Ndzima Ya Vukhume-nkombo

“Babilona U Wile!”

Esaya 21:1-17

1, 2. (a) Hi yihi nhloko-mhaka ya Bibele hinkwayo, kambe hi xihi xihlokwana xa nkoka lexi humelelaka eka Esaya? (b) Xana Bibele yi xi ndlandlamuxa njhani xihloko xa ku wa ka Babilona?

BIBELE yi nga ha fanisiwa ni risimu ro leha leri nga ni nhloko-mhaka leyikulu, ri tlhela ri kandzeriwa hi swihlokwana leswi endlaka leswaku ri hlawuleka. Xisweswo, Bibele yi ni nhloko-mhaka—ku nga ku lweriwa ka vuhosi bya Yehovha hi ku tirhisa hulumendhe ya Mfumo wa Vumesiya. Hi hala tlhelo yi ni swihloko swin’wana swa nkoka leswi pfaka swi humelela. Xin’wana xa swona i ku wa ka Babilona.

² Xihloko xexo xi boxiwa eka Esaya tindzima 13 na 14. Xi tlhela xi humelela eka ndzima 21, xi vuya xi humelela nakambe eka tindzima 44 na 45. Eka lembe-xidzana leri landzeleke, Yeremiya u ye emahlweni ni xihloko lexi fanaka, naswona buku ya Nhlavutelo yi xi chaputa hi ndlela ya matimba swinene. (Yeremiya 51:60-64; Nhlavutelo 18:1–19:4) Xichudeni xin’wana ni xin’wana xa Bibele lexi tiyimiseleke xi fanele xi anakanya hi xihlokwana lexi xa nkoka xa Rito ra Xikwembu. Esaya ndzima 21 ya pfuna emhakeni leyi, hikuva yi nyika vuxokoxoko lebyi nyanyulaka malunghana ni ku wa loku profetiweke ka mfumo wolowo lowukulu wa misava. Endzhakunyana, hi ta swi vona leswaku Esaya ndzima 21 yi kandziyisa xihloko xin’wana xa nkoka xa Bibele—lexi xi hi pfunaka ku kambela ku hiteka ka hina tanihi Vakreste namuntlha.

“Xivono Lexi Chavisaka”

3. Ha yini muti wa Babilona wu vitaniwa “mananga ya le lwandle,” naswona vito rero ri vula yini malunghana ni vumundzuku bya wona?

³ Esaya ndzima 21 yi sungula hi marito yo chavisa: “Ku avanyisiwa ka mananga ya le lwandle: Ku fana ni xidzedze xa le dzongeni lexi hungaka, xi ta xi huma emananga, etikweni leri chavisaka.” (Esaya 21:1) Muti wa Babilona wu hingakanya Nambu wa Yufrata, tanihi leswi xiphemu xa wona xa le vuxeni xi nga le xikarhi ka milambu mimbirhi leyikulu, ku nga Yufrata na Tigris. I mpfhuka wo vonaka ku suka elwandle. Kutani, ha yini wu vitaniwa “mananga ya le lwandle”? Xivangelo hileswaku ndhawu ya Babilona a yi tala ku va ni ndhambi ya mati lembe ni lembe, ma endla “lwandle” lerikulu, ra ndzhope. Hambiswiritano, Vababilona a va lawula mananga lawa yo taleriwa hi mati hi ku endla fambiselo leri rharhanganeke ra misele, mihocho ni migerho. Hi vutlhari a va tirhisa mati lawa ku sirhelela muti. Kambe, ku hava mintirho ya munhu leyi nga ta sirhelela muti wa Babilona endzovisweni wa Xikwembu. Wu hundzuke mananga—wu ta tlhela wu va mananga. Wu langutane ni khombo, ri tshinela kukota xin’wana xa swidzedze swa matimba leswi tshukaka swi hunga eIsrayele swi suka emananga yo chavisa swi hungela etlhelo ra le dzongeni.—Ringanisa Zakariya 9:14.

4. Xana xivono xa Nhlavutelo xa “Babilona Lonkulu” xi fambelana njhani ni “mati” ni “mananga,” naswona “mati” ma yimela yini?

