Ntshembo—I Xisirhelelo Xa Nkoka eMisaveni Leyi Nga Riki Na Ntshembo

Xifanyetana xa le Korea a xi lava ku pfuna mana wa xona a khorwisa xichudeni xa le kholichi leswaku i swa nkoka hi ndlela yihi ku va ni ntshembo wa nkarhi lowu taka. Hi ku tsundzuka xifaniso lexi xi xi tweke enhlanganweni wa Vukreste, xi vutise xichudeni leswaku xana xi nga n’wi pfuna ku tlhantlha mawetana. Xichudeni xi pfumerile. Xifanyetana xi te: “A ku ri ni mindyangu yimbirhi. Hinkwayo a yi ri swisiwana. Siku rin’wana mpfula a yi halaka, naswona malwangu ya tindlu hatimbirhi a ma pfuta. Ndyangu lowun’wana a wu karhateke ngopfu, wu vilela swinene hi ku pfuta loku. Kambe ndyangu lowun’wana a wu tsakile, wu enerisekile wu ri karhi wu lunghisa lwangu. Hikwalaho ka yini ku ri ni ku hambana konghasi exikarhi ka mindyangu leyi yimbirhi?” Hi ku hlamala, wansati yoloye u hlamule a ku a nga tivi. Xifanyatana xi te: “Ndyangu lowa vumbirhi a wu tsakile hikuva a wa ha ku tivisiwa hi hulumendhe leswaku wu ta nyikiwa yindlu leyintshwa. Kutani a wu ri ni ntshembo. Hi koloko ku hambana ka kona!”

MAWETANA ya xifanyatana ma kombisa ntiyiso wo olova: Ntshembo wu hundzula ndlela leyi hi titwaka ha yona hi vutomi, hakanyingi ku nga khathariseki leswaku swiyimo swa hina hi swihi. Ku kota mindyangu yimbirhi leyi a yi hlamuseleke, vo tala va hina va langutana ni miringo evuton’wini—swiphiqo swa rihanyo, ku vilela hi mali, ntshikilelo wa ndyangu, vugevenga ni miringo yin’wana yo tala ni ku xaniseka. Hakanyingi, a hi swi koti ku herisa swiphiqo swo tano handle ko tivangela swin’wana. Kutani hi nga ha hlangana nhloko, hi va ni xivundza—hi ku komisa, hi titwa hi nga pfuni nchumu. Lexi bihisaka timhaka, ekerekeni hi nga ha va hi dyondzisiwe leswaku vumundzuku bya vadyohi vo tala i bya ntima, byi nga ha katsa ku xupuriwa hi laha ku nga heriki.

Ku vuriwa leswaku lexi vangaka gome i ku titwa u nga pfuni nchumu ni ku pfumala ntshembo. Kambe hi nga xi susa xin’wana xa swilo sweswo; a nga kona exikarhi ka hina loyi a faneleke a pfumala ntshembo. Naswona ntshembo hi woxe wu nga va tlharhi lerikulu ro herisa xilo lexin’wana, ku titwa u nga pfuni nchumu. Loko hi ri ni ntshembo, hi nga ha tiyisela miringo ya vutomi hi ku rhula ni ku eneriseka ematshan’weni yo lwa hi nga ri na ntshembo. Ina, ntshembo i xisirhelelo xa nkoka.

Xana marito wolawo ma ku endla u nga swi tshembi? Xana ntshembo wu ni matimba lerova wu nga hundzula swilo? Naswona xana ntshembo wa ntiyiso hi nga wu kuma?

Ku Kotisa Xihuku

Lava tirhanaka ni vutshunguri va sungule ku lemuka matimba lamakulu ya ntshembo. Loyi a poneke ku Dlayiwa hi Manazi, mutivi-nkulu wa vutshunguri bya lava nga ni ntshikilelo Dok. Shlomo Breznitz, u vule leswaku eka swiphiqo swo tala swa vutomi, “ntshikilelo wu vangiwa hi ndlela leyi hi xi langutaka ha yona xiphiqo, ku nga ri swiphiqo hi swoxe. Ntshembo wa swi hunguta.” Xihloko xa The Journal of the American Medical Association xi kandziyise leswaku ntshembo i “murhi wa matimba.” Magazini lowu nge American Health wu vike wu ku: “Ku ni swikombiso swo tala swa vavabyi, ngopfu-ngopfu lava vabyaka hi khensa, lava xiyimo xa vona xi bihaka hi ku hatlisa loko nchumu wo karhi wu va heta ntshembo—kumbe lava antswaka hi ku hatlisa loko va kuma nchumu wun’wana wa ku wu hanyela.”—Ringanisa Swivuriso 17:22.

