Malandza Ya Vutirheli Hlayisani Xiyimo Lexinene!

“Hikuva lava endlaka ntirho wa vatirheli ekerekeni hi nawu wa kona, va tinyika ndzhuti evanhwini, naswona va tiyisiwa swinene eku pfumeleni ka vona eka Kriste Yesu.”—1 TIMOTIYA 3:13.

1. Endzhaku ka ku hlawuriwa ka yena tanihi nandza wa vutirheli, pakani ya wanuna ku fanele ku va yihi, naswona van’wana ebandlheni va fanele ku lava ku endla yini?

VAVANUNA lava sweswi va nga malandza ya vutirheli va “rhange hi ku kambiwa.” (1 Timotiya 3:10) Kambe ku hlawuriwa ka vona a ku nga ri makumu ya mhaka. Pakani ya vona i ku hambeta va ‘tilavela xiyimo lexinene’ hi ku hetisisa mintirho ya vona hi ‘mukhuva lowunene.’ (1 Timotiya 3:13) Xirho xin’wana ni xin’wana xa bandlha leri hlanganeke ra Vukriste xi ta lava ku va seketela leswaku va kuma pakani leyi.

2. Swirho swa bandlha swi khumbiwa njhani hi leswi swi endliwaka hi malandza ya vutirheli?

² Muapostola Pawulo u kombe leswaku swirho hinkwaswo swa miri wa Kriste wa moya swa pfuneka hi ku tirhelana ni ku khathalelana. (1 Vakorinto 12:12-31) Hi ku fanana, loko malandza ya vutirheli ya endla ntirho wa wona lowu ya wu nyikiweke hi Xikwembu hi ‘mukhuva lowunene,’ xirho xin’wana ni xin’wana xa bandlha ra Vukriste ra namuntlha xa pfuneka. Kambe loko malandza ya vutirheli ya hlangavetana ni swiphiqo leswi ya sivelaka ku hetisisa mintirho ya wona khwatsi, leswi swi nga ha vanga ku nonon’hwa eka swirho hinkwaswo swa bandlha.

3. (a) Hi swihi swiphiqo leswi tolovelekeke eka vanhu va Yehova hinkwavo? (b) Nkambisiso wa sweswinyana wu pfuna ku kombisa yini?

³ Vanhu va Yehova hinkwavo va ni nyimpi leyi fanaka, ‘a va Iwi ni vanhu va misava leyi, kambe va lwa ni mimoya leyo biha leyi nge henhla emimpfhukeni.’ (Vaefesa 6:12) Tlhandla-kambirhi, malandza ya Yehova hinkwawo ya lwisana ni ku nga hetiseki ka wona vini na mimboyamelo leyo biha. Hambi swi ri tano, tanihi ntlawa, malandza ya vutirheli ya kongomana ni swirhalanganya swo karhi hi ndlela leyi xiyekaka ku tlula mintlawa yin’wana ya Timbhoni ta Yehova. Lexi pfunaka eku kombiseni ka leswi i nkambisiso wa sweswinyana wa mabandlha lama tlulaka 320 lama nga ni 1 360 wa malandza ya vutirheli etikweni rin’wana ra le vupela-dyambu bya Yuropa.

Ku Titshamela-wexe Ni Vukati

4. Malandza ya vutirheli lama nga tekangiki ya fanele ku languta ku titshamela-wexe ka wona hi ndlela yihi, naswona i xikhutazo xihi lexi van’wana va nga va nyikaka xona?

⁴ Eka malandza ya vutirheli lama kambisisiweke, lama nga ehenhlanyana ka 10 wa tiphesente a va si teka. Xisweswo va tiphina hi ntshunxeko eka mindzhwalo yo karhi leyi tolovelekeke eka lava va nga vaka 90 wa tiphesente lava tekeke. Kambe vamakwerhu va xinuna lava nga tekangiki va fanele ku tivonela leswaku va nga tirhisi ntshunxeko lowu hi vusopfa eku phikeleleni ka swilo swo tano swa munhu hi xiyexe swo fana ni ku tirivatisa kumbe xinakulobye lexi tlulaka mpimo. Naswona a va fanelanga ku pfumelela ku navela ka ntumbuluko ka vukati ku va ko sungula eka xin’wana ni xin’wana evuton’wini. (Matewu 6:33) A va fanelanga ku pfumelela ntshikilelo lowu humaka eka vanghana va vona lava tekeke wu va susumetela evukatini bya xihatla kumbe bya vuhunguki. Naswona, hakunene Vakriste, lava khathalelanaka va ta xixima xiyimo xo titshamela-wexe xa vapfumeri-kulobye lava nga tekangiki naswona va ta va khutaza ku tirhisa ntshunxeko wa vona lowukulu leswaku va nyikela nkarhi lowu engetelekeke eka tipakani ta le tilweni, hi ku teka vuphayona bya nkarhi hinkwawo loko swi koteka.