⁴ Hilaha hi swi tweke hakona eka Ndzima 14 ya buku leyi, Babilona wa khale u ni nakulobye la fanaka na yena wa manguva lawa—“Babilona Lonkulu,” mfumo wa misava wa vukhongeri bya mavunwa. Eka Nhlavutelo, Babilona Lonkulu hilaha ku fanaka u fanisiwa ni “mananga” ni “mati.” Muapostola Yohane u yisiwa emananga a ya kombiwa Babilona Lonkulu. U byeriwa leswaku u ‘tshame ematini yo tala’ lama yimelaka “vanhu ni mintshungu ni matiko ni tindzimi.” (Nhlavutelo 17:1-3, 5, 15) Vukhongeri bya mavunwa byi ya emahlweni byi ri kona hikwalaho ka leswi byi seketeriwaka hi vanhu vo tala, kambe “mati” yo tano a ma nge byi sirheleli eku heteleleni. Ku fana ni nakulobye wa khale, byi ta sala byi nga ri na nchumu, byi ta honisiwa, byi hundzuka rhumbi.

5. Swi endlekisa ku yini leswaku muti wa Babilona wu tiviwa wu ri “la xengaka” ni “la phangaka”?

⁵ Esikwini ra Esaya, Babilona a wu nga si va mfumo lowu tlakukeke emisaveni, kambe Yehovha u swi vone ka ha ri emahlweni leswaku loko nkarhi wa wona wu fika, wu ta ma tirhisa hi ndlela yo biha matimba ya wona. Esaya u ya emahlweni a ku: “Ndzi byeriwe xivono lexi chavisaka: La xengaka wa xenga, kasi la phangaka wa phanga.” (Esaya 21:2a) Kunene muti wa Babilona wu ta phanga ni ku xenga matiko lawa wu ma hlulaka, ku katsa ni tiko ra Yuda. Vababilona va ta phangela muti wa Yerusalema, va ngundzuvanya tempele ya wona, kutani va yisa vanhu va wona evukhumbini eBabilona. Loko va fika kona, vambuyangwana lava va nga makhumbi va ta xengiwa, va hlekuriwa hikwalaho ka ripfumelo ra vona, naswona a va nge wu kumi ntshembo wa ku tlhelela eka rikwavo.—2 Tikronika 36:17-21; Pisalema 137:1-4.

6. (a) Hi wihi nhlomulo lowu Yehovha a nga ta wu herisa? (b) Hi wahi matiko lawa ku vuriwaka leswaku ma ta hlasela Babilona, naswona sweswo swi hetiseke njhani?

⁶ Ina, muti wa Babilona wu faneriwa khwatsi hi “xivono lexi chavisaka,” lexi xi nga ta wu tisela maxangu. Esaya u ya emahlweni a ku: “Tlhandluka, Wena Elami! Rhendzela, Wena Meda! Nhlomulo hinkwawo lowu vangiwaka hi yena ndzi wu herisile.” (Esaya 21:2b) Lava va tshikileriwaka hi mfumo lowu wu xengaka va ta wisa. Eku heteleleni va ta hambana ni nhlomulo! (Pisalema 79:11, 12) Xana ku wisa loku ku ta tisiwa hi yini? Esaya u boxa matiko mambirhi lama nga ta hlasela Babilona: Elami na Meda. Eka malembe-xidzana mambirhi lama landzeleke, hi 539 B.C.E., Korexe lowa Muperesiya a a ta rhangela vuthu leri hlanganeke ra Vaperesiya ni Vameda ku ya lwa na Babilona. Loko ku ri Elami, vafumi va Peresiya a va ta va va teke xiyenge xa tiko rero ku nga si fika 539 B.C.E.a Hikwalaho mavuthu ya Peresiya a ma ta katsa Vaelami.

7. Xana xivono xa Esaya xi n’wi khumbe njhani, naswona sweswo a swi kombisa yini?

⁷ Xiya hilaha Esaya a hlamuselaka ndlela leyi xivono lexi xi n’wi khumbaka ha yona: “Hi yona mhaka leyi masenge ya mina ma teleke switlhavi leswikulu. Ndza rhurhumela, ku fana ni ku rhurhumela ka wansati la velekaka. Ndzi pfilunganyekile lerova a ndzi swi koti ku twa; ndzi karhatekile lerova a ndzi swi koti ku vona. Mbilu ya mina yi tsendzelekile; ku rhurhumela ku ndzi tshukisile. Vusiku lebyi a ndzi byi navela byi ndzi chavisile.” (Esaya 21:3, 4) Swi tikomba onge muprofeta a a tsakela nkarhi wa nivusiku, ku nga nkarhi lowunene wa leswaku munhu a tshama a tiyingisa. Kambe sweswi vusiku byi heleriwe hi ku saseka ka byona, kambe byi tisa ku chava, switlhavi ni ku rhurhumela ntsena. U kalavandzeka ku fana ni wansati loko a veleka, naswona mbilu yakwe “yi tsendzelekile.” Xidyondzi xin’wana xi veka xivulwa lexi hi ndlela leyi, “mbilu ya mina yi ba hi ndlela yo chavisa,” xi kombisa leswaku marito lawa ma vula “ku ba ka mbilu hi mahika ni hi ndlela leyi nga tolovelekangiki.” Ntshikilelo wolowo a wu vangiwa hi yini? Swi nga ha endleka leswaku mintlhaveko leyi ya Esaya a yi fambisana ni vuprofeta. Evusikwini bya October 5/6, 539 B.C.E., Vababilona a va ta khomiwa hi ku chava loku fanaka.

