Mbulavurisano—A Hi Ku Vulavula Ntsena

ANAKANYA ntshungu wa va valangi wu ri karhi wu hlalela xivono xa khwati. Hambi leswi ntlawa hinkwawo wu languteke eka xivono lexi fanaka, munhu un’wana ni un’wana u xi vona hi ndlela yakwe. Ha yini? Hikuva munhu un’wana ni un’wana u ni langutelo rakwe. A ku na vanhu lava va nga yimaka endhawini yin’we hi ku kongoma. Tlhandla-kambirhi, a hi hinkwavo lava languteke xilo xin’we eka xivono xexo. Munhu un’wana ni un’wana u kuma xilo xin’wana lexi hambaneke ni xa van’wana, xi ri lexi tsakisaka ngopfu.

Sweswo swi tano ni le vukatini. Hambi loko va pfumelelana swinene, ku hava vanghana vambirhi lava langutaka timhaka hi ndlela leyi fanaka. Nuna na nsati va hambana eka swilo swo tanihi mintlhaveko, mintokoto ya le vuhlangini ni nkucetelo wa le mindyangwini ya ka vona. Mianakanyo yo tano yo hambana yi nga vanga timholovo letikulu. Muapostola Pawulo hi musa u te: “Lava tekaka va ta xaniseka ni ku vona maxangu.”—1 Vakorinto 7:28, The New English Bible.

Ku vulavurisana ku katsa matshalatshala yo hlanganisa ku hambana loku ku va vuxaka bya nyama yin’we. Leswi swi lava mi endla nkarhi wo vulavula. (Vona bokisi eka tluka 7.) Kambe ku katseka ni swin’wana swo tala.

Ku Kombisa Vutlharhi

Xivuriso xa Bibele xi ri: “Mbilu ya l’a tlhariheke yi tlharihisa nomu wa yena, o tiyisa tidyonḍo hi ku v̌ulav̌ula ka yena.” (Swivuriso 16:23) Rito ra Xiheveru leri hundzuluxeriweke laha va ku ya ‘n’wi tlharihisa,’ kahle-kahle ri vula ku twisisa, ku anakanyisisa timhaka hi vukheta. Hikwalaho, xitirho-nkulu xa ku vulavurisana loku humelelaka i mbilu, ku nga ri nomu. Xivulavuri lexinene xi fanele xi nga vi ntsena xivulavuri; xi fanele xi va muyingisi la nga ni ntwela-vusiwana. (Yakobo 1:19) U fanele a twisisa mintlhaveko ni swivangelo leswi vangaka hanyelo ra munghana.—Swivuriso 20:5.

Hi ndlela yihi? Minkarhi yin’wana leswi swi nga endliwa hi ku xiya swiyimo leswi vangaka ku nga twanani. Xana munghana wa wena u tshikilelekile emintlhavekweni kumbe enyameni? Xana vuvabyi hi byona byi khumbaka swiendlo swa munghana wa wena? Bibele yi ri: “Rito le’ri humesiwaka hi nkarhi lowu fanekelaka ra nanḍiha ŝonghasi!” (Swivuriso 15:23) Kutani, ku xiya swiyimo swi ta ku pfuna ku angula hi ndlela leyi faneleke.—Swivuriso 25:11.

Hambi swi ri tano, hakanyingi xivangelo xa ku nga twanani xi sukela etimhakeni tin’wana handle ka ta nkarhi wolowo.

Ku Twisisa Leswi Hundzeke

Mintokoto ya le vuhlangini yi endla swo tala eku hleleni ka mianakanyo ya hina loko hi kurile. Leswi vanghana va vukati va humaka eka mindyangu yo hambana, malangutelo lama lwisanaka a ma papalateki.

Mhaka leyi rhekhodiweke eBibeleni ya swi kombisa leswi. Loko areka ya ntwanano yi tlheriseriwe eYerusalema, Davhida u phofule ku hiseka ka yena erivaleni. Kambe ku vuriwa yini hi nsati wakwe, Mikala? Bibele yi ri: “Mikal, ṅwana Saul, a languta hi festera, kutani a v̌ona hosi Davida loko a ri kari a tšina hi matimba e mahlweni ka Yehova; kutani a ṅwi sanḍa e mbilwini ya yena.”—2 Samuwele 6:14-16.

Mikala u kombise mianakanyo yo pfumala ripfumelo ya tata wakwe wo homboloka, Sawulo. Vahlamuseri va Bibele C. F. Keil na F. Delitzsch va ringanyeta leswaku hi yona mhaka leyi Mikala ku vulavuriwaka hi yena eka ndzimana 16 tanihi “ṅwana Saul” ematshan’wini ya leswaku nsati wa Davhida. Hambi swi ri tano, ku nga twanani ka vona ku swi veka erivaleni leswaku Davhida na Mikala a va nga ri na malangutelo yo fana eka xiendlakalo lexi xo tsakisa.—2 Samuwele 6:20-23.

