Ku Kuma Xilotlelo Xa Rirhandzu Ra Vumakwerhu
“Seketelani . . . ku chava ka n’wina Xikwembu hi rirhandza ra vumakwenu.”—2 PETRO 1:5-7, NW.
1. Hi xihi xin’wana xa swivangelo leswi endlaka leswaku minhlangano ya vanhu va Yehovha yi va leyi tsakisaka swonghasi?
SIKU rin’wana dokodela un’wana loyi a a nga ri un’wana wa Timbhoni ta Yehovha u ve kona eka nongonoko wa ku thwasa ka n’wana wakwe wa xisati eXikolweni xa Bibele xa Gilead xa Watch Tower, laha a a leteriwa ntirho wa vurhumiwa. Dokodela loyi u hlamarisiwe swinene hi ntshungu lowu tsakeke lerova a vula leswaku vanhu lava va fanele va nga karhatiwi ngopfu hi mavabyi. I yini lexi a xi tsakisa ntshungu wolowo? Naswona i yini lexi endlaka leswaku vanhu va Yehovha va tshama va tsakile loko va hlengeletanile emavandlheni, etinhlengeletanweni ta xifundzha ni le mintsombanweni ya muganga? Xana a swi vangiwi hi rirhandzu ra vumakwavo leri va kombanaka rona? Handle ko kanakana, xin’wana lexi endlaka ku vuriwa leswaku Timbhoni ta Yehovha hi tona leti ti tiphinaka ni leti tsakeke ni ku eneriseka swinene ku tlula ntlawa wihi ni wihi wa vukhongeri i rirhandzu ra vumakwavo.
2, 3. Hi wahi marito mambirhi ya Xigriki lama hlamuselaka ndlela leyi hi faneleke hi titwa ha yona hi vanhu van’wana, naswona hi tihi tinhlamuselo leti hambanaka ta marito lawa?
2 Swi fanerile leswaku hi langutela ku vona rirhandzu ro tano ra vumakwerhu hi ku ya hi marito ya muapostola Petro lama nga eka 1 Petro 1:22, leyi nge: “Leswi mi basiseke mimoya ya n’wina hi ku yingisa ntiyiso ni ku rhandza vamakwenu hi rirhandzu ra xiviri, rhandzanani swinene hi timbilu ta n’wina hinkwato.” Rin’wana ra marito ya Xigriki leri laha ri hundzuluxeriweke ku va “rirhandzu ra vumakwerhu” i phi·liʹa (rirhandzu). Nhlamuselo ya rona yi yelana swinene ni nhlamuselo ya a·gaʹpe, ku nga rito leri hi ntolovelo ri hundzuluxeriwaka tanihi “rirhandzu.” (1 Yohane 4:8) Hambi leswi rirhandzu ra vumakwerhu ni rirhandzu hi ntolovelo ma tirhisiwaka hi tindlela to fana, tinhlamuselo ta wona ta hambana. A hi fanelanga ku ma hlanganisa, hi laha vahundzuluxeri vo tala va Bibele va endlaka ha kona. (Eka xihloko lexi ni lexi landzelaka, hi ta hlamusela marito lawa ha rin’we-rin’we.)
3 Malunghana ni ku hambana ka marito lawa mambirhi ya Xigriki, mudyondzi un’wana u kombise leswaku phi·liʹa “entiyisweni i rito leri vulaka ku khathalelana ni ku tshinelelana ni ku rhandzana.” Kasi a·gaʹpe rona ri fambisana ngopfu ni mianakanyo. Hi xikombiso, hambi leswi hi lerisiwaka leswaku hi rhandza (a·gaʹpe) valala va hina, a hi na rirhandzu ra vumakwerhu eka vona. Ha yini ke? Hikuva “vanghana lavo biha, va borisa mikhuva leyinene.” (1 Vakorinto 15:33) Xin’wana lexi kombisaka leswaku ku ni ku hambana i marito ya muapostola Petro lama nge: “Seketelani . . . rirhandzu ra n’wina ra vumakwenu hi rirhandzu.”—2 Petro 1:5-7; ringanisa Yohane 21:15-17.a
