaka ku bindzula hi ku dyetela timali ta vaakelani va vona, xana munhu a a ta titwa a sirheleteke hi ndlela yihi eMafambiselweni ya xona Lamantshwa?

12, 13. (a) Bibele hi yoxe yi ri yini hi ku vulavula ntiyiso? (b) I vuyelo byihi lebyi vutshembeki bya hina byi nga na byona ehenhleni ka loko hi ta tirhela Yehova tanihi timbhoni ta yena?

¹² Hikwalaho Bibele a yi fanelanga ku tekeriwa ehansi loko yi lerisa: “Un’wana ni un’wana a a vule ntiyiso eka munhukulobye.” (Zakaria 8:16; Vaefesa 4:25) Loko yi ri mhaka ya switshembiso kumbe mintwanano, “Ina” wa hina u fanele a va Ina, kutani “E-e,” a va E-e. (Yakobo 5:12) Loko hi lava ku yimela “Yehova Xikwembu xa ntiyiso,” hi fanele hi phikelela eku vulavuleni ka ntiyiso. (Psalma 31:5) Loko munhu a nga vuli ntiyiso, a nga ka a nga kumi xichavo xa Xikwembu kumbe xa vanhu-kulobye. Naswona a nge swi koti ku yimela Xikwembu tanihi un’wana wa timbhoni ta xona. Mupisalema u te: “Kambe Xikwembu xi ku ka lowo biha: Xana-ke hi wena la faneleke ku hlaya mulawu ya mina, u va ni ntwanano wa mina enon’wini wa wena xana? U nyiketa nomu wa wena eku biheni, ni ririmi ra wena ri luka ku kanganyisa ntsena.”—Psalma 50:16, 19.

¹³ Kambe van’wana va nga ha ku: Xana munhu a nga vulavula ntiyiso ni ku tshembeka ivi a tama a hanya emisaveni leyi-ke? Xana a ‘nga humelela’ ebindzwini handle ko endla leswi mani na mani a swi endlaka?

Xikwembu Xi Khathalela Lava Tirhisaka Ntiyiso

14. Bibele yi hi pfuna hi ndlela yihi ku tlangela leswaku swa koteka ku tihanyisa handle ka vukanganyisi?

¹⁴ Ku vula leswaku munhu a nge hanyi handle ka vukanganyisi ku nga va ku vula leswaku Xikwembu a xi na mhaka na vona lava va xi rhandzaka. Kambe leswi swi hambana ni ntokoto wa malandza ya Xikwembu hi malembe ya magidi. (Vaheveru 13:5, 6) Mupisalema Davhida u xiyile: “A ndzi ri lontshwa, kutani ndzi dyuharile, kambe a ndzi vonanga la lulameke a tshikiwa, ni vana va yena va kombela vuswa bya vona.” (Psalma 37:25) Leswi a swi vuli swona leswaku vanhu lava lulameke a va hlangavetani na ku nonon’hwa kumbe maxangu. Davhida hi yexe u sindzisiwe ku hanya tanihi munhu la cukumetiweke evanhwini swa nkarhinyana. Kambe a a ri na swona leswi lavekaka evuton’wini.

15. Yesu u te yini hi ku tsakela ka Xikwemvu ka leswaku hi kuma swilo leswi vonekaka leswaku swi hlayisa vutomi?

¹⁵ Nkokela wa vugandzeri bya ntiyiso a hi ku kuma swilo leswi vonekaka. Hambi swi ri tano, Yesu u dyondzise valandzeri vakwe leswaku i swinene ku khongela eka Xikwembu leswaku xi katekisa matshalatshala ya vona yo kuma ‘vuswa bya siku rin’wana ni rin’wana.’ (Luka 11:2, 3) Hi ku vona xilaveko xa vona xa timfanelo ta vutomi, u tiyisekise vadyondzisiwa va yena: “Kutani Tata wa n’wina wa le tilweni wa swi tiva leswaku swilo leswi hinkwaswo ma swi pfumala.” Kambe a va khutaza: “Rhangani mi tilavela Mfumo wa yena ni ku lulama ka yena, kutani sweswo hinkwaswo mi ta engeteleriwa swona.” (Matewu 6:25-34) Xana wa swi tshemba sweswo? Loko swi ri tano, u nga ka u nga ringiwi u tshika mimpimanyeto leyinene ya Xikwembu hi leswi vanhu van’wana va yi tshikaka. Ku ri na sweswo, u ta tlangela vutlhari bya leswi tsariweke eka 1 Timotiya 6:6-8, leswi nge: “Hakunene vukhongeri lebyi nga ni ku tsaka ka mbilu i rifuwo lerikulu. Hikuva a hi tanga na nchumu emisaveni, na swona hi nga ka hi nga fambi na nchumu, loko hi suka kwala misaveni. Hikokwalaho, loko hi ri ni swakudya ni tinguvu, hi ta kolwa hi swona.”