8. Xana Vababilona va endlise ku yini hilaha ku profetiweke hakona, hambileswi valala va vona a va ri ehandle ka marhangu?

⁸ Loko munyama wu fika evusikwini byebyo bya khombo, Vababilona a va nga ehleketi ni ku ehleketa hi mhaka ya ku chava. Kwalomu ka malembe-xidzana mambirhi emahlweni ka sweswo, Esaya u te: “A ku lulamisiwe tafula, ku hleriwa ndhawu ya switshamo, ku dyiwa, ku nwiwa!” (Esaya 21:5a) Ina, Hosi Belxatsara la tikukumuxaka u endle nkhuvo. A ku lunghisiwe switshamo swa magidi ya vanhu vakwe va ndhuma, swin’we ni vasati vakwe vo tala ni vasati lavatsongo. (Daniyele 5:1, 2) Vanhu lava va tiphinaka hi nkhuvo a va swi tiva leswaku ku ni vuthu leri nga ehandle ka marhangu, kambe va tibyele leswaku a swi nge koteki leswaku va nghena emutini wa vona. Marhangu ya wona lamakulu ni mugerho lowu enteke wa mati swi endle leswaku wu languteka wu nga ta hluriwa; swi languteka ku ri norho ku wu hlula tanihi leswi wu nga ni swikwembu swo tala. Hikwalaho a ku fanele “ku dyiwa, ku nwiwa!” Belxatsara u nwe a dakwa, kumbexana ni van’wana a va dakwile. Leswaku tindhuna leti ti fanele ti khomiwe hi babalaza swi vonaka hi leswi ti bohekeke ku pfuxiwa, hilaha marito ya Esaya lama landzelaka ma kombisaka hakona hi ndlela ya vuprofeta.

9. Ha yini a swi faneleka leswaku ku ‘totiwa xitlhangu’?

⁹ “Sukani mi yima, n’wina tihosana, totani xitlhangu.” (Esaya 21:5b) Nkhuvo lowu wu xaxile hi xitshuketa. Tihosana a ti fanele ku xalamuka! Muprofeta la dyuhaleke, ku nga Daniyele, u vitaneriwe eka xiendlakalo xexo, naswona u vone ndlela leyi Yehovha a chaviseke Hosi Belxatsara wa Babilona hilaha yi hlamuseriwaka hakona hi Esaya. Tindhuna ta hosi ti pfilunganyekile tanihi leswi mavuthu lama hlanganeke ya Vameda, Vaperesiya ni Vaelami ma wiseke swisirhelelo swa muti wolowo. Babilona wu we hi ku hatlisa! Kambe, xana ‘ku tota xitlhangu’ swi vula yini? Minkarhi yin’wana Bibele yi vula leswaku hosi ya tiko i xitlhangu xa rona hikuva i mulweri ni musirheleri wa tiko.b (Pisalema 89:18) Hikwalaho, swi nga ha endleka leswaku ndzimana leyi yi nga eka Esaya a yi profeta hi ta xilaveko xa ku veka hosi leyintshwa. Ha yini? Hikuva Belxatsara u dlayiwe “evusikwini byebyo.” Xisweswo, ku ve ni xilaveko xa ku ‘tota xitlhangu,’ kumbe ku veka hosi leyintshwa.—Daniyele 5:1-9, 30.