Swikombiso Swa Rirhandzu Ro Hlawuleka Swinene Ra Vumakwerhu
4. Ha yini Yesu na Yohane va rhandzane hi ndlela yo hlawuleka?
4 Rito ra Xikwembu ri hi nyika swikombiso swo hlayanyana leswinene swa rirhandzu ro hlawuleka swinene ra vumakwerhu. Rirhandzu leri ro hlawuleka a ri vangiwi hi ku nyanyuka, kambe ri vangiwa hi ku tlangela timfanelo to hlawuleka. Handle ko tipfinyinga, xikombiso lexi tivekaka ngopfu i xa rirhandzu ro hlawuleka leri Yesu Kreste a a ri na rona eka muapostola Yohane. Handle ko kanakana, Yesu a a ri ni rirhandzu ra vumakwavo eka vaapostola vakwe lava tshembekaka hinkwavo, hi xivangelo lexinene. (Luka 22:28) Ndlela yin’wana leyi a swi kombiseke ha yona i ku va hlambisa milenge, a va dyondzisa ku titsongahata. (Yohane 13:3-16) Kambe Yesu a a rhandza Yohane hi ndlela yo hlawuleka, naswona Yohane u swi vula hi ku phindha-phindha. (Yohane 13:23; 19:26; 20:2) Tanihi leswi Yesu a a ri ni xivangelo xo rhandza vadyondzisiwa ni vaapostola vakwe, Yohane na yena u fanele a nyike Yesu xivangelo xo n’wi rhandza hi ku hlawuleka, hikwalaho ka leswi a a n’wi tlangela swinene Yesu. Leswi hi nga swi vona ematsalweni ya Yohane, eka Evhangeli yakwe ni le mapapileni yakwe lama huhuteriweke. U vulavula hi rirhandzu swinene ematsalweni wolawo! Ndlela leyi Yohane a a tlangela swinene ha yona timfanelo ta Yesu ta moya yi voniwa hi leswi a swi tsaleke eka Yohane tindzima 1, na 13 ku ya ka 17, kun’we ni ku kombetela hi ku phindha-phindha eka vukona bya Yesu a nga si va munhu wa nyama.—Yohane 1:1-3; 3:13; 6:38, 42, 58; 17:5; 18:37.
5. Ku nga vuriwa yini hi rirhandzu ro hlawuleka leri Pawulo na Timotiya a va rhandzana ha rona?
5 Hi laha ku fanaka, hi nga rivali rirhandzu ra vumakwerhu ro hlawuleka swinene leri muapostola Pawulo na Timotiya, nakulobye wakwe wa Vukreste a va rhandzana ha rona, leri entiyisweni a ri vangiwa hi ku tlangela timfanelo leti a va ri na tona havambirhi. Matsalwa ya Pawulo ma ni tinhlamuselo letinene malunghana na Timotiya, tanihi leti nge: “Ndzi hava un’wana loyi a fanaka na yena, loyi a hisekelaka ku mi pfuna hi mbilu hinkwayo ya yena. . . . Kambe ku tshembeka ka Timotiya ma ku tiva, ni hilaha a nga tirhisana na mina hakona entirhweni wa Evhangeli, a fana ni n’wana la tirhaka swin’we ni tata wa yena.” (Vafilipiya 2:20-22) Pawulo hi byakwe u swi kombise ko tala eka mapapila yakwe lama yaka eka Timotiya leswaku a a rhandza Timotiya swinene. Hi xikombiso, xiya 1 Timotiya 6:20: “We Timotiya, hlayisa leswi vekiweke emandleni ya wena.” (Nakambe vona 1 Timotiya 4:12-16; 5:23; 2 Timotiya 1:5; 3:14, 15.) Ku langutisa mapapila ya Pawulo lama yaka eka Timotiya ni leri yaka eka Tito ku swi kombisa kahle leswaku Pawulo a a rhandza jaha leri hi ndlela yo hlawuleka. Timotiya u fanele a titwe hi ndlela leyi fanaka malunghana ni vunghana bya vona, hi laha swi nga voniwaka ha kona eka marito ya Pawulo lama nga eka 2 Timotiya 1:3, 4 lama nge: “[A ndzi] tshiki ku ku khongelela vusiku ni nhlekanhi. Loko ndzi anakanya mihloti ya wena, ndzi navela ngopfu ku ku vona, leswaku ndzi ta tala hi ku tsaka.”
6, 7. Davhida na Yonatani a va kombisana moya wa njhani, naswona ha yini?