5. I khombo rihi lerikulu leri nga kona eka malandza ya vutirheii lama tekeke ku tlula leri nga eka lavaya va nga tekangiki?

⁵ Hi ku ya hi nkambisiso lowu boxiweke eku sunguleni, lava va nga vaka 62 wa tiphesente va malandza ya vutirheli i vatswari. Eka vona, khombo ra leswaku timbilu ta vona ti ‘tikeriwa’ hi “ku vilela hi swa vutomi lebyi” i rikulu ku tlula ra vamakwerhu va xinuna lava nga tekangiki. (Luka 21:34-36) Xisweswo, loko a bumabumela ku titshamela-wexe, Pawulo u te: “Ndzi lava leswaku mi nga tivilerisi. Loyi a nga tekangiki u tikarhatela swa Hosi, ku vona hi laha a nga tsakisaka Hosi ha kona; kambe loyi a tekeke u tikarhatela swa misava, ku vona hi laha a nga tsakisaka nsati wa yena ha kona, kutani u kokeriwa hala ni hala. . . . Loyi a tekaka nhwana wa yena u endla swona; kambe loyi a nga n’wi tekiki, u endla leswi antswaka ku tlula swona.”—1 Vakorinto 7:32-38.

6. Malandza ya vutirheii lama tekeke ma fanele ku endla yini, naswona i vamani lava nga ha swi kotaka ku nyikela switsundzuxo leswi pfunaka?

⁶ Hambi leswi vanhu va Yehova va nga pfumeriki leswaku ‘vukati bya endliwa etilweni,’ va swi tiva leswaku vutlhari bya le tilweni bya laveka leswaku ku tlhantlhiwa swiphiqo swa vukati. (Psalma 19:7; Swivuriso 3:5, 6) Kutani ke, malandza ya vutirheli lawa ya tekeke ya fanele ku landzela ndzayo ya Rito ra Xikwembu swinene hi laha ya nga kotaka ha kona. Ya fanele ku tikarhatela ku ringana-ringana loku faneleke emhakeni yo hetisisa mindzhwalo ya ndyangu, hambi swi ri tano a ya fanelanga ku tirhisa leswi tanihi xikhomela-ndhawu xo honisa mintirho ya wona ya le tilweni ebandlheni. Exikarhi ka swilo swin’wana, xiyimiso lexi andlariweke khwatsi i xa nkoka. Mimpatswa ya lavakulu ni lava va nga ni ntokoto lowu engetelekeke yi nga ha swi kota ku nyika lavantshwa switsundzuxo leswi pfunaka emhakeni leyi loko yi rhambiwile leswaku yi endla tano.

7. (a) Ndyangu wa nandza wa vutirheli la tekeke wu nga ha khumba matshalatshala ni nhluvuko wakwe wa moya hi ndlela yihi? (b) Malandza ya vutirheli lama kunguhataka ku teka ya ta endla khwatsi loko ya tsundzuka yini?

⁷ Nseketelo lowu humaka endyangwini wakwe i mpfuno lowukulu eka nandza wa vutirheli la tekeke. Kavula, swirho swa ndyangu leswi lavaka nkarhi ni mianakanyo yakwe ku tlurisa mpimo kumbe leswi lavaka ngopfu swilo leswi vonekaka swi nga sivela nhluvuko wakwe emoyeni. Kambe i nkateko loko ndyangu wakwe hinkwawo wu seketela matshalatshala yakwe yo ‘tirha hi mukhuva lowunene.’ (1 Timotiya 3:13) Hikwalaho i swa nkoka swonghasi leswaku emahlweni ka ku va nandza wa vutirheli la nga tekangiki a sungula ku katseka hi minsusumeto ni munghana wa vukati wa nkarhi lowu taka a ringeta ku vona loko a ta swi kota ku kurisa nhluvuko wa vona wa moya!