Swichudeni swa Bibele i khale swi tiva nkoka wa ntshembo. Eka 1 Vatesalonika 5:8, muapostola Pawulo u khongotele Vakreste a ku: “A hi tikhomeni, hi ambala . . . ku langutela ka ku ponisiwa, xi va xihuku xa hina.” Xana “ku langutela ka ku ponisiwa” i xihuku hi ndlela yihi?

Anakanya hi leswi xihuku xi swi endlaka. Socha ra le minkarhini ya Bibele a ri ambala xihuku xa koporo kumbe xa nsimbi, xi tlhandlekiwa ehenhla ka xifunengeto xa voya, wulu kumbe dzovo. Xihuku lexi a xi sirhelela nhloko yakwe eka matlharhi lama hoxiwaka, swigiya leswi hoxiwaka ni tisavula ta nyimpi. Kutani, hakanyingi a hi mangani masocha lawa a ma kanakana ku ambala xihuku loko ma ri na xona. Hambi swi ri tano, ku ambala xihuku a swi nga vuli leswaku socha a ri sirheleleke hi ku helela kumbe leswaku a ri twi nchumu loko ri biwa nhloko; ematshan’weni ya sweswo, xihuku a xi endla leswaku matlharhi yo tala ma nga ri vavisi ngopfu.

Tanihi leswi xihuku xi sirhelelaka nhloko, kutani ntshembo wu sirhelela mianakanyo. Ntshembo wu nga ha ka wu nga endli leswaku hi bakanya mhangu yin’wana ni yin’wana kumbe xihinga hi ku olova. Kambe ntshembo wu hunguta timhangu to tano ni ku endla leswaku ti nga hi vavisi rihanyo ra mianakanyo, mintlhaveko kumbe ra moya.

Swi le rivaleni leswaku munhu wo tshembeka Abrahama a ambale xihuku lexi xo fanekisela. Yehovha u n’wi kombele leswaku a endla gandzelo hi n’wana wakwe la rhandzekaka, Isaka. (Genesa 22:1, 2) A swi ta n’wi olovela ngopfu Abrahama ku hela mongo, ku nga ntlhaveko lowu a wu ta n’wi vangela ku ka a nga yingisi Xikwembu. I yini lexi n’wi sirheleleke eka mintlhaveko yo tano? Ntshembo hi wona nchumu wa nkoka. Hi ku ya hi Vaheveru 11:19, “ú ehleketile leswaku Xikwembu xa swi kota ni ku pfuxa vanhu eku feni.” Hi ku fanana, ntshembo wa Yobo leswaku u ta pfuxiwa wu sirhelele mianakanyo yakwe a nga dyiwi hi mbitsi, leswi a swi ta n’wi vangela ku rhuketela Xikwembu. (Yobo 2:9, 10; 14:13-15) Yesu Kreste, loko a langutane ni rifu leri twisaka ku vava, u kume ntamu ni nchavelelo eka ntshembo wakwe lowu tsakisaka wa nkarhi lowu taka. (Vaheveru 12:2) Ku va ni ntshembo wa leswaku Xikwembu xi nga ka xi nga endli swo biha, xi nga ka xi nga hluleki ku hetisisa rito ra xona, i xisekelo xa ntshembo wa ntiyiso.—Vaheveru 11:1.

Xisekelo Xa Ntshembo Wa Ntiyiso

Ku kotisa ripfumelo, ntshembo wa ntiyiso wu huma eka xiendlo, vukona, ntiyiso. Leswi swi nga va hlamarisa van’wana. Hi laha mutsari un’wana a swi vekaka ha kona, “vanhu vo tala onge va anakanya leswaku ntshembo i ndlela ya vuphunta yo ala ntiyiso.” Kambe, ntshembo wa ntiyiso a wo va ku langutela ka hava, kumbe ku tshemba ka vuphukuphuku ka leswaku hi ta kuma hinkwaswo leswi hi swi lavaka kumbe leswaku swilo hinkwaswo swi ta famba kahle. Vutomi bya swi kota ku navetisa swilo swo tano leswi tsakisaka.—Eklesiasta 9:11.

