Ndzima Ya Vuntlhanu

Ripfumelo Ra Vona Ri Pone Khele Ra Ndzilo

1. Xana vo tala va titwisa ku yini hi ku tinyiketela eka Xikwembu ni le ka tiko ra vona?

XANA u fanele u tinyiketela eka Xikwembu kumbe eka tiko leri u tshamaka eka rona? Vo tala va nga hlamula va ku, ‘haswimbirhi ndzi tinyiketele eka swona. Ndzi gandzela Xikwembu hi ku landzela nkongomiso wa vukhongeri bya mina; hi nkarhi lowu fanaka, ndzi seketela tiko ra rikwerhu.’

2. Xana hosi ya Babilona a yi ri ya vukhongeri tlhelo ya politiki hi ndlela yihi?

² Ku hambana exikarhi ka ku tinyiketela eka vukhongeri ni le ka tiko ku nga ha vonakanyana namuntlha, kambe eBabilona wa khale leswimbirhi a swi nga hambaniseki. Hakunene, lava tinyiketeleke etikweni ni lavo kwetsima a va hlanganile lerova minkarhi yin’wana a va nga hambaniseki. Profesa Charles F. Pfeiffer wa tsala: “EBabilona wa khale, hosi a yi ri Muprista Lonkulu tlhelo mufumi wa vanhu. A yi endla magandzelo ni ku kongomisa vutomi bya vukhongeri bya lava yi va fumaka.”

3. I yini leswi kombisaka leswaku Nebukadnetsara a a ri wanuna wa vukhongeri hilaha ku enteke?

³ Anakanya hi Hosi Nebukadnetsara. Vito ra yena ri vula leswaku, “Oho Nebo, Sirhelela Mudyandzhaka!” Nebo a ku ri xikwembu xa le Babilona xa vutlhari ni xa vurimi. Nebukadnetsara a a ri wanuna la tinyiketeleke swinene evukhongerini. Hilaha ku boxiweke hakona eku sunguleni, u akile ni ku khavisa titempele ta swikwembu swo tala swa le Babilona naswona ngopfu-ngopfu a a tinyiketele eka Marduk, loyi a nkhensa yena eka tinyimpi leti a ti hluleke.a Nakambe swi le rivaleni leswaku Nebukadnetsara a a titshege ngopfu hi ku hlahluva loko a kunguhata timhaka ta nyimpi.—Ezekiyele 21:18-23.

4. Hlamusela xiyimo xa vukhongeri xa Babilona.

⁴ Kunene, moya wa vukhongeri a wu hangalake eBabilona hinkwako. Muti lowu a wu ri ni titempele to tlula 50, laha swikwembu swo tala ni swikwembu-kati a swi gandzeriwa kona, ku katsa ni swikwembu swinharhu leswi vuriwaka Anu (xikwembu xa xibakabaka), Enlil (xikwembu xa misava, moya ni xidzedze), na Ea (xikwembu xa mati). Swikwembu swin’wana swinharhu a swi katsa Sin (xikwembu xa n’weti), Shamash (xikwembu xa dyambu) na Ishtar (xikwembu-kati xa ku veleka). Masalamusi, vungoma ni vungoma bya swilo swa le mpfhukeni a swi tirhisiwa ngopfu evugandzerini bya le Babilona.

5. Hi wihi ntlhontlho lowu xiyimo xa vukhongeri xa Babilona xi wu pfuxeke eka makhumbi lama nga Vayuda?

⁵ Ku hanya exikarhi ka vanhu lava a va gandzela swikwembu swo tala a ku ri ntlhontlho lowukulu swinene eka makhumbi ya Vayuda. Eka malembe-xidzana ya le mahlweni, Muxe a a tsundzuxe Vaisrayele leswaku a va ta xupuriwa ngopfu loko va hlawula ku xandzukela Munyiki Lonkulu wa Nawu. Muxe u va byerile a ku: “Yehovha u ta ku fambisa ni hosi leyi u nga ta va u yi vekile ehenhla ka wena, a ku yisa etikweni leri u nga ri tivangiki, hambi ku ri wena kumbe vatata wa wena; kwalaho u ta boheka ku tirhela swikwembu swin’wana leswi endliweke hi ntsandza ni ribye.”—Deteronoma 28:15, 36.