10. Xana vanhu va Yehovha va nga chaveleriwa njhani hi ku hetiseka ka vuprofeta bya Esaya malunghana ni muxengi?

¹⁰ Hinkwavo varhandzi va vugandzeri bya ntiyiso va chaveleriwa hi rungula leri. Babilona wa manguva lawa, ku nga Babilona Lonkulu, i muxengi ni muphangi lonkulu wo fana ni nakulobye wa khale. Ku fika namuntlha varhangeri va vukhongeri va boha kungu ra ku yirisa, ku xanisa kumbe ku hakerisa Timbhoni ta Yehovha xibalo lexi tlurisaka. Kambe hilaha vuprofeta lebyi byi hi tsundzuxaka hakona, Yehovha wa ku vona ku xenga koloko hinkwako, naswona a nge ku tshiki ntsena. U ta herisa vukhongeri hinkwabyo lebyi byi n’wi onhaka vito ni lebyi xanisaka vanhu vakwe. (Nhlavutelo 18:8) Xana nchumu wo tano wu nga endleka? Leswaku hi aka ripfumelo ra hina, hi fanele hi languta ndlela leyi switsundzuxo swakwe malunghana ni ku wa ka Babilona wa khale ni nakulobye wakwe wa manguva lawa se swi hetisekeke ha yona.

“U Wile!”

11. (a) Xana murindzi u ni vutihlamuleri byihi, naswona i mani loyi a tirhaka tanihi murindzi namuntlha? (b) Xana kalichi ya nyimpi ya timbhongolo ni ya tikamela yi yimela yini?

¹¹ Yehovha sweswi u vulavula ni muprofeta. Esaya wa vika: “Yehovha u ndzi byele a ku: ‘Famba u ya veka murindzi leswaku a ta vula leswi a swi vonaka.’” (Esaya 21:6) Marito lawa ma rhula xihloko xin’wana xa nkoka xa ndzima leyi—xa murindzi. Leyi i mhaka leyi khumbaka Vakreste hinkwavo va ntiyiso namuntlha, hikuva Yesu u khongotele valandzeri vakwe leswaku va ‘tshama va rindzile.’ “Hlonga ro tshembeka ni ro tlhariha” a ri tshikanga ku vula leswi ri swi vonaka malunghana ni ku tshinela ka siku ra Xikwembu ra ku avanyisa ni makhombo ya misava leyi yo bola. (Matewu 24:42, 45-47) Xana murindzi wa le xivonweni xa Esaya u vone yini? “A vona kalichi ya nyimpi yi ri ni xipani xa tihanci, kalichi ya nyimpi ya timbhongolo, kalichi ya nyimpi ya tikamela. Hiloko a nyikela nyingiso wa rixaladza, hi vukheta swinene.” (Esaya 21:7) Makalichi lawa yo hlawuleka ya nyimpi swi nga ha endleka ma yimela nxaxamelo wa makalichi, lama longolokaka ma ya enyimpini hi rivilo ra tihanci ta nyimpi leti leteriweke. Kalichi ya nyimpi ya timbhongolo ni ya tikamela yi yimela khwatsi mimfumo yimbirhi, Meda na Peresiya, leyi nga ta hlangana yi hlasela. Ku tlula kwalaho, matimu ma tiyisekisa leswaku vuthu ra Peresiya a ri tirhisa timbhongolo ni tikamela enyimpini.

12. Xana murindzi wa le xivonweni xa Esaya u kombisa timfanelo tihi, naswona i vamani lava faneleke va va ni timfanelo teto namuntlha?

¹² Kutani, murindzi u boheka ku vika. “A huwelela ku fana ni nghala a ku: ‘Oho Yehovha, ndzi yime ehenhla ka xihondzo xo rindza nkarhi hinkwawo ninhlikanhi, naswona ndzi yime exivandleni xa ku rindza xa mina vusiku hinkwabyo. Kutani, ku ta kalichi ya nyimpi ya vavanuna, leyi nga ni xipani xa tihanci!’” (Esaya 21:8, 9a) Murindzi la vonaka xivono u huwelela hi xivindzi, “ku fana ni nghala.” Ku laveka xivindzi leswaku munhu a twarisa rungula ra ku avanyisa ehenhla ka tiko ra matimba ku fana na Babilona. Ku laveka ni swin’wana—ku tiyisela. Murindzi u tshame endhawini yakwe vusiku ni nhlikanhi, ku hiteka ka yena a ku hunguteki. Hilaha ku fanaka, ntlawa wa murindzi emasikwini lawa ya makumu wu boheka ku va ni xivindzi ni ku tiyisela. (Nhlavutelo 14:12) Vakreste hinkwavo va ntiyiso va fanele va va ni timfanelo leti.

