Nyimpi Ya Le Yeriko—I Ntsheketo Kumbe I Ntiyiso?

HI MAKUME ya malembe, vayimburi va ringete ku tisa ku kanakana emhakeni ya Bibele ya Yoxuwa na nyimpi ya Yeriko. Hi ku ya hi Bibele, Yoxuwa ni vuthu ra Vaisrayele va rhendzele Yeriko ku ringana masiku ya nkombo, ku kondza loko Xikwembu xi endla leswaku makhumbi lama chavisaka ya muti ma wa. Leswi swi pfumeleleke Vaisrayele ku nghena kutani ‘va hisa muti hi ndzilo ni hinkwaswo leswi a swi ri ka wona.’—Yoxuwa 6:1-24.

Kambe vayimburi vo tala, lava hambukisiweke hi ntirho lowu xiximiwaka swinene wa Kathleen Kenyon hi va 1950, a va pfumela leswaku Yeriko a wu nga ri kona enkarhini wa ku hlasela ka Vaisrayele. Phela, a va pfumela leswaku muti a wu herisiwe khale hi nkarhi wo tlula lembe xidzana emahlweni! Xisweswo, mhaka ya Bibele ya Yoxuwa ni Vaisrayele a yi ariwa swinene. Hambi swi ri tano, sweswinyana, Dr. Bryant G. Wood, mutivi wa vuyimburi wo huma eYunivhesiti ya Toronto, Canada, u tlhele a kambisisa vumbhoni bya Yeriko hi vuntshwa. Hi ku ya hi The New York Times, u hetelele hi ku vula leswaku Dr. Kenyon “a a langute eka muxaka lowu hoxeke wa vumba, ni le ka tindhawu leti hoxeke,” ni leswaku vumbhoni entiyisweni byi “pfumelelana hi laha ku hlamarisaka” na Bibele.

Dr. Wood u vulavula hi vuandlalo bya nkuma byo enta ku ringana mitara lebyi teleke hi swiphambati swa vumba, swipetlu swa switina leswi humaka eka khumbi leri weke ni timbalele, hinkwaswo i swa ntima onge hi loko swi hisiwe hi ndzilo lowu hlaseleke muti hinkwawo. Swipetlu swa ntivo-vuxongi swi nyikiwe nkarhi (hi tindlela leti nga pakanisiki leti kumekaka hi laha swi tiviwaka ha kona) wa 1410 emahlweni ka Nguva ya hina leyi Tolovelekeke, u nga ha susa kumbe u engetela malembe ya 40—a wu le kule ngopfu na 1473 B.C.E. siku ra nyimpi ya Yeriko leri tekiweke eBibeleni.

Vayimburi va kume leswaku tindlu ta le Yeriko wa khale a ti tele hi mphakelo wa tindzoho leti hlayisiweke. Leswi swa tsakisa, tanihi leswi Bibele yi kombaka leswaku Yeriko wu herisiwile hi ku hatlisa endzhaku ka ntshovelo wa ximun’wana naswona a ku nga ri na ku rhendzeriwa loku vangeke ku pfumaleka ka swakudya. (Yoxuwa 3:14-16) Hinkwaswo i swivangelo leswinene leswi kombisaka leswaku tindlu ta le Yeriko ti nga ha va ti tele hi tindzoho loko tiko ri lovisiwa.

Vativi va sayense va sihalala loko swi ta eku amukeleni ka ku pakanisa ka Bibele. Xisweswo, Times yi tshaha xichudeni xin’wana lexi xiyekaka ehenhleni ka swikumiwa swa Wood tanihi lexi nge: “A ku na ku kanakana leswaku timhaka to tala leti kumekaka eBibeleni ti na tindzoho ta ntiyiso eka tona.” Hambi swi ri tano, leswi timhaka to tala ta Matsalwa ti seketeriwaka hi swikumiwa swa sayense ya manguva lawa ni swa vuyimburi, swi le rivaleni eka vanhu lava nga onhiwangiki leswaku Bibele yi hambane swinene ni nhlengeleto wa mavunwa lowu hlanganisiweke ni tindzoho ta nkarhi na nkarhi ta ntiyiso. Hi laha Bibele hi yoxe yi vulaka ha kona: “Xikwembu xi fanele ku titivisa xi ri xa ntiyiso, ni loko munhu un’wana ni un’wana a ri muhembi.”—Varhoma 3:4.

Hambi loko tinhlamuselo ta sweswinyana ta vayimburi va marhumbi eYeriko ti ri leti tsakisaka, Vakriste va ntiyiso va ‘famba hi ripfumelo, ku nga ri hi ku vona.’ (2 Vakorinto 5:7) Ripfumelo ra vona a ri sekeriwanga eka vuyimburi. Hambi yi na vumbhoni bya vuyimburi kumbe e-e, Bibele hi ku phindha-phindha yi tikombisa yi ri xihlovo xa ntiyiso xa marungula mayelana ni leswi hundzeke, leswi nga kona ni leswi swa ha taka.—Psalma 119:105; 2 Petro 1:19-21.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 7]

Marhumbi ya Yeriko, laha Yehova a pfumeleleke Vaisrayele ku hlula

[Xihlovo Xa Kona]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.