Ntirho Ni Rifuwo

8. (a) Hi rihi khombo leri nga vaka kona leri malandza man’wana ya vutirheli ya kongomanaka na rona mayelana ni ntirho wo tihanyisa? (b) I ku anakanyisisa hi matsalwa wahi leswi nga pfunaka munhu ku lwisana ni rifuwo?

⁸ Malandza ya vutirheli ya nhungu eka man’wana ni man’wana ya khume lama kambisisiweke a ma ri ehansi ka malembe ya 60. Hikwalaho hakanyingi va endla ntirho wo tihanyisa leswaku va tiwundla ni ku wundla mindyangu ya vona. Kwalomu ka ntlhanu eka van’wana ni van’wana va khume va le xikarhi ka malembe ya 20 na 40 hi vukhale—kasi vanhu va misava hi ntolovelo va kuma ntirho kumbe ntirho wa vutomi ivi va tikarhatela ku fuma ni ku va lava sirheletekeke hi swa timali. Loko u ri nandza wa vutirheli loyi a nga exikarhi ka malembe wolawo, u nga tshuki u honisa khombo ro kurisa malangutelo ya misava, ya swilo leswi vonekaka leswi nga ku tsanisaka emoyeni. Kambe ke, tsundzuka leswaku Pawulo u te: “Loko hi ri ni swakudya ni tinguvu, hi ta kolwa hi swona.” (1 Timotiya 6:8) Nakambe, Yesu u nyike ndzayo leyinene leyi nga pfunaka hina hinkwerhu ku lwisana ni rifuwo. Tihlayeli swona eka Matewu 6:19-34.

9. Ku pfumelelana na Matewu 16:26, ngopfu-ngopfu ndlela ya vutlhari eka malandza ya vutirheli lamantshwa hi yihi?

⁹ Ngopfu-ngopfu n’wina malandza ya vutirheli lamantshwa, langutani vavanuna lava “humelelaka” eku phikeleleni ka mintirho ya vutomi ya misava kumbe rifuwo leri hlamarisaka kambe va ri lava va humesaka Yehova emakungwini ya vona. (Ringanisa Swivuriso 16:3; 19:21.) Xana a ku ta va vutlhari hi ndlela yihi ku landzelela vanhu vahi na vahi lava nga landziki matsalwa, lava tikarhatelaka rifuwo lava vutomi bya vona byi nga ta herisiwa ku nga ri khale eka “nhlomulo lowukulu” ke? (Matewu 24:21) I nandza wihi wa Yehova loyi a a ta tirhisana na vona ke? “Hikuva,” ku vule Yesu, “hambi munhu a nga fuwa misava hinkwayo, kambe a lahlekeriwa hi vutomi bya yena, swi ta va swi n’wi pfune yini ke?” (Matewu 16:26) Kunene, ndlela ya vutlhari i ku aka vumundzuku lebyi sirheletekeke ni nhlengeletano ya Yehova ku tlula lebyi nga sirheletekangiki ni bya xinkarhana ni misava leyi yi faka leyi yi nga ehansi ka matimba ya Sathana.—1 Yohane 5:19.

Ku Tshembeka eMfun’weni Wa Xikwembu

10. Malunghana ni timhaka ta politiki, i xiyimo xihi lexi tekiweke hi “la’v̌antŝha” lava andzaka, ku katsa ni malandza ya vutirheli?

¹⁰ Hi ku ya hi vuprofeta, ku vuriwe leswi ehenhleni ka Hosi ya Vumesiya ya Yehova: “Tiko ra wena ri ta v̌a le’ra mapfunḍa siku u hlengeletaka nyimpi ya wena. Hi ku saseka lo’ku hlawuriweke, la’v̌antŝha v̌a ta huma ka wena, kukotisa mbera le’yi humaka e v̌ušeni.” (Psalma 110:3) Vuprofeta lebyi a byi ri karhi byi hetiseka ku sukela hi 1914 C.E., naswona lavaya va “la’v̌antŝha” lava andzaka va swi xiya leswaku vutshembeki bya vona byo sungula byi fanele ku va eMfun’weni wa Xikwembu lowu nga na Yesu Kriste la kwetsimisiweke tanihi Hosi ya wona. Hikwalaho loko vavanuna lava va tinyiketeke, ku katsa ni malandza ya vutirheli, va karhi va titsongahatela “vuhosi” bya hulumendhe, eku himpfilitaneni kwihi na kwihi ka timhaka va “fanele ku yingisa Xikwembu ku tlula vanhu.” (Varhoma 13:1; Mintirho 5:29) Hi laha Yesu a vuleke ha kona, valandzeri vakwe a hi “va misava.” (Yohane 15:19; 18:36) Va tshama va nga hlanganyeli etimhakeni ta politiki ya matiko, hi ku xiya leswaku ku endla tano swi nga va endla vaxengi va Mfumo wa Xikwembu.

