Xana Swilo Swa Tshembisa Hakunene?
“Khumbi [ra Berlin] ri nga ha pfuleka swinene tanihi leswi vuxaka bya Vuxa ni Vupela-dyambu byi kulaka. Kambe ku ta hundza malembe, hambi ku ri makume ya malembe ri nga si wa. Tijarimani ha timbirhi a ti nge pfuki ti hlanganile.” Ku vurise sweswo magazini wa mahungu lowu dumeke wa Amerika hi March 1989.
Endzhakunyana, ku nga si hela masiku ya 250—hayi malembe, hi nga ha vuli nchumu hi makume ya malembe—khumbi ri sungule ku mbindzimuka. Ku nga si hela mavhiki, magidi ya swiphemu swa rona, leswi sweswi swi tirhisiweke ku va switsundzuxo, a swi khavisa ehenhla ka madesika emisaveni hinkwayo.
NGUVU ya Nsimbi leyi kurheke swinene eku heteleleni yi avanile, yi tlakusa mintshembo ya leswaku eku heteleleni ku rhula ni nsirhelelo wa misava hinkwayo swi kusuhi. Hambi ku ri Nyimpi ya le Songa-nkulu eMiddle East a yi wu herisanga ntshembo wa leswaku rivengo leri heteke nkarhi wo leha exikarhi ka le Vuxeni ni le Vupela-dyambu a ri herile, ni leswaku fambiselo ra misava leyintshwa a ri ri kusuhi.
Ku Engetela Xivumbeko Lexintshwa
Ku sukela eka nyimpi ya vumbirhi ya misava, nhluvuko wa Yuropa leri hlanganeke wu ve erivaleni. Hi 1951, matiko ya Vupela-dyambu bya Yuropa ma simeke Nhlangano wa Yuropa wa Malahla ni Nsimbi. Hi 1957, leswi swi landzeriwe hi Bindzu leri Ntshunxekeke eYuropa. Hi 1987, swirho swa 12 swa nhlangano lowu wa matiko hinkwawo (leswi sweswi ku nga vanhu va timiliyoni ta 342) swi veke pakani ya ku hlangana loku heleleke ka ikhonomi hi 1992. Hambi ku ri ku hlangana ka politiki loku taleke sweswi ku tikomba ku ri ni ku koteka lokukulu. Loku i ku cinca loku tsakisaka ku suka eka matimu lama taleke ngati ya Yuropa ya tolo!
Hambi swi ri tano, hikwalaho ka ku cinca lokukulu ka sweswinyana ka politiki, 1992 ri vonaka ri ri leri xiyekaka. Ntshembo wu engetelekile leswaku matiko lawa khale a ma ri ya Vukhomonisi ya le Vuxeni bya Yuropa eku heteleleni na wona ma nga ha katsiwa eka Yuropa leri hlanganeke.
Swi Na Nseketelo Wa Xikwembu Ke?
Mintlawa yin’wana ya vukhongeri, hi ku honisa nsinya wa nawu wa vukala-tlhelo bya Vukriste, yi endle leswaku ku tshikileriwa ka vukhongeri ka makume ya malembe eYuropa Vuxa ku yi susumetela ku katseka swinene eka tipolitiki. Loko yi hlamusela leswi, Frankfurter Allgemeine Zeitung ya le Jarimani ya siku na siku yi xiya leswaku “ku hoxa xandla ka Vakriste eku tiseni ka ku cinca eVuxeni a ku ri kukulu swinene,” yi engetela leswaku “ku hlanganyela ka vona a ku fanelanga ku tekeriwa ehansi hakunene.” Ya engetela: “Hi xikombiso, ePoland, vukhongeri byi endle xinghana ni tiko, naswona kereke yi lwe swinene ni ntlawa lowu fumaka; eGDR [khale ka Jarimani Vuxa] kereke yi nyike vapfukeri ndhawu ya mahala ni ku va pfumelela ku tirhisa miako ya kereke leswaku va khoma tinhlengeletano eka yona; eCzechoslovakia, Vakriste ni vademokrati va hlangane ekhotsweni, kutani va tsakelana naswona eku heteleleni va tirhisana.” Hambi ku ri eRomania, laha “tikereke ti tikombiseke ti ri malandza yo tshembeka ya mfumo wa Ceauşescu,” a ku ri mahungu-ndlela ya leswaku mufundhisi Laszlo Tökes a a khotsiwa lama vangeke ndzhundzunuko.
Vatican na yona yi katsekile. Magazini wa Time wu hlamuserile hi December 1989: “Hambi leswi fambiselo ra Gorbachev ra ku nga ngheni etimhakeni ta matiko man’wana a ku ri xivangelo lexikulu xa ntshunxeko lowu ngheneke hi xitshuketa eYuropa Vuxa etin’hwetini ti nga ri tingani leti hundzeke, John Paul u lulameriwa hi ku dzunisiwa lokukulu. . . . Hi va-1980 ku vulavula ka yena ku hambete ku kandziyisa mianakanyo ya leswaku Yuropa ri fanele ri hlanganisiwa nakambe ku suka eAtilantika ku ya fika eka ti-Ural naswona ri huhuteriwa hi ripfumelo ra Vukriste.” Hi xikombiso, loko a endzele Czechoslovakia hi April 1990, mupapa u phofule ntshembo wa leswaku riendzo ra yena ri ta pfula minyangwa leyintshwa exikarhi ka Vuxa ni Vupela-dyambu. U tivise leswaku u kunguhate nhlengeletano ya tibixopo ta le Yuropa leswaku a kombisa rhengu ro hetisisa xivono xa yena xa leswaku “Yuropa ri hlangana hi masungulo ya rona ya Vukriste.”
Xana Jarimani leri hlanganeke leri nga endzeni ka Yuropa leri hlanganeke a ri nge tikombisi ri ri murhangeri wa Yuropa leyi hlanganeke hi ku helela, hambi ku ri wa misava leyi hlanganeke? Xana ku katseka ka vukhongeri a ku kombisi swona leswaku leswi hi leswi Bibele yi swi tshembisaka? Entiyisweni, tanihi leswi vafundhisi eVuxeni ni le Vupela-dyambu sweswi va tirhaka exivumbekweni xa politiki xa ku tisa ku rhula ni nsirhelelo, xana a hi nge languteli leswaku leswi ku nga ri khale swi va ntiyiso? A hi voneni.
[Mepe/Xifaniso lexi nga eka tluka 4]
Kereke ya Protestente ya Nikolai eLeipzig—xikombiso xa ku hundzuka ka politiki eJarimani
Matiko lama nga swirho swa Bindzu leri Ntshunxekeke eYuropa