Ntshembo wa ntiyiso wu hambanile. Wu huma eka vutivi, hayi ku navela. Tsundzuka ndyangu wa vumbirhi eka mawetana lama boxiweke le ku sunguleni. Xana a va ta va ni ntshembo wihi loko hulumendhe ya vona yi nga swi hetisisi switshembiso swa yona? Ematshan’wini ya sweswo, xitshembiso swin’we ni ku tshembeka ka xona swi nyike ndyangu xitiyisekiso xa ntshembo lowu tiyeke.

Hi laha ku fanaka, Timbhoni ta Yehovha namuntlha ti ni ntshembo, lowu sekeriweke swinene eka hulumendhe—Mfumo wa Xikwembu. Mfumo lowu hi wona nchumu lowukulu eka rungula ra Bibele. Eka magidi ya malembe lama hundzeke a wu ri xihlovo xa ntshembo eka vavasati ni vavanuna, tanihi Abrahama. (Vaheveru 11:10) Xikwembu xi tshembisa leswaku hi Mfumo wa xona, xi ta herisa mafambiselo lama onhakeke ya misava ya khale ivi xi nghenisa leyintshwa. (Varhoma 8:20-22; 2 Petro 3:13) Mfumo lowu i ntshembo wa ntiyiso, a hi norho. Xihlovo xa wona—Yehovha Xikwembu, Hosi Leyikulu ya vuako—a nga na xisolo, handle ko n’wi tlhoma tinsiva. Hi fanele hi kambisisa swivumbiwa swa Xikwembu leswi hanyaka ku vona leswaku xi kona naswona xi ni matimba lamakulu yo hetisisa switshembiso swa xona hinkwaswo. (Varhoma 1:20) Hi fanele hi kambisisa rhekhodo ya mintirho ya xona ni vanhu hi ta vona leswaku rito ra xona a swi endleki ri nga hetiseki.—Esaya 55:11.

Hambi swi ri tano, lexi twisaka vusiwana, vo tala lava tivulaka Vakreste va lahlekeriwe hi ntshembo wa ntiyiso. Mufundhisi Paul Tillich eka dyondzo leya ha ku humesiwaka u te: “Vakreste [vo sungula] va dyondze ku rindzela makumu. Kambe hakatsongo-tsongo va tshike ku rindza. . . . Ku languteriwa ka xiyimo lexintshwa xa swilo la misaveni ku tsanile, hambi leswi a xi khongeleriwa eka Xikhongelo xin’wana ni xin’wana xa Hosi—Ku rhandza ka wena a ku endliwe emisaveni tanihi le tilweni!”

Manano, khombo ronghasi! Timiliyoni hambi ku ri magidi ya timiliyoni ta vanhu lava nga ni ndlala ya ntshembo a va wu kumi, kambe va na wona kahle eTibibeleni ta vona. Vona mihandzu leyi nga tsakisiki! Handle ka ntshembo lowunene wo sirhelela mianakanyo ya vona, xana swa hlamarisa leswi ‘xiyimo xa miehleketo leyi nga lavekiki,’ leyi vangaka gome, xi endleke vo tala va thyakisa misava hi vugangu ni madzolonga lamakulu? (Varhoma 1:28) I swa nkoka leswaku hi nga tshuki hi phasiwa hi ntlhamu lowu fanaka. Ematshan’wini yo hluvula xihuku xa ntshembo, hi fanele hi xi tiyisa nkarhi hinkwawo.

Ndlela Yo Aka Ntshembo Wa Wena

Ndlela leyinene yo aka ntshembo i ku tiva xihlovo xa wona, Yehovha Xikwembu. Dyondza Rito ra yena, Bibele hi ku hiseka. Varhoma 15:4 yi ri: “Hinkwaswo leswi tsariweke hi lava khale, swi tsariwile leswaku hi dyondza ha swona leswaku hi va ni ku langutela, hikwalaho ka ku tiyisela ni ku chaveleriwa loku hi ku kumaka eMatsalweni.”

