Ndzima 2

Yesu Kreste, Mbhoni Leyi Tshembekaka

HI MALEMBE ya kwalomu ka 4 000, nxaxamelo wo leha wa timbhoni ta le mahlweni ka Vukreste wu nyikele vumbhoni bya wona. Kambe mimphikamakaneta leyi katsaka vuhosi bya Xikwembu ni ku tshembeka ka malandza ya xona a yi nga tlhantlhiwanga. Kutani ku fike nkarhi wa leswaku “mbewu” leyi tshembisiweke ya vuhosi, Mesiya, yi ta emisaveni.—Gen. 3:15, NW.

Eka vana va yena hinkwavo va moya va timiliyoni, i mani loyi Yehovha a n’wi hlawuleleke xiavelo lexi? Hinkwavo ka vona a a va swi vonile leswi humeleleke aEdeni naswona handle ko kanakana a va yi tiva mimphikamakaneta ya vuako hinkwabyo leyi tlakusiweke. Kambe i mani loyi a a hisekela swinene ku tirhela ku basisa vito ra Yehovha ni ku lwela vuhosi bya yena? I mani loyi a a ta nyika nhlamulo leyi heleleke swinene eka ntlhontlho wa Sathana wa leswaku a nga kona munhu la nga hlayisaka vutshembeki eka vuhosi bya Xikwembu loko a ringiwa? Yehovha u hlawule Mativula yakwe, N’wana wakwe la tswariweke a ri yexe, Yesu.—Yoh. 3:16; Vakol. 1:15.

Yesu hi ku tiyimisela na hi ku titsongahata u amukele xiavelo lexi, hambi leswi swi laveke leswaku a siya kaya ra le tilweni leri a tshameke ka rona ni Tata wakwe hi nkarhi wo leha ku tlula mani na mani. (Yoh. 8:23, 58; Vafil. 2:5-8) Nsusumeto wakwe hi wihi? Rirhandzu leri enteke ha Yehovha ni ku navela swinene ku vona vito ra Yena ri nga ri na xisandzu. (Yoh. 14:31) Yesu nakambe u endle leswi hi ku rhandza vanhu. (Swiv. 8:30, 31; ringanisa Yohane 15:13.) Ku velekiwa ka yena emisaveni, eku sunguleni ka xixikana xa lembe ra 2 B.C.E., ku endliwe ku koteka hi moya wo kwetsima—lowu ha wona Yehovha a hundziseleke vutomi bya Yesu ku suka etilweni byi ya ekhwirini ra wanhwana wa Muyuda, Mariya. (Mt. 1:18; Lk. 1:26-38) Xisweswo Yesu u velekiwile erixakeni ra Israyele.—Vagal. 4:4.

Yesu a a swi tiva leswaku u fanele ku va mbhoni ya Yehovha, ku tlula Muisrayele un’wana ni un’wana. Ha yini? A a ri xirho xa rixaka leri Yehovha hi muprofeta Esaya a vuleke leswi ha rona: “Mi timboni ta mina.” (Esa. 43:10) Ku engetela eka sweswo, loko Yesu a khuvuriwa eNambyeni wa Yordani hi 29 C.E., Yehova u n’wi totile hi moya wo kwetsima. (Mt. 3:16) Xisweswo Yesu u nyikiwe matimba, hi laha a tiyiseke ha kona endzhakunyana, leswaku a “twarisa lembe lerinene ra [Yehovha, NW].”—Esa. 61:1, 2; Lk. 4:16-19.

Yesu u hetisise xiavelo xakwe hi ku tshembeka ivi a va mbhoni leyikulu ya Yehovha eka leti tshameke ti va kona emisaveni. Kutani ke, hi ku ntshunxeka hinkwako, muapostola Yohane, loyi a a yime ekusuhi na Yesu loko a fa, u vitana Yesu “mbhoni leyo tshembeka.” (Nhlav. 1:5) Naswona eka Nhlavutelo 3:14, Yesu la kwetsimisiweke u tivitana “Amen” ni “mbhoni leyi tshembekeke ya ntiyiso.” Hi byihi vumbhoni lebyi “Mbhoni [leyi yo] Tshembeka” yi byi nyikeleke?