6. Ha yini ku hanya eBabilona swi pfuxe ntlhontlho wo hlawuleka eka Daniyele, Hananiya, Mixayele na Azariya?

⁶ Sweswi Vayuda a va langutane ni khombo rero. A swi ta nonon’hwa ku hlayisa vutshembeki eka Yehovha, ngopfu-ngopfu eka Daniyele, Hananiya, Mixayele na Azariya. Vantshwa lava va mune va Vaheveru a va hlawuleriwe ku kuma vuleteri bya ntirho wa hulumendhe hilaha ku hlawulekeke. (Daniyele 1:3-5) Tsundzuka leswaku a va thyiwe mavito ya le Babilona—Beltexatsara, Xadraka, Mixaka na Abedinigo—kumbexana a swi endleriwa leswaku va tolovelana ni mbango wa vona lowuntshwa.b Swikhundlha swo hlawuleka leswi vavanuna lava a va nyikiwe swona a swi ta endla leswaku loko va tshuka va ala ku gandzela swikwembu swa tiko rero, swi hatla swi xiyeka—swi tlhela swi soleka.

XIFANISO XA NSUKU XI PFUXA NTLHONTLHO

7. (a) Hlamusela xifaniso lexi yimisiweke hi Nebukadnetsara. (b) Xana a xi ri xihi xikongomelo xa xifaniso lexi?

⁷ Hi ku lava ku tiyisa vun’we bya mfumo wakwe, Nebukadnetsara u yimise xifaniso xa nsuku erivaleni ra Dura. A xi tlakuke swisungunu swa 60 (timitara ta 27) kasi a xi aname swisungunu swa tsevu (timitara ta 2,7).c Van’wana va ri xifaniso lexi a xi ri mhandzi ntsena, kumbe phuphu ya matlhelo ya mune. Swi nga ha endleka leswaku a xi ri ni tshala emaninginingini ya xona laha a ku ri ni xifaniso lexikulu xa munhu, kumbexana lexi yimelaka Nebukadnetsara kumbe xikwembu Nebo. Ku nga khathariseki leswaku a xi yimise ku yini, xifaniso lexi xo leha a xi yimela Mfumo wa Babilona. Tanihi leswi a xi yimise xisweswo, a xi endleriwe leswaku xi voniwa ni ku losiwa.—Daniyele 3:1.

8. (a) I vamani lava a va rhambiwile eku khanguriweni ka xifaniso, naswona hinkwavo lava a va ri kona a va fanele va endla yini? (b) Xana a wu ta va wihi nxupulo wa munhu la alaka ku nkhinsamela xifaniso?

⁸ Hikwalaho, Nebukadnetsara u lunghiselele nkhuvo wa ku xi khangula. U hlengelete valanguteri, valawuri lavakulu, tindhuna letikulu, vatsundzuxi, vatameri va xuma, vaavanyisi, vaavanyisi lavatsongo lava nga maphorisa ni vakongomisi hinkwavo va miganga leyi nga ehansi ka vulawuri bya vona. Mutwarisi un’wana u te: “Ma byeriwa, N’wina vanhu, vanhu va matiko ni tindzimi, leswaku enkarhini lowu mi nga ta twa mpfumawulo wa nanga, mhalamhala, katara, haripa ya tinhla tinharhu, xitende, nanga leyi nga ni saka ni mixaka hinkwayo ya swichayachayana swa vuyimbeleri, mi wela ehansi, mi gandzela xifaniso xa nsuku lexi Nebukadnetsara lowa hosi a xi yimiseke. Kutani loyi a nga ta ka a nga weli ehansi, a gandzela hi nkarhi wolowo u ta lahleriwa ekheleni ra ndzilo lowu pfurhaka.”—Daniyele 3:2-6.