13, 14. (a) Xana Babilona wa khale swi n’wi fambele njhani, naswona swifaniso swakwe swi fayeteriwe hi ndlela yihi? (b) Xana Babilona Lonkulu u we hi ndlela yo fana na yoleyo njhani naswona rini?

¹³ Murindzi wa le xivonweni xa Esaya u vona kalichi ya nyimpi yi ri karhi yi famba. Rungula ra kona hi rihi? “A sungula ku vulavula a ku: ‘U wile! Babilona u wile, ni swifaniso leswi vatliweke hinkwaswo swa swikwembu swakwe u swi fayetele emisaveni!’” (Esaya 21:9b) Kunene i xiviko lexi nyanyulaka! Eku heteleleni, muphangi loyi a xengaka vanhu va Xikwembu u wile!c Kambe, xana swifaniso swa Babilona leswi vatliweke ni swifaniso swa swikwembu swi fayeteriwa njhani? Xana vahlaseri va Meda na Peresiya a va ta nghena etitempeleni ta Babilona kutani va fayetela swifaniso swa kona swa ntsandza-vahlayi? Doo, a swi nga ta boha leswaku va endla sweswo. Swifaniso swa swikwembu swa Babilona a swi ta fayeteriwa hikwalaho ka leswi a swi ta vonaka leswaku a swi na wona matimba ya ku sirhelela muti wolowo. Kutani Babilona a wu ta wa loko wu nga ha swi koti ku ya emahlweni wu tshikilela vanhu va Xikwembu.

¹⁴ Ku vuriwa yini hi Babilona Lonkulu? Hi ku kunguhata ku tshikileriwa ka vanhu va Xikwembu enkarhini wa Nyimpi yo Sungula ya Misava, swi vula leswaku u va nghenise evukhumbini nkarhi wo karhi. Ntirho wa vona wo chumayela wu lave ku yima hi ku helela. Muungameri ni vakongomisi van’wana lavakulu va Sosayiti ya Watch Tower va khotsiwe hikwalaho ka swihehlo swa mavunwa. Kambe hi 1919 timhaka ti hundzukile. Varhangeri lava va humesiwile ekhotsweni, tihofisi ta yindlu-nkulu ti tlhele ti pfuriwa, kutani ku tlhela ku sunguriwa ntirho wo chumayela. Xisweswo, Babilona Lonkulu u wile hi mongo wa leswaku u tshike ku sivela vanhu va Xikwembu.d Eka Nhlavutelo, ku wa loku ku twarisiwa kambirhi hi ntsumi yi ri karhi yi tirhisa marito ya xitiviso lexi nga eka Esaya 21:9.—Nhlavutelo 14:8; 18:2.

15, 16. Xana vanhu va ka va Esaya va ve “lava huriweke” hi ndlela yihi, naswona hi nga dyondza yini eka ndlela leyi Esaya a a va languta ha yona?

¹⁵ Esaya u gimeta rungula leri ra vuprofeta hi marito ya ntwela-vusiwana eka vanhu varikwavo. U ri: “Oho n’wina lava huriweke va mina ni n’wana wa xivuya xa mina, leswi ndzi swi tweke eka Yehovha wa mavuthu, Xikwembu xa Israyele, ndzi mi vikele swona.” (Esaya 21:10) EBibeleni, ku hula hakanyingi ku yimela ku xupuriwa ni ku basisiwa ka vanhu va Xikwembu. Vanhu lava Xikwembu xi endleke ntwanano na vona va ta va ‘vana va xivuya,’ laha koroni yi peperhiwaka kona yi hambana ni mungu, ku sala ntsena mavele lamanene, yo saseka. Esaya a nga khani hikwalaho ka ndzayo leyi. Ematshan’weni ya sweswo, u ni ntwela-vusiwana eka ‘vana va xivuya’ va nkarhi lowu taka, lava van’wana va vona va nga ta heta vutomi hinkwabyo va ri makhumbi etikweni rimbe.

¹⁶ Mhaka leyi yi nga ha va xitsundzuxo lexinene eka hina hinkwerhu. Evandlheni ra Vukreste namuntlha, van’wana va nga ha tshika ku kombisa ntwela-vusiwana eka vadyohi. Kasi lava tshinyiwaka va nga ha tala ku nyangatsiwa hi sweswo. Hambiswiritano, loko hi nga rivali leswaku Yehovha u tshinya vanhu vakwe leswaku a va basisa, a hi nge yi languteli ehansi ndzayo swin’we ni lava va tshinyiwaka kumbe hi pfala tindleve loko hi tshinyiwa. A hi amukeleni ku tshinya ka Xikwembu, hi ku teka ku ri xikombiso xa rirhandzu ra Xikwembu.—Vaheveru 12:6.