Xikombiso lexi xi kombisa leswaku minkucetelo yo biha leyi u kurisiweke ha yona yi nga vangela nuna ni nsati ku languta timhaka hi ndlela yo hambana. Leswi swi tano hambi loko hinkwavo va tirhela Yehovha hi vun’we. Hi xikombiso, nsati loyi a nga kumangiki nseketelo lowu faneleke wa mintlhaveko loko a ha ri n’wana a nga ha kombisa ku lava ku amukeriwa ni ku tshembiwa. Leswi swi nga ha tikela nuna wakwe. A nga ha hlamala a ku: “Ndzi nga n’wi byela ka dzana leswaku ndza n’wi rhandza, kambe u ta va a nga enerisekanga!”

Emhakeni leyi, ku vulavurisana swi katsa ku ‘tikarhatela leswi nga riki swa wena ntsena, kambe ni ku tikarhatela ni leswi swi nga swa van’wana.’ (Vafilipiya 2:4) Leswaku mi vulavurisana, wanuna u fanele ku languta nsati wakwe hi ku ya hi mintokoto ya yena ya khale ematshan’wini ya ku tirhisa mintokoto yakwe. Kavula, wansati u fanele a susumeteleka ku endla leswi fanaka eka nuna wa yena.—1 Vakorinto 10:24.

Loko eVuhlangini A Khomiwe Hi Ndlela Yo Biha

Ku kombisa ku n’wi tsakela swa fanela ngopfu-ngopfu loko munghana a tshame a pfinyiwa a ha ri n’wana—lexi komisaka gome, i xiphiqo lexi kulaka namuntlha. Hi xikombiso, wansati a nga ha kuma leswaku hi minkarhi ya ku hlangana hi rimbewu, a nga koti ku hambanisa exikarhi ka nkarhi wa sweswi ni lowu hundzeke, exikarhi ka nuna wakwe ni mupfinyi, kumbe vuxaka lebyinene bya rimbewu ni lebyi biheke. Leswi swi nga ha heta matimba, ngopfu-ngopfu loko nuna a nga languti mhaka leyi yo nonon’hwa hi laha nsati wakwe a yi langutaka ha kona.—1 Petro 3:8.

Hambi leswi u nga taka u nga koti ku sula leswi hundzeke kumbe ku tshungula vuyelo bya swona, u nga tikarhatela ku khongotela munghana wa wena la ntshikilelekeke. (Swivuriso 20:5) Njhani? Petro u tsarile: “N’wina vavanuna mi fanele mi ringeta ku twisisa vasati lava mi tshamaka na vona.” (1 Petro 3:7, Phillips) Ku twisisa mhaka leyi hundzeke ya munghana wa wena i xiphemu xa nkoka eku vulavurisaneni. Loko ku ri hava ku twelana, marito ya n’wina a ma nge pfuni nchumu.

Yesu u ve ni ‘ntwela-vusiwana’ loko a vona lava vabyaka hambi loko a nga kalanga a khomiwa hi mavabyi yo fana ni ya vona. (Matewu 14:14) Hi ku fanana, u nga ha va u nga xanisiwanga ku kota nsati wa wena, kambe ematshan’wini yo tsongahata gome rakwe, tiva leswi n’wi humeleleke, ivi u n’wi seketela. (Swivuriso 18:13) Pawulo u tsarile: “Hina lava hi nga ni matimba, hi fanele ku rhwala ku hluleka ka lava tsaneke, ku nga ri ku titsakisa hina vinyi.”—Varhoma 15:1.

Ku Phasiwa Hi Ku Tsuva

Vukati byi fana ni xibye xa nxavo wa le henhla. Loko byi onhiwa hi vuoswi, ku humelela khombo leri chavisaka. (Swivuriso 6:32) Entiyisweni, loko munghana lonene a kunguhata ku rivalela, swiphemu-phemu swi nga hlanganisiwa hi ku vuyeteriwa. Kambe ku pandzeka ka salela, naswona loko ku holoviwa, ku nga ha va ni mboyamelo wo languta ku pandzeka koloko ni ku tirhisa swilo leswi hundzeke tanihi tlharhi.

Ku tsuva swi tolovelekile loko munghana a endle xihoxo. Kambe loko u rivalele munghana wa wena, tivonele u nga pfumeleri ku hlundzuka ku onhetela vunene lebyi u byi kondletelaka hi ku rivalela. Hambi loko ku nga kombisiwi, ku tsuva swi vavisa vanghana ha vambirhi. Ha yini? Dokodela un’wana u ringanyete leswi: “Loko munghana wa wena a ku twisa ku vava, swi vangiwa hikuva wa ha n’wi rhandza. Kutani hi ku lava ku rihisela, a wo vavisa munghana wa wena ntsena kambe wa tilovisa hi wexe. U hetelela u herise vuxaka lebyi a wu navela leswaku byi hambeta.”