9. Xana ku nkhinsama emahlweni ka xifaniso lexi Nebukadnetsara a xi yimiseke a swi tikomba swi vula yini?

⁹ Van’wana va anakanya leswaku Nebukadnetsara u hlele nkhuvo lowu hi ku lava ku sindzisa Vayuda leswaku va landzula vugandzeri bya vona eka Yehovha. Swi tikomba ku nga ri swona sweswo, hikuva kahle-kahle eka xiendlakalo lexi a ku rhambiwe tindhuna ta hulumendhe ntsena. Xisweswo, Vayuda lava a va ta va kona hi lava a va ri ni xikhundlha xo karhi eka hulumendhe ntsena. Kutani, swi tikomba onge ku nkhinsamela xifaniso a ku ri xiendlakalo lexi a xi endleriwe ku tiyisa vun’we bya ntlawa lowu lawulaka. Xidyondzi John F. Walvoord u ri: “Ku kombisiwa ko tano ka tindhuna hi tlhelo rin’wana a ku ri xikombiso lexi enerisaka xa matimba ya mfumo wa Nebukadnetsara, kasi hi hala tlhelo a swi ri swa nkoka swinene ku fana ni ku fundzha swikwembu, leswi hi mavonelo ya vona a swi va pfuna leswaku va hlula.”

MALANDZA YA YEHOVHA MA ALA KU LANDZULA XIYIMO XA WONA

10. Ha yini lava va nga riki Vayuda a swi nga ta va tikela ku yingisa xileriso xa Nebukadnetsara?

¹⁰ Ku nga khathariseki ku tinyiketela ka vona eka swikwembu leswi va pfunaka swo hambana-hambana, vunyingi bya lava a va hlengeletane emahlweni ka xifaniso xa Nebukadnetsara a va ta xi gandzela hi ripfalo leri tengeke. Xidyondzi xin’wana xa Bibele xa hlamusela: “Hinkwavo a va swi toloverile ku gandzela swifaniso, naswona ku gandzela ka vona xikwembu xin’wana a swi nga va siveli ku nkhinsamela xin’wana hi nkarhi lowu fanaka.” Xi ye emahlweni xi ku: “A swi fambisana ni mavonelo lama andzaka ya vagandzeri va swifaniso ya leswaku a ku ri ni swikwembu swo tala . . . nileswaku a swi fanerile ku nkhinsamela xikwembu xa vanhu van’wana kumbe tiko rin’wana.”

11. Ha yini Xadraka, Mixaka na Abedinigo va ale ku nkhinsamela xifaniso?

¹¹ Hambiswiritano, eka Vayuda a ku ri mhaka yin’wana. Yehovha, Xikwembu xa vona a a va lerisile a ku: “U nga tshuki u tiendlela xifaniso lexi vatliweke kumbe xivumbeko lexi fanaka ni xilo xihi ni xihi lexi nga ehenhla ematilweni kumbe lexi nga ehansi emisaveni kumbe ematini ehansi ka misava. U nga tshuki u swi nkhinsamela kumbe u yengiwa ku swi tirhela, hikuva mina Yehovha Xikwembu xa wena ndzi Xikwembu lexi lavaka ku tinyiketela loku hlawulekeke.” (Eksoda 20:4, 5) Hikwalaho, loko vuyimbeleri byi sungula ni lava va hlengeletaneke va nkhinsama emahlweni ka xifaniso, vantshwa vanharhu va Vaheveru—Xadraka, Mixaka na Abedinigo—va sale va yimile va nga nkhinsami.—Daniyele 3:7.