11. Vamakwerhu va xinuna lava xanisekaka hikwalaho ko hlayisa vukala-tlhelo bya Vukriste va nga tiyiseka ha yini?

¹¹ Ku vuriwa yini loko malandza ya vutirheli kumbe van’wana va lahlekeriwa hi ntirho wa vona kumbe hi ntshunxeko wa vona hikwalaho ko hlayisa vukala-tlhelo bya Vukriste? (Esaya 2:2-4; Yohane 17:16) Manuku va swi tiva leswaku vamakwavo va xinuna ni va xisati va moya va ta va seketela swinene emoyeni, naswona, loko swi laveka, ni le nyameni. Leswi swi tano hikuva vanhu va Yehova va khathalelana hi rirhandzu.—Ringanisa Yohane 13:34, 35; 1 Vakorinto 12:24, 25.

Xilaveko Xa Ntokoto Lowukulu

12. ‘Ku tilavela xiyimo lexinene’ a swi ta katsa yini?

¹² Hi ndzinganyeto n’we xa nharhu wa malandza ya vutirheli lava kambisisiweke va vile Timbhoni ta Yehova malembe lama nga ehansi ka khume. Entiyisweni, vavanuna lava va amukerile mpfuno ni vuleteri bya swirho leswi nga ni ntokoto lowu engetelekeke swa bandlha. Kambe ku ‘tilavela xiyimo lexinene’ a swi ta katsa ku hambeta va dyondza eka van’wana ni ku hlengeleta ntokoto. Nakambe a swi ta vula ku hambeta va tivekela tipakani ta munhu hi xiyexe ni ku tikarhatela ku ti fikelela hi vukheta. Hikwalaho loko u navela hi mbilu hinkwayo ku hetisisa swikongomelo leswi pfunaka tanihi nandza wa vutirheli kumbe u fanelekela lunghelo rolero, xana u tivekele tipakani ta munhu hi xiyexe? Hi xikombiso, hikwalaho ka yini u nga kunguhati ku heta ku hlaya Bibele hinkwayo hi siku ro karhi kumbe ku va phayona leri pfunaka eka tin’hweti to karhi ke?

13. I ndzayo yihi leyi nyikiweke Timotiya leyi nga pfunaka makwerhu wa xinuna la navelaka ku va nandza wa vutirheli kumbe loyi sweswi a tirhaka exikhundleni xolexo ke?

¹³ Loko u ri ntsongo hi malembe kumbe ntokoto, u nga pfuneka eka leswi swi vuriweke eka 1 Timotiya 4:12-15. Hambi leswi marito wolawo a ya kongomisiwe eka Timotiya mulanguteri lontshwa, swo tala swa leswi Pawulo a swi vuleke kwalaho malunghana ni ku vulavula ni mahanyelo swi nga pfuna makwerhu wihi na wihi wa xinuna loyi a navelaka ku va nandza wa vutirheli kumbe loyi ana se a tirhaka exikhundleni xolexo. Muapostola u tsarile a ku: “Ku nga vi na loyi a solaka vuntshwa bya wena, kambe boxela vapfumeri entila hi mavulavulele ni mahanyelo ya wena, hi rirhandzu ni ku pfumela ni ku tenga. Tinyikete ku hlayela vanhu Matsalwa, u khongotela ni ku dyondzisa, ndzi ko ndzi fika. U nga tlangi hi nyiko leyi u nga na yona, leyi u yi nyikiweke hi ku ya hi leswi swi nga vuriwa ehenhla ka wena, siku vakulukumba va ku tlhandlekeke mavoko. Endla timfanelo leti, tinyikete eka tona, leswaku hinkwavo va ta vona hi laha u yaka emahlweni ha kona.” Ngopfu-ngopfu hi kwihi laha u faneleke ku tirhela kona leswaku ‘ku ya emahlweni ka wena ku ta voniwa hi vanhu hinkwavo’ ke? Tiyimisele leswi u faneleke ku swi endla hi xikhongelo, ivi u swi endla hi mpfuno wa Yehova!