6 Matsalwa ya Xiheveru na wona ma ni swikombiso leswinene, tanihi xa Davhida na Yonatani. Ha hlaya leswaku endzhaku ka loko Davhida a dlaye Goliyadi, “moya wa Yonatan wu namarela moya wa Davida, kutani Yonatan a ṅwi ranḍa kukota moya wa yena.” (1 Samuwele 18:1) Handle ko kanakana Yonatani u rhandze Davhida hi ndlela yo hlawuleka hikwalaho ka ku tlangela xikombiso xa Davhida xa ku hisekela vito ra Yehovha ni vurhena byakwe loko a ya hlangana na Goliyadi wa xihontlovila.
7 Yonatani a a rhandza Davhida swinene lerova a nghenisa vutomi byakwe ekhombyeni leswaku a sirhelela Davhida eka Hosi Sawulo. Loko Davhida a hlawuriwa hi Yehovha leswaku a va hosi leyi landzelaka ya Israyele, Yonatani a nga lwisananga na swona nikatsongo. (1 Samuwele 23:17) Davhida na yena a a rhandza Yonatani hi ndlela leyi fanaka, hi laha swi kombisiwaka ha kona hi leswi a swi vuleke loko a rila rifu ra Yonatani, a ku: “Mbilu ya nga yi v̌av̌isekela wena Yonatan, makweru! A u nḍi ṭakisa ngopfu-ngopfu. Riranḍu ra wena a ri nḍi nanḍihela ku tlula riranḍu ra v̌av̌asati.” Entiyisweni vuxaka bya vona a byi vangiwa hi ku tlangelana lokukulu.—2 Samuwele 1:26.
8. Hi vahi vavasati vambirhi lava va kombisaneke rirhandzu ro hlawuleka, naswona ha yini?
8 Nakambe hi ni xikombiso lexinene eMatsalweni ya Xiheveru xa rirhandzu ro hlawuleka ra vavasati vambirhi, Nahumi na Rhuti, n’wingi wakwe la nga feriwa hi nuna. Tsundzuka marito ya Rhuti loko a byela Nahumi a ku: “U nga ṭhuki u nḍi sinḍisa leŝaku nḍi ku siya, nḍi ku fularela; hikuv̌a nḍi ta ya laha u yaka kona, nḍi ta ṭhama laha u nga ta ṭhama kona; tiko ra wena ri ta v̌a tiko ra mina, Šikwembu ša wena ši ta v̌a Šikwembu ša mina.” (Rhuti 1:16) Xana a hi fanelanga ku gimeta hi leswaku mahanyelo ni mavulavulelo ya Nahumi hi Yehovha hi swona swi nga pfuna Rhuti leswaku a tlangela hi ndlela leyi?—Ringanisa Luka 6:40.
Xikombiso Xa Muapostola Pawulo
9. I yini lexi kombisaka leswaku Pawulo a a ri xikombiso lexinene eku kombiseni ka rirhandzu ra vumakwerhu?
9 Hi laha hi voneke ha kona, muapostola Pawulo a a ri ni rirhandzu ra vumakwerhu ro hlawuleka swinene eka Timotiya. Kambe u tlhele a veka xikombiso lexinene xo kombisa rirhandzu lerikulu eka vamakwavo lavan’wana hinkwavo. U byele vakulu va le Efesa leswaku “vusiku ni nhlekanhi, a [nga] rhutelanga ku dyondzisa hi mihloti un’wana ni un’wana wa [vona], hi nkarhi wo ringana malembe manharhu.” Xana a a ri ni rirhandzu lerikulu eka vamakwavo? Sweswo a swi kanakanisi! Naswona va titwe hi ndlela leyi fanaka hi Pawulo. Loko va twa leswaku a va nga ha ta n’wi vona, “hinkwavo va sungul[e] ku rila swinene va vukarha Pawulo, va n’wi ntswontswa.” (Mintirho 20:31, 37) Xana a a ri ni rirhandzu ra vumakwerhu leri vangiwaka hi ku tlangela? Ina! Rirhandzu rakwe eka vamakwavo ri kombisiwa ni hi marito yakwe lama nga eka 2 Vakorinto 6:11-13, leyi nge: “N’wina Vakorinto, hi vulavula na n’wina hi ntshunxekile; timbilu ta hina ti pfulekile swinene; a hi mi pfaleli tona, hi n’wina mi nga hi pfalela timbilu ta n’wina. Ndzi vulavula ku fana ni tatana eka vana va yena, ndzi ri: Hi endleleni leswi hi nga mi endlela swona, mi hi pfulela timbilu ta n’wina.”