12. Xana Vakalidiya van’wana a va hehla Vaheveru vanharhu hi yini, naswona xivangelo a ku ri xihi?

¹² Ku ala ka tindhuna leti tinharhu ta Vaheveru ku gandzela xifaniso ku hlundzukise Vakalidiya van’wana. Hi ku hatlisa, va ye ehosini “va hehla Vayuda.”d A va nga lavi ku twa nchumu. Hi ku lava leswaku Vaheveru lava va xupuriwa hikwalaho ko pfumala ku tshembeka ni ku kanganyisa, vahehli lava va te: “Ku ni Vayuda van’wana lava u va vekeke ehenhla ka vukongomisi bya muganga lowu nga ehansi ka vulawuri bya Babilona, Xadraka, Mixaka na Abedinigo; vavanuna lava va tiyeke emirini a va ku xiximanga, Wena hosi, a va swi tirheli swikwembu swa wena, naswona xifaniso xa nsuku lexi u xi yimiseke a va xi gandzeli.”—Daniyele 3:8-12.

13, 14. Xana Nebukadnetsara u endle yini hi goza leri tekiweke hi Xadraka, Mixaka na Abedinigo?

¹³ Kunene Nebukadnetsara u fanele a hlundzukile swinene hikwalaho ka leswi Vaheveru lava vanharhu va aleke ku yingisa xileriso xakwe! A swi ri erivaleni leswaku a nga swi kotanga ku hundzula Xadraka, Mixaka na Abedinigo va va vaseketeri vo tshembeka va Mfumo wa Babilona. Xana a a nga va dyondzisanga vutlhari bya Vakalidiya? Phela, u kale a cinca ni mavito ya vona! Kambe loko Nebukadnetsara a a anakanya leswaku dyondzo yo hlawuleka a yi ta va dyondzisa ndlela leyintshwa ya vugandzeri kumbe leswaku ku va thya mavito man’wana a swi ta cinca xiyimo xa vona, a hoxise ngopfu. Xadraka, Mixaka na Abedinigo va tshame va ri malandza yo tshembeka ya Yehovha.

¹⁴ Hosi Nebukadnetsara a a hlundzuke ngopfu. Hi ku hatlisa, u vitane Xadraka, Mixaka na Abedinigo. U va vutisile a ku: “Xana swi tano hakunene, Wena Xadraka, Mixaka na Abedinigo, leswaku a mi swi tirheli swikwembu swa mina, naswona xifaniso xa nsuku lexi ndzi xi yimiseke a mi xi gandzeli?” A swi kanakanisi leswaku Nebukadnetsara u vule marito lawa a hlamale ngopfu. Phela, swi nga endleka a tivutisile a ku, ‘Xana vavanuna vanharhu lava nga ni mianakanyo leyi hlutekeke va nga xi arisa ku yini xileriso lexi xo olova—lexi a xi fambisana ni nxupulo lowu vavaka loko xi nga yingisiwi?’—Daniyele 3:13, 14.

15, 16. Hi rihi lunghelo leri Nebukadnetsara a ri nyikeke Vaheveru vanharhu?

¹⁵ Nebukadnetsara a a tiyimiserile ku nyika Vaheveru lava vanharhu nkarhi wun’wana. U te: “Kutani loko mi lunghekile leswaku loko mi twa mpfumawulo wa nanga, mhalamhala, katara, haripa ya tinhla tinharhu, xitende, ni nanga leyi nga ni saka ni mixaka hinkwayo ya swichayachayana swa vuyimbeleri, mi ta wela ehansi mi gandzela xifaniso lexi ndzi xi endleke, swi lulamile. Kambe loko mi nga gandzeli, hi nkarhi wolowo mi ta hoxiwa ekheleni ra ndzilo lowu pfurhaka. Naswona hi xihi xikwembu lexi xi nga mi ponisaka emavokweni ya mina?”—Daniyele 3:15.

¹⁶ Handle ko kanakana, dyondzo ya xifaniso xa le norhweni (leyi tsariweke eka Daniyele ndzima 2) a yi tshamanga emianakanyweni ni le mbilwini ya Nebukadnetsara. Kumbexana se a rivale marito lawa a ma byeleke Daniyele: “Xikwembu xa n’wina i Xikwembu xa swikwembu ni Hosi ya tihosi.” (Daniyele 2:47) Sweswi, a swi tikomba onge Nebukadnetsara u tlhontlha Yehovha, a vula leswaku hambi yena A nge va ponisi Vaheveru lava eka nxupulo lowu a va langutane na wona.