Ina, a wu nge swi koti ku twananisa mahanyelo evukatini bya wena handle ko papalata vukarhi. Hikwalaho, hi nkarhi lowu mintlhaveko yi nga vilangiki, bula hi mintlhaveko ya wena ni munghana wa wena. Hlamusela mhaka leyi ku endleke u twa ku vava, leswi u swi lavaka leswaku u titwa u enerisekile, ni leswi u nga ta endla swona leswaku u hlayisa vuxaka. U nga tshuki u tirhisa swa nkarhi lowu nga hundza tanihi tlharhi leswaku u hlula eka mholovo ya n’wina.

Ku Godzombela Ku Dlaya Ku Vulavurisana

Vukati byi khomisa gome loko munghana a tirhisa xihoko kumbe swidzidzirisi hi ndlela yo biha. Eka munghana la nga godzombelangiki xiyimo xi nga ha fana ni lexiya xa Abigail, hi laha xi hlamuseriweke ha kona eBibeleni. Loko nuna wakwe Nabal “a pyopyiwile ngopfu,” Abigail a a ringeta ku sivela khombo leri nga ta va kona hikwalaho ka hanyelo rakwe ra vuphukuphuku. (1 Samuwele 25:18-31, 36) Eka vukati lebyi munghana un’wana a nga xindzendzele ivi lowun’wana a tinyiketela ku cinca hanyelo ra la godzomberiweke hakanyingi swi fanekisela ndyangu wa Nabal na Abigail.a

Entiyisweni, ntshunxeko lowukulu wa vonaka loko la godzomberiweke a sungula ku hlakarhela. Kambe leswi ko va ntsena masungulo. Anakanya xidzedze lexikulu loko xi kukula xidorobana. Tindlu ta hahluriwa, mirhi ya tsuvuriwa, tintambhu ta tinqingho ti wela ehansi. Ku va na ntsako lowukulu loko xidzedze xi hundzile. Kambe sweswi ku laveka ntirho lowukulu wa ku pfuxeta. Swi tano ni loko munghana a sungula ku hlakarhela. Vuxaka lebyi titivaleke byi fanele byi pfuxetiwa. Ntshembo ni vutshembeki swi fanele swi tlhela swi simekiwa. Tindlela ta ku vulavurisana ti fanele ti tlhela ti akiwa. Eka loyi a hlakarhelaka, ku aka loku hakatsongo-tsongo i xiphemu xa ‘vumunhu lebyintshwa’ lebyi Bibele yi lavaka leswaku Vakreste va byi hlakulela. Vumunhu lebyi lebyintshwa byi fanele byi katsa ‘matimba lama susumetaka mianakanyo.’—Vaefesa 4:22-24.

Dyondzo ya Bibele yi endle Leonard na Elaine va kota ku tshika ku tirhisa swidzidzirisi hi ndlela yo biha, kambe matimba lama susumeteka mianakanyo a va ma tirhisanga hi ku helela.b Hi ku hatlisa ku godzomberiwa kun’wana ku sungurile. “Ku ringana malembe ya 20 hi ringete ku tirhisa misinya ya milawu ya Bibele ivi hi va ni vukati lebyi tsakisa, kambe nkarhi hinkwawo a swi tika ku tshika,” ku vula Elaine. “Ku godzomberiwa ka hina a ku hi nghene engatini. A hi nga swi koti ku ku herisa hi ku dyondza ni ku khongela.”

Leonard na Elaine va lave ku layiwa leswaku va twisisa leswi va vangelaka ku godzomberiwa. Rungula ra nkarhi na nkarhi leri humaka eka “nandza la tshembekaka, wo tlhariha” mayelana ni ku khoma vana hi tihanyi, xihoko, ni ku xixima vavasati ri ve mpfuno lowukulu.c (Matewu 24:45-47) Elaine u ri: “Hi pfuniwe ku lulamisa swiphiqo ivi hi vuyelelana.”

Ku Tlhantlha Swiphiqo

Rhaveka u vilele swinene hi vasati va n’wana wakwe Esawu. Hi ku chava leswaku n’wana wakwe, Yakobo, a nga landzela xikombiso xa Esawu, Rhaveka u phofule ku hela matimba kakwe hi ku byela nuna wakwe Isaka a ku: “Nḍi nyenya v̌utomi hikwalaho ka v̌ana v̌a v̌a-Het; kungaku loko Yakob a teka e šikari ka v̌anhwana v̌a v̌a-Het e nsati l’a kotisaka v̌olav̌o, e šikari ka v̌anhwana v̌a tiko leri, e v̌utomi byi nga nḍi pfuna yini šana?”—Genesa 27:46.