10. I ku pfumaleka kwihi ka rirhandzu ra vumakwerhu loku vangeleke Pawulo ku hlamusela hi ta maxangu yakwe eka 2 Vakorinto ndzima 11?
10 Swi le rivaleni leswaku Vakorinto vo tala a va nga ri na rona rirhandzu ra vumakwerhu eka muapostola Pawulo hikwalaho ka ku pfumala ku tlangela. Hi xikombiso, van’wana va vona a va vilela va ku: “Mapapila ya Pawulo ma tika, ma tlhava, kambe loko a ri exikarhi ka hina hi n’wi vona, ho kuma a ri la solekaka, naswona a swi tikombi leswaku a nga va xivulavuri.” (2 Vakorinto 10:10) Sweswo hi swona leswi nga endla leswaku Pawulo a vulavula hi “vaapostola [va vona] lavakulu,” naswona u boheke ku va hlamusela hi miringo leyi a yi tiyiseleke, ku nga leyi andlariweke eka 2 Vakorinto 11:5, 22-33.
11. Hi byihi vumbhoni lebyi nga kona malunghana ni ndlela leyi Pawulo a a rhandza Vakreste va le Tesalonika ha yona?
11 Rirhandzu lerikulu ra Pawulo eka lava a va pfuneke ri kombisiwa swinene hi marito yakwe lama nga eka 1 Vatesalonika 2:8, leyi nge: “Hi ku navela ngopfu ku mi komba rirhandzu, hi tilunghiserile ku avelana na n’wina ku nga ri ntsena Evhangeli ya Xikwembu, kambe na byona vutomi bya hina, hikuva mi hundzukile varhandziwa va hina lavakulu.” Kahle-kahle, a a va rhandza swinene vamakwerhu lava vantshwa, lerova loko a nga ha swi koti ku rindza—hi ku hisekela swinene ku twa leswaku a va tiyisela njhani eku xanisiweni ka vona—u rhumele Timotiya, loyi a vuyeke ni xiviko lexinene lexi n’wi tsakiseke ngopfu Pawulo. (1 Vatesalonika 3:1, 2, 6, 7) Insight on the Scriptures yi swi veka kahle yi ku: “Pawulo ni lava a a va pfuna a va ri ni rirhandzu lerikulu ra vumakwerhu.”
Ku Tlangela I Xilotlelo Xa Rirhandzu Ra Vumakwerhu
12. Hi swihi swivangelo leswi hi nga na swona swo kombisa rirhandzu lerikulu eka vamakwerhu?
12 Entiyisweni, ku tlangela i xilotlelo xa rirhandzu ra vumakwerhu. Xana malandza hinkwawo lama tinyiketeleke eka Yehovha a ma na tona timfanelo leti hi ti tlangelaka, leti pfuxaka rirhandzu ra hina, ti endla leswaku hi ma tsakela? Hinkwerhu ka hina hi lava Mfumo wa Xikwembu ni ku lulama ka xona ku sungula. Hinkwerhu ka hina hi lwisana hi matimba na valala va hina vanharhu lavakulu: Sathana ni mademona yakwe, misava leyo homboloka leyi lawuriwaka hi Sathana, ni vutianakanyi lebyi hi fumaka, bya nyama leyi dyohaka lebyi hi tswariweke na byona. Xana a swi fanelanga leswaku hi endla leswi vamakwerhu va tikarhatelaka swinene ku swi endla hikwalaho ka swiyimo leswi? Un’wana ni un’wana emisaveni u yima na Yehovha kumbe na Sathana. Vamakwerhu lava tinyiketeleke va yima na Yehovha, ina va le tlhelweni leri hina hi nga eka rona, kutani hi fanele hi va rhandza hi ndlela yo hlawuleka.
13. Ha yini hi fanele hi va ni rirhandzu lerikulu eka vakulu?
13 Ku vuriwa yini hi ku tlangela vakulu va hina? Xana a swi fanelanga leswaku hi va rhandza swinene hikwalaho ka leswi va tirhaka hi matimba leswaku va khathalela swilaveko swa vandlha? Va boheka ku tiwundla ni ku wundla mindyangu ya vona, hi laha na hina hi endlaka ha kona. Nakambe va ni mindzhwalo yo fana ni leyi hi nga na yona hinkwerhu ya dyondzo ya munhu hi xiyexe, ku va kona eminhlanganweni ya vandlha, ni ku hlanganyela evutirhelini bya nsimu. Ku tlula kwalaho, va ni ndzhwalo wo lunghiselela swiyenge swa nongonoko wa minhlangano, va nyikela tinkulumo ta le rivaleni, ni ku tamelana ni swiphiqo leswi tlhekekaka evandlheni, leswi minkarhi yin’wana swi lavaka leswaku ku hetiwa nkarhi wo leha ku tameriwa timhaka ta vuavanyisi. Kunene, hi fanele ku “[rhandza] vanhu lavo tano.”—Vafilipiya 2:29.