‘Ku Nyikela Vumbhoni eHenhla Ka Ntiyiso’

Loko a tengisiwa emahlweni ka Pilato mufumi wa Rhoma, Yesu u te: “Leswi ndzi velekeriweke swona ni leswi ndzi nga tela swona laha misaveni, i ku ta ndzi ta veka vumbhoni ehenhla ka ntiyiso. Un’wana ni un’wana la nga wa ntiyiso, ú yingisa rito ra mina.” (Yoh. 18:37) Xana Yesu u nyikele vumbhoni eka ntiyiso wihi? A a ku ri ntiyiso wa Xikwembu, ku paluxiwa ka swikongomelo swa Yehovha swa hi laha ku nga heriki.—Yoh. 18:33-36.

Kambe, xana Yesu u byi nyikele njhani vumbhoni eka ntiyiso lowu? Riendli ra Xigriki ra ku “veka vumbhoni ehenhla ka” nakambe ri vula “ku twarisa, ku tiyisa, ku seketela, ku vulavula kahle (hi), ku bumabumela.” Eka papirasi ya Xigriki xa khale, ku humelela loku tolovelekeke ka xivumbeko xin’wana xa riviti (mar·ty·roʹ) a ku landzela nsayino, tanihi wa timhaka ta bindzu. Kutani ke, hi vutirheli byakwe, Yesu a a fanele a tiyisa ntiyiso wa Xikwembu. Leswi hakunene a a swi lava leswaku a twarisa kumbe a chumayela ntiyiso wolowo eka van’wana. Hambi swi ri tano, a ku laveka swo tlula ku vulavula.

Yesu u te: “Hi mina . . . ntiyiso.” (Yoh. 14:6) Ina, a a hanya hi ndlela leyi a yi n’wi endla a hetisisa ntiyiso wa Xikwembu. Xikongomelo xa Xikwembu malunghana ni Mfumo ni Mufumi wa wona wa Vumesiya xi vekiwe erivaleni hi vuprofeta. Yesu, hi vutomi bya yena hinkwabyo bya le misaveni lebyi chaputeke hi rifu rakwe ra gandzelo, u hetisise swilo hinkwaswo leswi swi profetiweke ehenhleni ka yena. Xisweswo u tiyise ni ku tiyisekisa ntiyiso wa rito ra Yehovha ra vuprofeta. Hi yona mhaka leyi muapostola Pawulo a vuleke a ku: “Hikuva, eka yena Xikwembu xi tiyisa ku tshembisa ka xona, xi ku: ‘Ina!’ Hikokwalaho hi vulaka hi ku: ‘Amen!’ [leswi vulaka leswaku, “a swi ve tano,” kumbe “hakunene”] hi mhaka ya yena, eku dzuniseni ka Xikwembu.” (2 Vakor. 1:20) Ina, Yesu hi yena loyi switshembiso swa Xikwembu swi hetisekaka ha yena.—Nhlav. 3:14.

Ku Nyikela Vumbhoni eVitweni Ra Xikwembu

Yesu u dyondzise valandzeri vakwe ku khongela va ku: “Tata wa hina la nge matilweni, vito ra wena a ri hlawuleke [kumbe, “ri kwetsimisiwa; ri khomiwa tanihi leri kwetsimaka”].” (Mt. 6:9, NW, nhlamuselo ya le hansi) Eka vusiku byo hetelela bya vutomi bya yena bya laha misaveni, loko a khongela eka Tata wakwe wa le tilweni, Yesu nakambe u te: “V̌ito ra wena, nḍi ri tiv̌isile v̌anhu lav̌a u nḍi nyikeke v̌ona e misav̌eni; a v̌a ri v̌a wena, kutani u nḍi nyikile v̌ona, kutani va hlayisile rito ra wena. Nḍi v̌a tiv̌isile v̌ito ra wena, kutani nḍa ha ta va tivisa rona, leŝaku riranḍu leri u nḍi ranḍeke ha rona, ri v̌a ka v̌ona, na mina nḍi v̌a ka v̌ona.” (Yoh. 17:6, 26, BX) Lexi, kahle-kahle, a a ku ri xikongomelo-nkulu xa Yesu loko a ta emisaveni. Xana a ku katseka yini eku tiviseni ka yena vito ra Xikwembu?