17. Xana Xadraka, Mixaka na Abedinigo va angurise ku yini eka leswi hosi a yi va byela swona?

¹⁷ Xadraka, Mixaka na Abedinigo a va tilumalumanga. Xikan’we-kan’we va hlamurile va ku: “Wena Nebukadnetsara, emhakeni leyi a hi bohekanga ku vula rito hi ku angula. Loko swi fanerile, Xikwembu xa hina lexi hi xi tirhelaka xa swi kota ku hi ponisa. Xi ta hi ponisa hi huma ekheleni ra ndzilo lowu pfurhaka ni le vokweni ra wena, Wena hosi. Loko swi nga ri tano, swi tive wena, Wena hosi, leswaku swikwembu swa wena a hi swi tirheli, ni xifaniso xa nsuku lexi u xi yimiseke a hi nge xi gandzeli.”—Daniyele 3:16-18.

EKHELENI RA NDZILO LOWU PFURHAKA!

18, 19. Xana ku endleke yini loko Vaheveru vanharhu va hoxiwe ekheleni ra ndzilo lowu pfurhaka?

¹⁸ Hikwalaho ka ku hlundzuka, Nebukadnetsara u lerise leswaku malandza yakwe ma hlanganyetela khele ra ndzilo ri hisa hilaha ku andzisiweke ka nkombo ku tlula loku tolovelekeke. Kutani a lerisa “vavanuna van’wana lava tiyeke emirini va ntamu lowukulu” leswaku va boha Xadraka, Mixaka na Abedinigo, va va hoxa “ekheleni ra ndzilo lowu pfurhaka.” Va landzele swileriso swa hosi, va hoxa Vaheveru lava vanharhu endzilweni, va bohiwile, va ambele va helela—kumbexana leswaku va ta hatla va tshwa kahle. Hambiswiritano, valandzeri va Nebukadnetsara hi vona lava dlayiweke hi malangavi.—Daniyele 3:19-22.

¹⁹ Kambe a ku ri karhi ku endleka swin’wana swo hlawuleka. Hambileswi Xadraka, Mixaka na Abedinigo a va ri endzeni ka khele ra ndzilo lowu pfurhaka, malangavi a ma va hisanga. Anakanya ndlela leyi Nebukadnetsara a faneleke a hlamale ha yona! A va hoxiwe endzilweni lowu pfurhaka, va bohiwile, kambe a va ha hanya. Phela, a va famba-famba endzilweni va ntshunxekile! Kambe Nebukadnetsara u xiye ni swin’wana. U vutise valawuri va yena va le henhla va le vuhosini a ku: “Xana a va nga ri vanharhu vavanuna lava tiyeke emirini lava hi va hoxeke exikarhi ka khele ra ndzilo lowu pfurhaka va bohiwile?” Va hlamule va ku: “Ina, a va ri vanharhu, Wena hosi.” Nebukadnetsara a angula a ku: “Maswivo! Ndzi vona vavanuna va mune lava tiyeke emirini va famba-famba va ntshunxekile exikarhi ka ndzilo, naswona a va vaviseki, lowa vumune u ni xivumbeko xa n’wana wa swikwembu.”—Daniyele 3:23-25.

20, 21. (a) Xana Nebukadnetsara u xiye yini malunghana na Xadraka, Mixaka na Abedinigo loko va huma ekheleni ra ndzilo? (b) Xana Nebukadnetsara u boheke ku pfumela yini?