Ku Kombisa Rirhandzu Ra Vumakwerhu
14. Hi wahi matsalwa lama hi lerisaka ku kombisa rirhandzu ra vumakwerhu?
14 Leswaku hi tsakisa Yehovha hi fanele hi kombisa rirhandzu lerikulu ra vumakwerhu eka vapfumeri-kulorhi, hi laha Yesu Kreste na Pawulo va endleke ha kona. Ha hlaya: “Mi rhandzana tanihi vamakwavo.” (Varhoma 12:10) “Loko ti ri ta ku rhandzana ni vamakwenu eHosini, a mi faneli ku tsaleriwa nchumu hi tona; hikuva i Xikwembu lexi xi mi dyondziseke ku rhandzana.” (1 Vatesalonika 4:9) “Yanani emahlweni mi rhandzana kukota vamakwavo.” (Vaheveru 13:1) Kunene, swi tsakisa Tata wa hina wa le tilweni loko hi kombisa rirhandzu ra vumakwerhu eka vana vakwe va laha misaveni!
15. Hi tihi tin’wana ta tindlela to kombisa rirhandzu ra vumakwerhu?
15 Eminkarhini ya vaapostola, Vakreste a va tolovele ku xewetana hi “ku ntswontswana ka vukwavo” kumbe “ku ntswontswana hi rirhandzu.” (Varhoma 16:16; 1 Petro 5:14) A ku ri xikombiso xa rirhandzu ra vumakwavo hakunene! Namuntlha, ematikweni yo tala xikombiso lexinene xi nga endliwa hi ku n’wayitela ka xinghana loku humaka embilwini ni ku qhavulana hi moya lowunene. Ematikweni ya le Latin, tanihi Mexico, ku xewetaniwa hi ku angarhana, lexi ku nga xikombiso lexinene swonghasi xa rirhandzu. Rirhandzu leri ra vamakwerhu lava ri nga ha va ri hoxa xandla eku engetelekeni lokukulu ka vahuweleri loku nga kona ematikweni ya ka vona.
16. Hi yihi minkarhi leyi hi pfulekeleke yo kombisa rirhandzu ra vumakwerhu eTiholweni ta hina ta Mfumo?
16 Loko hi nghena eHolweni ya Mfumo, xana ha tikarhata leswaku hi kombisa rirhandzu ra vumakwerhu? Swi ta hi susumetela ku vula marito lama khutazaka, ngopfu-ngopfu eka lava va vonakaka va hela ntamu. Hi lerisiwa ku “tiyisa lava helaka ntamu.” (1 Vatesalonika 5:14) Yoleyo entiyisweni i ndlela yin’wana leyi hi nga yi tirhisaka leswaku hi kombisa rirhandzu lerikulu ra vumakwerhu. Ndlela yin’wana leyinene i ku tlangela nkulumo leyinene ya le rivaleni, xiyenge lexi tameriweke kahle enhlanganweni, matshalatshala lamakulu lama endliweke hi xivulavuri xa xichudeni eXikolweni xa Vutirheli bya le Tilweni, ni swin’wana.
17. Nkulu un’wana u endle yini leswaku a rhandziwa hi vandlha?
17 Ku vuriwa yini hi ku rhamba vanhu vo hambana-hambana emakaya ya hina leswaku hi ta dya na vona swakudya endzhaku ka nhlangano, loko nkarhi wa ha ri kona? Xana a swi nga fanelanga leswaku hi kongomisiwa hi xitsundzuxo xa Yesu lexi nga eka Matewu 14:12-14? Nkarhi wun’wana khale ka murhumiwa u vekiwe ku va mulanguteri la ungamelaka evandlheni leri swirho swin’wana swa rona a swi ri swa tinxaka tin’wana. U swi vonile leswaku rirhandzu ra vumakwerhu ra kayivela, kutani a hlela ndlela yo ntlhantlha xiphiqo lexi. Hi ndlela yihi ke? Sonto yin’wana ni yin’wana a a rhamba mindyangu yo hambana leswaku yi ta dya na yena swakudya. Loko lembe ri hela, hinkwavo a va n’wi kombisa rirhandzu lerikulu ra vumakwerhu.