Ku tlula kwalaho, hi fanele hi tiyiseka leswaku ntshembo wa hina wa nkarhi lowu taka a hi nchumu lowu nga twisisekiki. Hi fanele hi wu endla wa ntiyiso emiehleketweni ya hina. Xana u ni ntshembo wo hanya hi laha ku nga heriki eParadeyisini emisaveni? Xana u nga swi tsakela ku hlangana ni varhandziwa va wena lava feke loko va pfuxiwa emisaveni? Loko swi ri tano, xana hi mahlo ya mianakanyo wa tivona u ri kwale hi nkarhi wolowo? Hi xikombiso, Esaya 65:21, 22 yi vula leswaku un’wana ni un’wana u ta aka yindlu yakwe ivi a tshama ka yona. Xana u nga pfala mahlo u tivona u tirha elwangwini ra yindlu ya wena leyintshwa, u belela kapu ro hetelela? Ehleketa u ri karhi u rhalarhala u vona ntirho wa mavoko ya wena, lowu u wu hleleke hi wexe. Huwa ya ku aka yi hela; u languta rivala loko mindzhuti ya ndzhenga yi ri funengeta. Rimoyana ri endla misinya yi tsekatseka khwatsi, yi ku phyuphyisa endzhaku ko hisiwa hi ntirho wa wena. Ku hlekelela ka vana, ku pfangana ni ku rila ka tinyanyana, ku fika etindleveni ta wena. Ku vulavula ka varhandziwa va wena u ku twa ku huma endlwini leyi u nga le henhla ka yona.

Ku vona nkarhi wo tano lowu tsakisaka hi mahlo ya mianakanyo a hi miehleketo ya hava; kambe, i ku anakanya hi vuprofeta lebyi nga ta hetiseka hakunene. (2 Vakorinto 4:18) Loko ku langutela koloko ku ri ka xiviri eka wena, ntshembo wa wena wa leswaku u ta fika kona wu ta tiya. Ntshembo wolowo lowu tiyeke, lowu twisisekaka wu ta ku endla leswaku u nga vi na “tingana hi Evhangeli,” leti ti nga ha ku tshikisaka xiavelo xo yi avela van’wana. (Varhoma 1:16) Ku hambana ni sweswo, u fanele u ‘tsaka hi ntshembo’ hi laha muapostola Pawulo a endleke ha kona, hi ku wu avela van’wana hi xivindzi.—Vaheveru 3:6.

Ku na swin’wana leswi tlulaka vumundzuku lebyi nga heriki lebyi nyikaka ntshembo. Ku ni swihlovo swa ntshembo ni sweswi. Njhani? Mutirhela-mfumo wa lembe xidzana ra vutlhanu C.E. wa le Rhoma loyi va nge i Cassiodorus u te: “Loyi a vonaka mpfuno lowu se wu endliweke, u va ni ntshembo eka mimpfuno ya nkarhi lowu taka.” I marito ya vutlharhi hakunene! Hi wihi nchavelelo lowu hi nga wu kumaka eka mikateko ya nkarhi lowu taka loko hi nga yi tlangeli mikateko ya sweswi?

Xikhongelo nakambe xi aka ripfumelo sweswi. Ematshan’wini yo khongelela ntsena vumundzuku byo leha, hi fanele hi khongelela ni swilaveko swa hina swa sweswi. Hi nga ha va ni ntshembo ni ku khongelela vunghana lebyi antswaka swin’we ni swirho swa ndyangu ni Vakreste-kulorhi, hi khongelela swakudya swa hina swa moya leswi nga ta landzela, ni ku khongelela swilaveko swa hina leswi vonakaka leswaku swi enetiwa. (Pisalema 25:4; Matewu 6:11) Ku veka mintshembo yo tano emavokweni ya Yehovha swi ta hi pfuna leswaku hi tiyisela siku na siku. (Pisalema 55:22) Loko hi tiyisela, ku tiyisela ka hina ku ta tiyisa ni xihuku xa hina xa ntshembo.—Varhoma 5:3-5.