Ku Hlula Ku Tsana

14, 15. (a) I xikhutazo xihi xa Matsalwa lexi nga kona eka malandza ya vutirheli lama faneleke ku dodombisana ni vudyuhari kumbe rihanyo leri nga nyawuriki? (b) Vavanuna lava va nga khutaza van’wana ebandlheni hi ndlela yihi?

¹⁴ Vunyingi lebyikulu bya malandza ya vutirheli a bya ha dodombisani na swona swiphiqo leswi nga swa ntikelo eka majaha. Byi kongomana ni ku dyuhala kumbe rihanyo leri nga nyawuriki, leswi nga byi tsanisaka. Kambe lava va tshamaka va tiyile emoyeni va nga chaveleriwa hi marito lawa ya Pawulo lama yaka eka Vakriste-kulobye lava totiweke: “Hikokwalaho a hi heli mbilu; hambi leswi hi hlakalaka hi tlhelo ra munhu wa hina wa le handle, hi tlhelo ra munhu wa hina wa le ndzeni, hi hundzuka lavantshwa siku rin’wana ni rin’wana. Hikuva maxangu lawa ya nga riki na ku tika ngopfu, lawa ya nga ya nkarhinyana ntsena, ma hi tisela ku kwetsima loku nga ni ntikelo swinene, loku nga heriki, loku tlulaka ngopfu mpimo hinkwawo. Kutani hi kongomisa mahlo ku nga ri eka leswi voniwaka, kambe eka leswi swi nga voniwiki; hikuva leswi voniwaka i swa nkarhinyana ntsena, kasi leswi nga voniwiki i swa minkarhi hinkwayo.” (2 Vakorinto 4:16-18) Malandza ya Yehova lama nga ni mintshembo ya laha misaveni na wona ya ni malangutelo lama khutazaka swinene—lamaya ya vutomi lebyi nga heriki eparadeyisini ya laha misaveni.—Luka 23:43; Yohane 17:3.

¹⁵ Hikwalaho malandza ya vutirheli lama hlulekaka ku endla tano kun’we ni van’wana hikwalaho ka rihanyo leri nga nyawuriki kumbe vudyuhari ya ni xivangelo lexinene xo hlayisa langutelo leri tsakisaka ni leri kongomeke. Leswi swi vula ku tlangela ntiyiso ni ripfumelo leri enteke eswilweni leswi nga heriki. Moya wo tano lowunene, lowu fambisanaka ni ntirho wo titsongahata, wu ta pfuna swinene ni ku khutaza un’wana ni un’wana ebandlheni.

16. Hikwalaho ka yini nandza wa vutirheli a nga fanelanga ku hetiwa matimba loko a nga hlawuriwi tanihi nkulu?

¹⁶ Loko u ri nandza wa vutirheli, hambeta ‘u fikelela xikhundla xa mulanguteri’ hi ku antswisa vuswikoti bya wena byo dyondzisa ni timfanelo ta moya. (1 Timotiya 3:1) Kambe u nga hetiwi matimba loko u nga hatlisi u hlawuriwa tanihi nkulu. Tsundzuka leswaku tanihi nandza wa vutirheli la khathalelaka mintirho yakwe ‘hi mukhuva lowunene’ u hetisisa swikongomelo leswi pfunaka naswona u mpfuno wa xiviri ebandlheni. I lunghelo lerikulu ku tirha hi ndlela yihi ni yihi exikarhi ka nhlengeletano ya Yehova ni ku pfuna vapfumeri-kulobye ku hetisisa xileriso xo chumayela hi ta Mfumo.—Matewu 24:14; 28:19, 20.