Ku Vutisiwa Ka Murindzi

17. Ha yini a swi fanerile leswi muti wa Edomu wu vuriwaka “Duma”?

¹⁷ Rungula ra vumbirhi ra vuprofeta ra Esaya ndzima 21 ri hlamusela xiyimo xa murindzi. Ri sungula hi ku: “Ku avanyisiwa ka Duma: Ku ni loyi a ndzi huwelelaka a ri eSeyiri: ‘Murindzi, ti ri yini ta vusiku? Murindzi, ti ri yini ta vusiku?’” (Esaya 21:11) Xana muti lowu wa Duma wu kwihi? Swi le rivaleni leswaku a ku ri ni miti yo hlayanyana leyi a yi thyiwe vito rero eminkarhini ya Bibele, kambe laha a ku vuriwi yona. Muti wa Duma a wu kumeki eSeyiri, ku nga vito rin’wana ra Edomu. Hambiswiritano, “Duma” swi vula “Ku Miyela.” Hikwalaho swi tikomba onge, hilaha a swi ri hakona eka marito ya ku avanyisa lawa ma ha ku vuriwaka, ndhawu leyi yi thyiwe vito leri yelanaka ni vumundzuku bya yona. Muti wa Edomu, lowu ku nga khale wu ri nala wa vanhu va Xikwembu, a wu ta hetelela wu miyerile—ku miyela ka rifu. Kambe, ku nga si endleka sweswo, van’wana a va ta vutisa hi ta vumundzuku va karhatekile.

18. Xana marito ya ku avanyisa lama nge, “Mixo wu ta fika, na byona vusiku,” ma hetiseke njhani aEdomu wa khale?

¹⁸ Enkarhini wa ku tsariwa ka buku ya Esaya, muti wa Edomu a wu ri endleleni ya vuthu ra matimba ra Asiriya. Van’wana aEdomu a va tsakela ku tiva leswaku vusiku bya ku tshikileriwa a byi ta hela rini eka vona. Nhlamulo yi ve yihi? “Murindzi a ku: ‘Mixo wu ta fika, na byona vusiku.’” (Esaya 21:12a) Swilo a swi yime hi nhloko etikweni ra Edomu. A ku ta humelela ku vonakala ka mixo evugimamusi, kambe mixo lowu a wu ta va wu komile, a wu ta hundza hi ku hatlisa. Vusiku—ku nga nkarhi wun’wana wa munyama wa ntshikilelo—a byi ta hatlisa byi fika loko mixo wu hela. Kunene a ku ta va ku ri xikombiso lexinene xa vumundzuku bya Edomu! Ku tshikileriwa hi Asiriya a ku ta hela, kambe muti wa Babilona a wu ta teka xikhundlha xa Asiriya wu va mfumo wa misava naswona a wu ta dlaya vunyingi bya lava nga emutini wa Edomu. (Yeremiya 25:17, 21; 27:2-8) Xiendlo lexi a xi ta phindha-phindhiwa. Ntshikilelo wa Babilona a wu ta landzeriwa hi ntshikilelo wa Peresiya, endzhaku ku ta wa Grikiya. Kutani a ku ta va ni “mixo” wo koma eminkarhini ya Rhoma, loko Vaheroda—lava tumbulukeke va ri Vaedomu—va fuma eYerusalema. Kambe “mixo” wolowo a wu ta va wu komile. Eku heteleleni, muti wa Edomu a wu ta miyelela makumu, wu nyamalala wu nga ha vi kona. Vito leri nge Duma a ri ta wu hlamusela khwatsi eku heteleleni.

19. Loko murindzi a ku, “Loko n’wina mi vutisisa, vutisisani. Tanani nakambe!” xana a nga va a vula yini?

¹⁹ Murindzi u gimeta rungula rakwe ro koma hi marito lawa: “Loko n’wina mi vutisisa, vutisisani. Tanani nakambe!” (Esaya 21:12b) Marito lama nge “Tanani nakambe!” ma nga ha va ma vula ‘vusiku’ lebyi tlhandlamanaka lebyi nga ta wela muti wa Edomu. Kumbe, hikwalaho ka leswi marito lawa ma nga ha tlhelaka ma vula “ku vuya,” kumbexana muprofeta u ringanyeta leswaku Vaedomu lava va lavaka ku pona khombo ra tiko leri, a va fanele va hundzuka, va “vuya” eka Yehovha. Ku nga khathariseki leswaku ntiyiso wa kona hi wihi, murindzi u vule leswaku ku nga ha tlhela ku vutisiwa.