Valandzeri va Yesu ana a va ri tiva naswona a va ri tirhisa vito ra Xikwembu. Va ri vonile ni ku ri hlaya eka tibuku-nsongwa ta Bibele ya Xiheveru leti a a ti kumeka emasinagogeni ya vona. Nakambe va ri vonile ni ku ri hlaya eka Septuagint—ku hundzuluxela ka Xigriki ka Matsalwa ya Xiheveru, lawa a va ma tirhisa eku dyondziseni ni le ku tsaleni. Loko vito ra Xikwembu a va ri tiva, xana Yesu u ri twarisile kumbe ku ri tivisa eka vona hi ndlela yihi?

Eminkarhini ya Bibele mavito a a ma nga ri mimfungho ntsena. A Greek-English Lexicon of the New Testament, hi J. H. Thayer yi ri: “Vito ra Xikwembu eka T[estamente] L[eyintshwa] ri tirhiseriwa timfanelo hinkwato leti eka vagandzeri va xona ti katsiwaka eka vito rero, ni leri Xikwembu xi titivisaka eka vanhu ha rona.” Yesu u tivise vito ra Xikwembu hi ku paluxa N’wini wa vito rero—swikongomelo, mintirho ni timfanelo takwe, ku nga ri hi ku ri tirhisa ntsena. Tanihi loyi a a ‘ri kusuhi swinene ni Tata wakwe,’ Yesu u swi kotile ku hlamusela Tatana hi ndlela leyi a nga riki kona loyi a nga yi kotaka. (Yoh. 1:18) Ku tlula kwalaho, Yesu u kombise Tata wakwe hi ndlela leyi hetisekeke lerova vadyondzisiwa va Yesu va kota ku ‘vona’ Tatana eka N’wana. (Yoh. 14:9) Hi leswi a swi vuleke ni ku swi endla, Yesu u nyikele vumbhoni evitweni ra Xikwembu.

U Nyikele Vumbhoni Hi Mfumo Wa Xikwembu

Tanihi “Mbhoni leyi Tshembekaka,” Yesu a a ri mutwarisi wa Mfumo wa Xikwembu hi laha ku xiyekaka. Hi ku kandziyisa u te: “Ndzi fanele ku ya emitini yin’wana, leswaku na kona ndzi ya twarisa Evhangeli ya Mfumo wa Xikwembu, hikuva ndzi rhumeriwe swona.” (Lk. 4:43) U huwelele Mfumo wolowo wa matilo ePalestina hinkwaro, a famba madzana ya tikhilomitara hi milenge. A a chumayela kun’wana ni kun’wana laha a ku ri na vanhu lava a va ta yingisa: etimbuweni ta mativa, eswitsungeni, emitini ni le swimitanini, emasinagogeni ni le tempeleni, etindhawini ta mabindzu ni le makaya ya vanhu. Kambe Yesu a a swi tiva leswaku a a nga ta swi kota ku hlanganisa ndhawu ni vanhu hinkwawo lava a a ta nyikela vumbhoni eka vona. (Ringanisa Yohane 14:12.) Kutani hi xikongomelo xo hlanganisa nsimu ya misava, Yesu u leterile ni ku rhumela vadyondzisiwa vakwe leswaku va va vahuweleri va Mfumo.—Mt. 10:5-7; 13:38; Lk. 10:1, 8, 9.

Yesu a a ri mbhoni leyi tirhaka hi matimba, leyi chivirikaka, naswona a nga tipfumelelanga leswaku a hambukisiwa. Hambi leswi a swi khathaleleke swinene swilaveko swa vanhu, a nga khomekaka ngopfu hi ku endla swilo leswi a swi ta pfuna nkarhinyana lerova a honisa xiavelo xakwe lexi humaka eka Xikwembu xa ku yisa vanhu eka ntlhantlho lowu tiyeke wa swiphiqo swa vona—Mfumo wa Xikwembu. Eka xiendlakalo xin’wana, endzhaku ko phamela vanhu va kwalomu ka 5 000 hi singita (kumbexana vanhu vo tlula 10 000 loko ku hlanganisiwa vavasati ni vana), ntlawa wa Vayuda wu lave ku n’wi khoma ivi wu n’wi endla hosi ya laha misaveni. Xana Yesu u endlise ku yini? “A tlhelela entshaveni a ri yexe.” (Yoh. 6:1-15; ringanisa Luka 19:11, 12; Mintirho 1:6-9.) Hambi leswi a endleke mahlori yo tala yo hanyisa, Yesu a a nga tiviwi tanihi Muendli wa Mahlori, kambe, ematshan’wini ya sweswo, a a tiviwa hi vapfumeri ni lava nga riki vapfumeri tanihi “Mudyondzisi.”—Mt. 8:19; 9:11; 12:38; 19:16; 22:16, 24, 36; Yoh. 3:2.