Languta Vanhu U Ri Ni Ntshembo

Mianakanyo leyi hoxeke yi fana ni ku kurha ka xihuku xa ntshembo. Ka onha naswona hakatsongo-tsongo ku nga ha endla xihuku xi nga pfuni nchumu. Xana u dyondzile ku xiya mianakanyo leyi hoxeke, ni ku yi papalata? U nga phuntisiwi hi mavonelo lama hoxeke ya leswaku langutelo ro rhuketela, ro xopaxopa, ro huma endleleni ri fana ni vutlharhi. Kahle-kahle, mianakanyo leyi hoxeke a yi byi lavi vutlharhi.

Swi olova ngopfu ku va ni langutelo leri nga tshembisiki eka vanhu-kulorhi. Van’wana hikwalaho ka swilo leswi va hlanganeke na swona eku sunguleni, va hela ntamu wo tlhela va pfuniwa kumbe ku chaveleriwa hi vanhu. Va tibyela leswaku: “Ku swi vona kan’we i ku swi vona kambirhi.” Va nga ha tlhela va kanakana ku ya eka vakulu va Vakreste leswaku va pfuniwa eka swiphiqo swa vona.

Bibele yi hi pfuna leswaku hi va ni langutelo leri ringaneleke swinene eka vanhu. I ntiyiso, a hi vutlharhi ku veka ntshembo wa hina hinkwawo evanhwini. (Pisalema 146:3, 4) Kambe evandlheni ra Vukreste, vakulu va tirha tanihi ‘tinyiko ta vavanuna’ leti humaka eka Yehovha. (Vaefesa 4:8, 11) I Vakreste lava xiya-xiyaka, lava nga ni ntokoto lava lavaka ku “kotisa šisirelelo loko moya wu hunga, kukota šitšhav̌elo loko šidzedze ši fika.”—Esaya 32:2.

Van’wana vo tala evandlheni ra Vukreste na vona va tiyimiserile ku va xihlovo xa ntshembo. Ehleketa ntsena hi ku tala ka madzana ya magidi ya lava sweswi va tirhaka tanihi vamanana, vatatana, vasesi, vabuti ni vana, lava lahlekeriweke hi mindyangu ya vona; ehleketa hi ku tala ka lava tirhaka tanihi vanghana ‘lava nga kusuhi ku tlula makwavo’ eka lava nga ekhombyeni.—Swivuriso 18:24; Marka 10:30.

Loko u khongerile leswaku Yehovha a ku pfuna, u nga heli ntshembo. Swi nga ha endleka se u ku hlamurile; swi nga ha endleka leswaku u kona nkulu kumbe Mukreste un’wana la wupfeke loyi a lunghekeleke ku ku pfuna sweswi, loko wo n’wi byela leswaku u lava ku pfuniwa. Ntshembo lowu ringaneleke evanhwini wa hi sirhelela leswaku hi nga tihambanisi ni van’wana naswona hi nga hanyi vutomi bya hina, leswi swi nga ha vangaka vutianakanyi ni mahanyelo lama nga pfuniki nchumu.—Swivuriso 18:1.

Ku tlula kwalaho, loko hi ri ni xiphiqo ni Mukreste-kulorhi, a hi fanelanga hi xi tshinelela hi ri ni langutelo ro pfumala ntshembo, leri nga tshembisiki. Phela, “rirhandzu . . . ri pfumela hinkwaswo.” (1 Vakorinto 13:4-7) Ringeta ku languta vamakwenu va Vakreste hi laha Yehovha a va langutaka ha kona—u va languta hi ntshembo. Languta timfanelo ta vona letinene, va tshembe naswona u lwela ku lulamisa swilo. Ntshembo wo tano wu hi sirhelela eka ku lwa ni timholovo, leti nga pfuniki munhu.

U nga tshuki u ngheniwa hi ku pfumala ntshembo ka misava leyi yi faka. Ntshembo wona wu kona—wa vumundzuku bya hina lebyi nga heriki ni wa ku tlhantlha swiphiqo swa hina swo tala swa sweswi. Xana u ta wu amukela ntshembo? Loko a ambala ntshembo wa ku ponisiwa ku kotisa xihuku xo sirhelela, ku hava nandza wa Yehovha loyi a nga riki na ntshembo nikatsongo—ku nga khathariseki leswaku xiyimo xi bihise ku yini. Loko hina hi nga wu tshiki, a ku na nchumu etilweni kumbe emisaveni lexi xi nga herisaka ntshembo lowu Yehovha a nga hi nyika wona.—Ringanisa Varhoma 8:38, 39.