20. Ha yini xileriso lexi nga eka Esaya 21:11, 12 xi ri xa nkoka eka vanhu va Yehovha namuntlha?

²⁰ Xileriso lexi xo koma xi ve xa nkoka swinene eka vanhu va Yehovha eminkarhini ya manguva lawa.e Ha swi vona leswaku vanhu va le ndzeni-ndzeni ka vusiku lebyikulu bya ku pfaleka mahlo hi tlhelo ra moya ni ku hambanisiwa ni Xikwembu, leswi nga ta yisa eku lovisiweni ka mafambiselo lawa ya swilo. (Varhoma 13:12; 2 Vakorinto 4:4) Enkarhini wa vusiku lebyi, ntshembo wihi ni wihi wa leswaku vanhu va nga tisa ku rhula ni nsirhelelo wu fana ni vurhonga lebyi vonakaka onge bya tsuvuka kambe ku tama ka ha phumerile. Vurhonga bya ntiyiso bya tshinela—vurhonga bya ku fika ka Ku Fuma ka Kreste ka Gidi ra Malembe emisaveni leyi. Kambe, loko vusiku bya ha ri kona, hina hi fanele hi landzela nkongomiso wa ntlawa wa murindzi hi ku tshama hi xalamukile emoyeni ni ku twarisa hi xivindzi ku tshinela ka makumu ya mafambiselo lawa yo biha ya swilo.—1 Vatesalonika 5:6.

Munyama Wu Funengeta Timbala Ta Le Kwandzasini

21. (a) Xana swi nga ha endleka leswaku marito lama nge, “ku avanyisiwa ka timbala ta le kwandzasini” ma ri yo thathela hi ndlela yihi? (b) Xana mintlawa ya vanhu va Dedani i yini?

²¹ Marito yo avanyisa yo hetelela ya Esaya ndzima 21 ma yisiwa ehenhla ka “timbala ta le kwandzasini.” Ma sungula hi ku: “Ku avanyisiwa ka timbala ta le kwandzasini: Ekhwatini ra timbala ta le kwandzasini mi ta etlela kona nivusiku, N’wina mintlawa ya vanhu va Dedani.” (Esaya 21:13) Timbala ta le kwandzasini leti vuriwaka laha ku fanele ku ri Arabiya, hikuva marito lawa yo avanyisa ma kongomisiwe eka tinxaka to hlaya ta Vaarabiya. Rito leri vulaka “timbala ta le kwandzasini” nkarhi wun’wana ri vuriwa “madyambu,” ku nga mavizweni wa rona hi Xiheveru. Van’wana va ringanyeta leswaku laha ko thatheriwa, onge hiloko madyambu ya munyama—nkarhi wa maxangu—ma ri kusuhi ni ku wela ndhawu leyi. Marito lawa yo avanyisa ma sungula hi xivono xa nivusiku lexi kombisaka mintlawa ya vanhu va Dedani, ku nga rixaka leri dumeke ra Arabiya. Mintlawa yoleyo ya vanhu yi lulama ni mintila leyi sukaka eka ndhawu leyinene ya le kwandzasini ku ya eka yin’wana, yi rhwele swo lunga ha swona, tiperela ni swin’wana swa risima. Kambe sweswi yi boheka ku tshika tindlela ta yona leti wupfeke yi heta vusiku yi tumberile. Ha yini?

22, 23. (a) Hi kwihi ku tika loku hetaka mongo loku a ku ri kusuhi ni ku wela tinxaka ta Maarabu, naswona vuyelo a byi ta va byihi eka tona? (b) Xana khombo leri a ri tshinele hi ndlela yihi, naswona a ri ta tisiwa hi mani?

²² Esaya wa hlamusela: “Leswaku mi hlanganisa la nga ni torha, tanani ni mati. N’wina vaaki va tiko ra Thema, hlanganisani la balekaka mi n’wi khomele xinkwa. Hikuva va balekile hikwalaho ka mabanga, hikwalaho ka banga leri hlomuriweke, ni hikwalaho ka vurha lebyi kungiweke ni hikwalaho ka ku tika ka nyimpi.” (Esaya 21:14, 15) Ina, ku tika loku hetaka mongo ka nyimpi a ku ta wela tinxaka leti ta Maarabu. Rixaka ra Thema, leri kumekaka eka yin’wana ya tindhawu ta rihlaza swinene endhawini leyi, ri boheka ku ta ni mati ni xinkwa eka vabaleki va nyimpi lava nga swisiwana. Xana maxangu lawa a ma ta ta rini?