²⁰ Nebukadnetsara u tshinele enon’wini wa khele ra ndzilo lowu pfurhaka. U huwelerile a ku: “Xadraka, Mixaka na Abedinigo, n’wina malandza ya Xikwembu Lexi nge Henhla-henhla, humani mi ta laha!” Kutani Vaheveru lava vanharhu va huma endzeni ka ndzilo. A swi kanakanisi leswaku hinkwavo lava va voneke singita leri hi mahlo—ku katsa ni valanguteri, valawuri, tindhuna letikulu ni valawuri lavakulu—a va hlamele. Phela, a swi tikomba onge majaha lawa manharhu a ma nga nghenanga ekheleni ra ndzilo! Ritshwa a ri nga twakali eka vona, naswona a wu kona nsisi wa tinhloko ta vona lowu a wu tshwile.—Daniyele 3:26, 27.

²¹ Kutani Hosi Nebukadnetsara a a boheka ku pfumela leswaku Yehovha i Xikwembu Lexi nge Henhla-henhla. U te: “A ku vongiwe Xikwembu xa Xadraka, Mixaka na Abedinigo, lexi rhumeke ntsumi ya xona kutani xi ponisa malandza ya xona lawa a ma xi tshemba, lawa ma hundzuleke rito ra hosi, ma nyiketa miri wa wona, hikuva a ma nga ta tirhela ni ku gandzela xikwembu xin’wana nikatsongo handle ka Xikwembu xa wona.” Kutani hosi yi tlhandlekele xitsundzuxo lexi xo tiya: “Ku huma xileriso eka mina, leswaku vanhu van’wana ni van’wana, vanhu va tiko kumbe ririmi lava va vulaka nchumu lowu hoxeke malunghana ni Xikwembu xa Xadraka, Mixaka na Abedinigo va fanele va phatluleriwa, yindlu ya vona yi fanele yi hundzuka xihambukelo xa vanhu hinkwavo; tanihi leswi xi nga riki kona xikwembu xin’wana lexi xi kotaka ku kutsula ku fana ni lexi.” Hiloko Vaheveru lava vanharhu va tlhela va kuma xiyimo lexinene xa vuhosi naswona ‘swi va fambela kahle emugangeni lowu nga ehansi ka vulawuri bya Babilona.’—Daniyele 3:28-30.

RIPFUMELO NI KHELE RA NDZILO NAMUNTLHA

22. Xana malandza ya Yehovha ya namuntlha ma langutana ni swiyimo swo fana ni swa Xadraka, Mixaka na Abedinigo hi ndlela yihi?

²² Namuntlha, vagandzeri va Yehovha va langutana ni swiyimo swo fana ni swa Xadraka, Mixaka na Abedinigo. Ina, vanhu va Xikwembu kumbexana a va nge vi makhumbi hi xiviri. Kambe, Yesu u vule leswaku valandzeri vakwe a va nge ‘vi xiphemu xa misava.’ (Yohane 17:14) I “vanhu vambe” hikuva a va yi amukeli mikhuva, malangutelo ni swiendlo leswi nga fambisaniki ni Matsalwa swa lava va hanyaka na vona. Hilaha muapostola Pawulo a tsaleke hakona, Vakreste va fanele va “[tshika] ku titwananisa ni mafambiselo lawa ya swilo.”—Varhoma 12:2.

23. Xana Vaheveru vanharhu va ku kombise njhani ku yima va tiyile, naswona Vakreste namuntlha va xi landzerisa ku yini xikombiso xa vona?

²³ Vaheveru lava vanharhu va arile ku titwananisa ni mafambiselo ya Babilona. Hambileswi va leteriweke khwatsi hi vutlhari bya Vakalidiya sweswo a swi va hambukisanga. Xiyimo xa vona emhakeni ya vugandzeri a xi nga hundzuki, naswona vona a va tshemba Yehovha. Vakreste namuntlha va fanele va yima va tiya hi ndlela leyi fanaka. A va fanelanga va khomiwa hi tingana hikwalaho ka leswi va hambaneke ni vanhu va misava. Hakunene, “misava ya hundza ni ku navela ka yona.” (1 Yohane 2:17) Hikwalaho ku nga va ku ri vuphukuphuku ni vuhava ku titwananisa ni mafambiselo lawa ya swilo lama faka.