Entiyisweni, ku nyikela vumbhoni hi Mfumo wa Xikwembu a ku ri ntirho wa nkoka swinene lowu Yesu a a wu endla. I ku rhandza ka Yehovha leswaku un’wana ni un’wana a tiva leswi Mfumo wa Yena wu nga swona ni ndlela leyi wu nga ta hetisisa swikongomelo swa Yena ha yona. Wa wu rhandza swinene, hikuva hi wona lowu a nga ta kwetsimisa vito Rakwe ha wona, a ri susa xisandzu hinkwaxo. Yesu a a swi tiva sweswo, kutani u endle Mfumo wolowo wu va nhloko-mhaka-nkulu ya ku chumayela kakwe. (Mt. 4:17) Hi ku hlanganyela hi mbilu hinkwayo eku wu huweleleni, Yesu u seketele vuhosi bya Yehovha lebyi faneleke.

Mbhoni Leyi Tshembekeke Ku Fikela Eku Feni

A nga kona loyi a nga rhandzaka Yehovha ni vuhosi Byakwe ku tlula Yesu. Tanihi “mativula ya hinkwaswo leswi tumbuluxiweke,” Yesu ‘a a n’wi tiva kahle’ Tatana tanihi leswi a hanyeke kusuhi swinene na yena tanihi xivumbiwa xa moya ematilweni. (Vakol. 1:15; Mt. 11:27) Hi ku swi rhandza u titsongahatele vuhosi bya Xikwembu hi nkarhi wa malembe ya ntsandza-vahlayi, wanuna ni wansati wo sungula va nga si vumbiwa. (Ringanisa Yohane 8:29, 58.) Vona ndlela leyi a faneleke a vaviseke ha yona loko Adamu na Evha va fularhele vuhosi bya Xikwembu! Kambe, u lehise mbilu, a rindza ematilweni ku ringana malembe ya 4 000, kutani, eku heteleleni, nkarhi wa leswaku a tirha tanihi mbhoni leyikulu swinene ya Yehovha eka leti tshameke ti va kona emisaveni wu fikile!

Yesu a a swi tiva kahle leswaku mimphikamakaneta ya vuako hinkwabyo a yi n’wi katsa hi ku kongoma. Swi nga ha va swi vonake onge Yehovha wa n’wi sirhelela. (Ringanisa Yobo 1:9-11.) I ntiyiso, u kombise ku tshembeka kakwe ni ku tinyiketela kakwe ematilweni, kambe xana a a ta hlayisa vutshembeki loko a ri munhu wa nyama emisaveni ehansi ka ndzingo wihi na wihi? Xana a a ta n’wi hlula Sathana eka ndhawu leyi nala wakwe entiyisweni a a ri ni matimba?

Nala la fanaka ni nyoka a nga dyanga nkarhi. Endzhakunyana ka ku khuvuriwa ni ku totiwa ka Yesu, Sathana u n’wi ringile leswaku a kombisa vutianakanyi, leswaku a titlakusa, naswona, eku heteleleni, leswaku a fularhela vuhosi bya Tata wakwe. Kambe nhlamulo ya Yesu leyi nga kanakanisiki eka Sathana, leyi nge, “U ta gandzela [Yehovha, NW], Xikwembu xa wena, u tirhela xona ntsena,” yi kombise tlhelo ra yena eka mimphikamakaneta leyi. Vona ndlela leyi a hambaneke na Adamu ha yona!—Mt. 4:1-10.

Ndlela leyi Yesu a hlawuleriweke yona a yi vula nxaniseko ni rifu, naswona Yesu a a swi tiva kahle leswi. (Lk. 12:50; Vahev. 5:7-9) Hambi swi ri tano, “loko a voniwile a ri la kotisaka munhu, ú titsongahatile, a va loyi a yingisaka ku fikela eku feni, a fa hi rifu ra [mhandzi ya nxaniso, NW].” (Vafil. 2:7, 8) Xisweswo, Yesu u kombise Sathana a ri muhembi lonkulu, a xi hlamula hi ku helela xivutiso lexi nge, Xana u kona munhu la nga hlayisaka vutshembeki eka vuhosi bya Xikwembu loko Sathana a tshikiwa leswaku a n’wi ringa? Kambe rifu ra Yesu ri hetisise swo tlula sweswo.