²³ Esaya u ya emahlweni a ku: “Yehovha u ndzi byele a ku: ‘Ku nga si hela ni lembe, hi ku landza malembe ya mutirhi la thoriweke, ku vangama hinkwako ka Kedari ku ta hela. Naswona lava seleke va nhlayo ya vavanuna va mavurha, vavanuna va matimba va vana va Kedari, va ta hunguteka, hikuva Yehovha, Xikwembu xa Israyele, u vurile.’” (Esaya 21:16, 17) Rixaka ra Kedari a ri dume ngopfu lerova a ri pfa ri tirhiseriwa ku yimela tiko hinkwaro ra Arabiya. Yehovha a a lava leswaku vavanuna va mavurha ni vavanuna va matimba va rixaka leri va hunguteka hi nhlayo ku sala masalela ntsena. Rini? “Ku nga si hela lembe,” a va nga ha ta va va ri kona, tanihi leswi mutirhi la thoriweke a tirhaka ntsena nkarhi lowu a hakeleriwaka wona. Kahle-kahle a hi tiyiseki leswaku leswi hinkwaswo swi hetiseke hi ndlela yihi. Vafumi vambirhi va Maasiriya—Sargoni wa Vumbirhi na Senakeribi—va vule leswaku hi vona va nga hlula Arabiya. Un’wana wa vona a nga ha va a dlaye tinxaka leti to tinyungubyisa ta Maarabu, hilaha a ku profetiwe hakona.

24. Hi nga tiyiseka njhani leswaku vuprofeta bya Esaya malunghana na Arabiya byi hetisekile?

²⁴ Hambiswiritano, hi nga tiyiseka leswaku vuprofeta lebyi byi hetiseke khwatsi. Lexi kandziyisaka yinhla yoleyo i marito yo gimeta ya ku avanyisa loku, lama nge: “Yehovha, Xikwembu xa Israyele, u vurile.” Eka vanhu va le sikwini ra Esaya, kumbexana a swi nga tshembisi leswaku muti wa Babilona wu nga tshuka wu va ehenhla ka Asiriya kutani wu tekeriwa matimba enkarhini wa ku titsakisa ko biha hi vusiku byin’we. Hilaha ku fanaka, kumbexana a swi nga tshembisi leswaku tiko ra Edomu ra matimba ri ta hetelela hi ku miyelela makumu kumbe leswaku vusiku bya maxangu ni ku pfumala a swi ta wela tinxaka leti fuweke ta Maarabu. Kambe Yehovha u vule leswaku a swi ta endleka, naswona swi endlekile. Namuntlha, Yehovha u hi byela leswaku mfumo wa misava wa vukhongeri bya mavunwa wu ta herisiwa. Leyi a hi mhaka yo ringanyeta; kambe i mhaka leyi tiyeke. Yehovha hi byakwe u yi vurile!

25. Xana hi nga xi tekelela njhani xikombiso xa murindzi?

²⁵ Kutani, onge hi nga fana ni murindzi. A hi tshameni hi hitekile, kukota loko hi yime eka xihondzo xo rindza lexi tlakukeke, hi rhalarhala ku vona khombo leri nga tshukaka ri ta. A hi titshineteni ekusuhi ni ntlawa wo tshembeka wa murindzi, ku nga Vakreste lava totiweke lava seleke lava nga emisaveni namuntlha. A hi huweleleni hi xivindzi leswi hi swi vonaka swin’we na vona—vumbhoni byo tala bya leswaku Kreste wa fuma etilweni; leswaku ku nga ri khale u ta herisa vusiku bya vanhu byo leha, bya munyama, lebyi vulaka ku hambanisiwa ni Xikwembu; nileswaku endzhaku ka sweswo u ta tisa vurhonga bya ntiyiso, Ku Fuma ka Gidi ra Malembe emisaveni ya paradeyisi!

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 219]

“Ku dyiwa, ku nwiwa!”

[Xifaniso lexi nga eka tluka 220]

Murindzi u hambeta ‘a huwelela kukota nghala’

[Xifaniso lexi nga eka tluka 222]

“Ndzi yime . . . nkarhi hinkwawo ninhlikanhi, naswona ndzi yime . . . vusiku hinkwabyo”