24. Xana goza leri tekiweke hi Vakreste va ntiyiso ri yelana njhani ni ra Vaheveru vanharhu?

²⁴ Vakreste va fanele va xalamukela vugandzeri bya swifaniso bya muxaka wihi ni wihi, ku katsa ni lebyi tumbeleke.e (1 Yohane 5:21) Xadraka, Mixaka na Abedinigo hi ku titsongahata ni hi xichavo va yime emahlweni ka xifaniso xa nsuku, kambe va swi lemukile leswaku ku xi nkhinsamela a swi tlula ku xi xixima ntsena. A ku ri ku xi gandzela, naswona ku endla sweswo a swi ta pfuxa vukarhi bya Yehovha. (Deteronoma 5:8-10) John F. Walvoord wa tsala: “Entiyisweni a ku ri ku losa mujeko, hambileswi, hikwalaho ka ku fambisana ka vukhongeri ni ku tshemba tiko, kumbexana a ku fambelana ni vugandzeri.” Namuntlha, Vakreste va ntiyiso va byi fularhela hi ndlela leyi fanaka vugandzeri bya swikwembu.

25. Xana u dyondze yini eka rungula ra ntiyiso ra vutomi bya Xadraka, Mixaka na Abedinigo?

²⁵ Rungula ra Bibele malunghana na Xadraka, Mixaka na Abedinigo ri nyika dyondzo leyikulu swinene eka hinkwavo lava va tiyimiseleke ku tinyiketela hilaha ku hlawulekeke eka Yehovha. Swi le rivaleni leswaku muapostola Pawulo a a anakanya hi Vaheveru lava vanharhu loko a vulavula hi vo tala lava a va kombisa ripfumelo, ku katsa ni lava “va tim[eke] matimba ya ndzilo.” (Vaheveru 11:33, 34) Yehovha u ta hakela hinkwavo lava va tekelelaka ripfumelo ro tano. Vaheveru vanharhu va ponisiwile ekheleni ra ndzilo lowu pfurhaka, kambe hi nga tiyiseka leswaku u ta va pfuxa hinkwavo lavo tshembeka lava va lahlekeriwaka hi vutomi bya vona va ri vahlayisi va vutshembeki naswona u ta va katekisa hi vutomi lebyi nga heriki. Ku nga khathariseki xiyimo xa kona, Yehovha “u rindza mimoya-xiviri ya lava tshembekeke vakwe; wa va kutsula evokweni ra lavo homboloka.”—Pisalema 97:10.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

XANA U TWISISE YINI?

• Ha yini Xadraka, Mixaka na Abedinigo va arile ku nkhinsamela xifaniso lexi yimisiweke hi Nebukadnetsara?

• Xana Nebukadnetsara u endle yini hi goza leri tekiweke hi Vaheveru vanharhu?

• Xana Yehovha u va vuyerise hi ndlela yihi Vaheveru vanharhu hikwalaho ka ripfumelo ra vona?

• Xana u dyondze yini hi ku nyikela nyingiso eka rungula ra ntiyiso ra vutomi bya Xadraka, Mixaka na Abedinigo?

[Xifaniso lexi tataka tluka hinkwaro lexi nga eka tluka 68]

[Swifaniso leswi nga eka tluka 70]

1. Xihondzo xa tempele (“ziggurat”) eBabilona

2. Tempele ya Marduk

3. Mfungho wa bronze lowu kombisaka swikwembu Marduk (eximatsini) na Nebo (exineneni) swi yime ehenhla ka tinyoka letikulu

4. Nkovotlo wa Nebukadnetsara, loyi a a dumile hi mintirho yakwe yo aka

[Xifaniso lexi tataka tluka hinkwaro lexi nga eka tluka 76]

[Xifaniso lexi tataka tluka hinkwaro lexi nga eka tluka 78]