16. Ku tirhisa ka hina ka milawu leyi ya Matsalwa swi nga hi sirhelela hi ndlela yihi?

¹⁶ Ku landzelela xikhutazo lexi swi lava mavonelo lama hambanaka ni leswi tolovelekeke emisaveni namuntlha. Kutani ke, leswi na swona swi katsiwile eku ‘hundzuleni ka mianakanyo ya hina.’ Ku aneriseka hi timfanelo ta vutomi swi hi sivela ku hlongorisa mali ni ku rhangisa swilo leswi vonekaka evuton’wini ni ku ringiwa hi ku xisetela vanhu van’wana leswaku hi swi kuma. (Swivuriso 28:20; Matewu 6:24; 1 Timotiya 6:9, 10) Lava va endlaka leswaku rifuwo yi va pakani ya vona va nga ha ehleketa leswaku leswi swi vula nsirhelelo ni ntsako. Kambe ku ri na sweswo swi hi laha Bibele yi vulaka ha kona yi ku, “La rhandzaka mali, a nga ka a nga kolwi hi mali; la rhandzaka ku hanya hi ndzalo, na yena, a nga ka a nga kuli ha yona.” (Eklesiasta 5:10) Lava va nga na swo tala va lava swin’wana. Hakanyingi va nyikela vutomi bya vona ni vutomi bya mindyangu ya vona leswaku va swi kuma. Ku ri na ku titwa va hlayisekile, va hanya eku chaveni ka ku lahlekeriwa hi leswi va nga na swona.

17. (a) Loko munhu a veka mbilu yakwe eku kumeni ka rifuwo ra nyama, i ntiyiso wihi lowu a wu honisaka? (b) I vumbhoni byihi byi nga kona bya leswaku swa twala ku tirhisa milawu ya ku tshembaka eku tihanyiseni?

¹⁷ Munhu la hlongorisaka rifuwo a nga kongomananga ni mhaka ya leswaku hi laha Yesu a vuleke ha kona, “vutomi bya munhu a byi humi eka swilo leswi a swi fuweke hambi loko swi n’wi talele ngopfu.” (Luka 12:15) Swa antswa ku veka ripfumelo eka vuswikoti bya Xikwembu byo lunghiselela malandza ya xona. Ematikweni lama tlulaka 200 exikarhi ka timiliyoni ta Timbhoni ta Yehova, ku na vumbhoni lebyi hanyaka bya leswaku Xikwembu xa ri endla lunghiselelo ro tano. Ehansi ka swivumbeko hinkwaswo swa tihulumendhe ni le ka muxaka wihi na wihi wa ntirho lowu nga enawini, Timbhoni ta tinxaka hinkwato ni swiyimo hinkwaswo ta swi kota ku hanya vutomi lebyi tsakisaka, ti ri karhi ti nyikiwa leswi ti swi lavaka. Ripfumelo ra vona eka vuswikoti bya Xikwembu byo phamela, hambi loko ku tshembeka ku vonaka ku va veka evusiwaneni, swi hakeriwile. Va kume xichavo xa vanhu-kulobye naswona hakanyingi va tekiwa tanihi vathoriwa hikuva vanhu va ha lava ku tirha ni lava tshembekaka. Kambe lexi nga xa nkoka swinene hi leswaku lava lulameke va tikhorisa hi ripfalo leri tengeke hikwalaho ka ku tshembeka ka vona.

18, 19. (a) Hikwalaho ka yini vanhu lava va cince mahanyelo ya vona leswaku va fambisana ni mimpimanyeto ya Xikwembu? (b) I vanhu va muxaka wihi lava Xikwembu xi lavaka ku va hlayisela eMafambiselweni ya xona Lamantshwa?

¹⁸ Emahlweni ka ku va va va Timbhoni ta Yehova, a va fanela ndlela ya misava hi mpimo lowukulu kumbe lowuntsongo. Kambe ku dyondza ka Bibele ni ku hanya hi ntiyiso wa yona swi va vangele ku tshika swiendlo leswo biha. Sweswi va tikarhata hi matimba ku kombisa leswaku “va lulamile ni ku tshembeka masiku hinkwawo, kutani eka hinkwaswo leswi va swi endlaka va ta komba ku saseka ka leswi dyondzisiwaka hi tlhelo ra Xikwembu Muponisi wa hina.” (Tito 2:10) A swi nga olovi hi minkarhi hinkwayo eka vona ku hanya hi ntiyiso kutani va cinca evuton’wini bya vona. Kambe rirhandzu ra ntiyiso ri va pfunile ku endla hi ku twanana na rona.

¹⁹ U na rirhandzu ro tano ra ntiyiso xana? Loko swi ri tano, u muxaka wa munhu loyi Xikwembu xi n’wi lavaka leswaku xi n’wi ponisa a ya eMafambiselweni ya xona Lamantshwa. Ku amukeriwa hi Xikwembu, u “fanele ku xi gandzela hi moya ni ntiyiso.” (Yohane 4:24) Leswi swi ta ku fungha u ri la hambaneke ni misava leyi u tshamaka eka yona. Nakambe ku na tindlela tin’wana leti u faneleke ku hambana ni misava ha tona loko u ta tsakisa Yehova. Tona hi tihi xana?

[Xifaniso lexi nga eka tluka 113]

Xana munhu a nga vulavula ntiyiso ni ku tshembeka kutani a tama a humelela etlhelweni ra swa timali emisaveni leyi?