18. Hi nga ri kombisa njhani rirhandzu ra vumakwerhu eka vamakwerhu lava vabyaka?
18 Loko makwerhu a vabya a ri ekaya kumbe a ri exibedlhele, rirhandzu ra vumakwerhu ri ta hi susumetela ku kombisa leswaku ha n’wi khathalela. Kumbe ku vuriwa yini hi lava va tshamaka evuhlayiselweni bya vadyuhari kumbe valamari? Ha yini u nga va endzeli, u va bela riqingho, kumbe u va rhumelela khadi leri nga ni marito lama kombisaka nkhathalelo?
19, 20. Hi nga swi kombisa njhani leswaku rirhandzu ra hina ra vumakwerhu ri navile?
19 Loko hi kombisa rirhandzu ro tano ra vumakwerhu, hi nga tivutisa, ‘Xana rirhandzu ra mina ra vumakwerhu ri na xihlawuhlawu? Xana swilo swo tanihi muvala wa nhlonge, dyondzo kumbe swilo leswi vonakaka hi swona leswi ndzi susumetelaka ku kombisa rirhandzu ra vumakwerhu? Xana ndzi fanele ku kurisa rirhandzu ra mina ra vumakwerhu, hi laha muapostola Pawulo a khutazeke Vakreste va le Korinto ku endla ha kona?’ Rirhandzu ra vumakwerhu ri ta hi susumetela ku languta vamakwerhu hi ndlela leyinene, hi tlangela timfanelo ta vona letinene. Nakambe rirhandzu ra vumakwerhu ri ta hi pfuna ku tsaka loko makwerhu a endla nhluvuko emoyeni, ematshan’wini yo n’wi vondzaka.
20 Rirhandzu ra vumakwerhu ri fanele ku tlhela ri hi xalamukisela ku pfuna vamakwerhu ensin’wini. Swi fanele ku va hi laha rin’wana ra tinsimu ta hina (Risimu 92) ri swi vekaka ha kona:
“Vanhu vo tsana va pfuneni,
Va vulavula hi xivindzi.
Mi nga rivali ni lavantshwa,
Va kuriseni va va ni ntamu.”
21. Hi nga langutela yini loko hi kombisa rirhandzu ra vumakwerhu?
21 Kutani hi nga tshuki hi rivala leswaku loko hi kombisa rirhandzu ra vumakwerhu, hi fanele ku tirhisa ni nsinya wa nawu lowu Yesu a wu vuleke eDyondzweni yakwe ya le Ntshaveni, lowu nge: “Nyikani, mi ta nyikiwa; endzeni ka nkhancu lowu mi wu hakarhaka exifuveni, ku ta cheriwa mpimo lowu tivikanaka, lowu gandliweke, lowu hlunguhliweke, lowu khapaka; hikuva mpimo lowu mi pimelaka van’wana ha wona, mi ta pimeriwa ha wona na n’wina.” (Luka 6:38) Na hina ha pfuneka loko hi kombisa rirhandzu ra vumakwerhu, hi va ni xichavo eka malandza-kulorhi ya Yehovha. Va katekile hakunene lava tsakelaka ku kombisa rirhandzu ra vumakwerhu!
[Nhlamuselo ya le hansi]
a Vona xihloko lexi landzelaka lexi nge: “Rirhandzu (Agape)—Leswi Ri Nga Riki Swona Ni Leswi Ri Nga Swona.”
A Wu Ta Hlamurisa Ku Yini Ke?
◻ Hi wahi marito ya Xigriki lama hlamuselaka minsusumeto ya hina, naswona ma hambanisa ku yini?
◻ Hi xihi xilotlelo xa rirhandzu ra vumakwerhu?
◻ Hi swihi swikombiso swa Matsalwa leswi hi nga na swona swa rirhandzu ra vumakwerhu leri hlawulekeke?
◻ Ha yini hi fanele ku va ni rirhandzu lerikulu eka vamakwerhu ni le ka vakulu?
[Xifaniso lexi nga eka tluka 15]
Muapostola Petro u khutaze vamakwavo leswaku va seketela ripfumelo ra vona ni timfanelo tin’wana ta Vukreste hi rirhandzu ra vumakwerhu