Hi ku fa ka yena emhandzini ya nxaniso, Yesu nakambe u nyikele “[moya-xiviri wa, NW] yena ku kutsula lavo tala.” (Mt. 20:28; Mar. 10:45) Vutomi bya yena bya vumunhu lebyi hetisekeke a byi ri na ntikelo wa gandzelo. Ku nyikela ka Yesu hi vutomi byakwe swi hi pfulela lunghelo ra vutomi lebyi nga heriki eparadeyisini emisaveni ku pfumelelana ni xikongomelo xo sungula xa Xikwembu, ku nga ri ku endla leswaku hi rivaleriwa swidyoho ntsena.—Lk. 23:43, NW; Mint. 13:38, 39; Vahev. 9:13, 14; Nhlav. 21:3, 4.

Yehovha u kombise ku rhandza ka yena Yesu ni ku n’wi amukela ka yena tanihi “Mbhoni leyo Tshembeka” hi ku n’wi pfuxa eku feni hi siku ra vunharhu. Leswi swi tiyise leswaku vumbhoni lebyi Yesu a byi nyikeleke malunghana ni Mfumo a byi ri ntiyiso. (Mint. 2:31-36; 4:10; 10:36-43; 17:31) Endzhaku ko tshama masiku ya 40 emisaveni, lawa hi nkarhi wa kona a humeleleke eka vaapostola vakwe hi makhamba yo hlayanyana, Yesu u tlhandlukele etilweni.—Mint. 1:1-3, 9.

Yesu u swi kombisile leswaku ku simekiwa ka Mfumo wa Vumesiya wa Xikwembu a ku ta va enkarhini lowu taka. (Lk. 19:11-27) Xiendlakalo xexo nakambe a xi ta fungha ku sungula ka ‘vukona bya [Yesu] ni ku hela ka mafambiselo lawa ya swilo.’ (Mt. 24:3) Kambe xana valandzeri vakwe emisaveni a va ta swi kotisa ku yini ku vona nkarhi lowu swilo leswi a swi ta humelela ha wona? Yesu u va nyike “xikombiso”—xikombiso lexi hlanganeke lexi vumbiwaka hi vumbhoni byo tala, ku katsa tinyimpi, ku tsekatseka ka misava, ku pfumaleka ka swakudya, mintungu, ni ku andza ka vuhomboloki. Xiphemu lexi xiyekaka swinene xa xikombiso xexo nakambe hi leswaku mahungu lamanene ya Mfumo a ma ta chumayeriwa emisaveni hinkwayo leyi akiweke tanihi vumbhoni eka matiko hinkwawo. Swivumbeko hinkwaswo swa xikombiso xexo lexi xiyekaka swi kona esikwini ra hina, leswi kombisaka leswaku hi hanya enkarhini wa vukona bya Yesu tanihi Hosi ya le tilweni ni wa ku hela ka mafambiselo ya swilo.a—Mt. 24:3-14.

Kambe, ku vuriwa yini hi valandzeri va Yesu? Hi nkarhi lowu wa vukona bya Yesu, vanhu lava hlanganyelaka eka tikereke to tala to hambana-hambana va vula leswaku va landzela Kreste. (Mt. 7:22) Kambe, Bibele yi vula leswaku ku na “ku pfumela kun’we.” (Vaef. 4:5) Kutani ke, u nga ri vona njhani vandlha ra Vukreste bya ntiyiso, leri ri amukeriwaka ni ku kongomisiwa hi Xikwembu? U nga endla tano hi ku kambisisa leswi Matsalwa ma swi vulaka hi vandlha ra Vukreste ra lembe xidzana ro sungula ivi u vona leswaku i vamani lava namuntlha va landzelelaka ntila wolowo.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 20]

‘U velekeriwe ku veka vumbhoni malunghana ni ntiyiso’

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 21]

Yesu u endle Mfumo wa Xikwembu wu va nhloko-mhaka-nkulu ya ku chumayela ka yena

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 22]

Yesu Kreste a a ri mbhoni leyikulu swinene ya Yehovha eka leti tshameke ti va kona emisaveni

[Xifaniso lexi tataka tluka hinkwaro lexi nga eka tluka 23]