Xiya leswaku loko Rhaveka a vula mintlhaveko yakwe hi ku tiyisa, a nga hlaselanga Isaka hi byakwe. A nga vulanga ku, “leswi hinkwaswo swi hikwalaho ka wena!” kumbe, “U fanele u antswisa xiyimo lexi!” Ematshan’wini ya sweswo, Rhaveka u tirhise risivi “nḍi” leswaku a hlamusela ndlela leyi xiphiqo xi n’wi khumbeke ha yona. Ku tshinelela loku ku pfuxe ntwela-vusiwana wa Isaka, ku nga ri ku navela ku hlayisa xikhundlha xakwe. Hikuva Isaka a nga titwanga a hlaseriwile, u angule xikombelo xa Rhaveka hi xihatla.—Genesa 28:1, 2.

Vavanuna ni vavasati va nga dyondza eka xikombiso xa Rhaveka. Loko ku va na ku nga twanani, hlaselani xiphiqo ematshan’wini yo hlaselana hi n’wexe. Ku fana na Rhaveka, phofula ku karhateka ka wena u kombisa ndlela leyi ku ku khumbaka ha yona. “Ndza karhateka hikuva . . . ” kumbe, “Ndzi vona onge a ndzi twisisiwi hikuva . . . ” swa antswa swinene ku tlula ku “Wa ndzi karhata!” kumbe, “A wu ndzi twisisi!”

Ku Nga Ri Ku Tiyisela Ntsena

Vukati bya mpatswa wa vanhu vo sungula, Adamu na Evha, byi tshame malembe xidzana yo tala, byi humesa ndyangu wa vana va xinuna ni va xisati. (Genesa 5:3-5) Kambe leswi a swi vuli swona leswaku vukati bya vona a byi fanele ku tekeleriwa. Ku sukela eku sunguleni, moya wo tifuma ni ku honisa milawu yo lulama ya Muvumbi ku tshove xiboho xa vona xo va nyama yin’we.

Hi ku fanana, vukati namuntlha byi nga ha tshama nkarhi wo leha, kambe byi nga ha pfumala switirho swa nkoka swa mbulavurisano. Ku titsetselela ni vumunhu lebyi hoxeke swi nga ha fanela ku tsuvuriwa. (Ringanisa 2 Vakorinto 10:4, 5.) Leswi i dyondzo leyi yaka emahlweni. Kambe matshalatshala ma laveka. Yehovha Xikwembu u ri tsakela swinene lunghiselelo ra vukati, hikuva hi yena Muvumbi wa byona. (Malakiya 2:14-16; Vaheveru 13:4) Hikwalaho, loko hi endla xiphemu xa hina, hi nga tiyiseka leswaku u ta vona matshalatshala ya hina ivi a hi ha vutlharhi ni matimba yo kota ku tshungula ku fa kwihi na kwihi ka ku vulavurisana evukatini.—Ringanisa Pisalema 25:4, 5; 119:34.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Bokisi leri nga eka tluka 6]

“Thyaka A Ri Nyikiwa Nkarhi Wo Tala!”

NUNA na nsati lava a va ri na swiphiqo evukatini va komberiwe ku vula nkarhi lowu a va wu heta va ri karhi va lahla thyaka vhiki rin’wana ni rin’wana. Nhlamulo ya vona yi te, kwalomu ka timinete ta 35 hi vhiki, kumbe ntlhanu wa timinete hi siku. Kutani va vutisiwa leswaku va heta nkarhi wo tanihi kwihi va ri karhi va vulavurisana. Nuna wa kona u hlamarile. “Thyaka ri nyikiwa nkarhi wo tala!” ku hlamusele yena, a engetela a ku: “A hi tixisa loko hi ehleketa leswaku ntlhanu wa timinete hi siku a ti ringene leswaku hi hlayisa vukati. Naswona swi le rivaleni leswaku a ti ringanelanga ku kurisa vukati.”

[Bokisi leri nga eka tluka 7]

Vekani Nawu Lowu Faneleke Ku Landzeleriwa

◻ Bulani hi mhaka yin’we hi nkarhi wo karhi (1 Vakorinto 14:33, 40)

◻ Phofula mintlhaveko; u nga voni un’wana nandzu (Genesa 27:46)

◻ U nga bi (Vaefesa 5:28, 29)

◻ Ku nga sandzaniwi (Swivuriso 26:20)

◻ Tiyimisele ku lunghisa swiphiqo, hayi ku hlula (Genesa 13:8, 9)

[Xifaniso lexi nga eka tluka 4]

Loko ku va na ku nga twanani, hlaselani xiphiqo ematshan’wini yo hlaselana

[Xifaniso lexi nga eka tluka 8]

Phofula mintlhaveko; u nga voni un’wana nandzu