Ndlela Leyi Van’wana Va Nga Pfunaka Ha Yona

17. Nandza wa vutirheli a nga pfuniwa njhani hi nsati wakwe ni vana?

¹⁷ Hi ku xiya swikongomelo leswi pfunaka leswi endliwaka hi malandza ya vutirheli, vanhu va Yehova hinkwavo va fanele ku lava ku seketela matshalatshala ya vona. Hi xikombiso, swi ta olovela wanuna wo tano ku hambeta a ‘tirha hi mukhuva lowunene’ loko nsati wakwe ni vana va aneriseka hi leswi swi lavekaka evuton’wini naswona va nga lavi swilo swo tala swa kahle leswi nga lavaka leswaku a heta matshalatshala lama engetelekeke entirhweni wo tihanyisa.—1 Timotiya 6:6-8.

18. (a) Vakulu va nga pfuna malandza ya vutirheli hi ndlela yihi? (b) Hikwalaho ka yini ku burisana lokunene ku ri ka nkoka exikarhi ka vakulu ni malandza ya vutirheli?

¹⁸ Vakulu va nga pfuna malandza ya vutirheli hi ku va nyika vukongomisi ni ndzayo yihi na yihi leyi lavekaka. Naswona loko ku antswisiwile, xibumabumelo xa mbilu hinkwayo xi fanele ku nyikeriwa. Exikarhi ka swilo swin’wana, vakulu va nga hlanganyela kun’we ni malandza ya vutirheli evutirhelini bya nsimu, va va pfuna ku lunghiselela tinkulumo, kutani va avelana na vona rifuwo ra ntokoto wa vona wa Vukriste. Entiyisweni mhaka yo tano ni ku burisana minkarhi yin’wana swi honisiwile. Hi xikombiso, loko a vutisiwile ehenhleni ka xiviko xakwe lexi nga ehansi xa ntirho wa nsimu, nandza un’wana wa vutirheli u byele mulanguteri wa xifundza a ku: “Hikwalaho ka yini u ndzi vutisa? A xi ri ehansi hi malembe yo tala, kambe hi wena wo sungula ku vula xa nchumu hi xona.” Vakulu lava nyikaka malandza ya vutirheli ndzayo leyi akaka, ya rirhandzu naswona va va pfuna va nga heli mbilu eka swiphiqo swa vona hakanyingi va tiphina hi ku vona vuyelo lebyikulu.

19. Xana xirho xin’wana ni xin’wana xa bandlha xi nga pfuna malandza ya vutirheli ku hlayisa xiyimo xa wona lexinene hi ndlela yihi?

¹⁹ Kahle-kahle, xirho xin’wana ni xin’wana xa bandlha xi nga pfuna malandza ya vutirheli ku hlayisa xiyimo xa vona lexinene. Njhani? Hi ku tirhisana na vona ni ku kombisa ku tlangela loku humaka embilwini ka ntirho wa vona. Hi laha swirho hinkwaswo swa miri wa munhu hi ntolovelo swi tirhisanaka ha kona ku hlayisa rihanyo ra miri, hikwalaho swirho hinkwaswo swa bandlha swi fanele ku tirhisana leswaku swi tiyisa rihanyo ra rona lerinene ra moya. (Ringanisa 1 Vakorinto 12:24, 25.) Emhakeni yoleyo, ku endliwile swo tala hi malandza ya vutirheli lama tirhaka hi matimba lama hetisisaka swikongomelo leswi pfunaka ni ku hlayisa xiyimo lexinene. Onge vona, ni hinkwavo va timbhoni leti tshembekaka ta Yehova, va nga languta eka vumundzuku bya ntsako lowu nga heriki naswona hi un’we-un’we va hambeta va ‘tsakisa mbilu ya Xikwembu’ lexi tsakeke.—1 Timotiya 1:11; Swivuriso 27:11.

Hlamusela

◻ I swiphiqo swihi leswi nga ha kongomanaka ni malandza ya vutirheli?

◻ Xana vavasati ni vana va malandza ya vutirheli va nga endla yini ku va pfuna?

◻ Vakulu va nga endla yini ku pfuna malandza ya vutirheli?

◻ Xana xirho xin’wana ni xin’wana xa bandlha xi nga endla yini ku pfuna malandza ya vutirheli?

[Xifaniso eka tluka 25]

Malandza ya vutirheli ya fanele ku rhwala mindzhwalo ya wona hi ku tshembeka entirhweni wo endla vadyondzisiwa ni le xi karhi ka bandlha

[Xifaniso eka tluka 28]

Malandza ya vutirheli lama kuleke ya nga endla swo tala ku pfuna ni ku khutaza bandlha