Tidyondzo Leti Kumiwaka Eka Mahlori Ya Yesu
“LOKO ku hundzile masiku mambirhi, ku va ni nkhuvo wa vukati emutini wa Kana eGaleliya . . . Yesu ni vadyondzisiwa va yena, a va rhambiwile na vona enkhubyeni. Kuteloko vhinyo yi herile, mana wa Yesu a ku ka yena: ‘A va ha ri na vhinyo.’” Xiendlakalo lexi xi nyike Yesu nkarhi wo endla hlori ra yena ro sungula.—Yohane 2:1-3.
Xana xexo a xi nga ri xiphiqo lexi nga nyawuriki ni lexi nga riki xa nkoka lerova xi nga lavi ku yisiwa eka Yesu ke? Xidyondzi xin’wana xa Bibele xa hlamusela: “Malwandla eka vanhu va le Vuxeni a ku ri ntirho lowu hlawulekeke . . . Malwandla ya xiviri, ngopfu-ngopfu enkhubyeni wa vukati a ma katsa swakudya swo tala. Loko swakudya a swi lo [hela] enkhubyeni wa vukati, vandyangu ni mpatswa lowuntshwa a va ta khomiwa hi tingana letikulu.”
Hikwalaho, Yesu u teke goza. U vone ‘tinkho ta maribye ta 6 ti tikirhetiwile kwalaho, hi mhaka ya leswi Vayuda va toloveleke ku hlamba va tibasisa va nga si dya.’ Mihivahivani yo hlamba emahlweni ko dya a yi tolovelekile exikarhi ka Vayuda, naswona a ku laveka mati yo tala leswaku ma tirhisiwa hi lava a va ta va va ri kona. Yesu u byele lava phamelaka vaendzi a ku: “Tatani tinkho leti hi mati.” Yesu a nga ri “mufambisi wa nkhuvo,” kambe u va byele hi ku kongoma ni hi xivindzi. Mhaka yi ri: “Mufambisi wa nkhuvo a nantswa mati lama hundzukeke vhinyo.”—Yohane 2:6-9; Marka 7:3.
Swi nga ha vonaka swi nga twali leswaku xilo xin’wana lexi tolovelekeke tanihi mucato ku nga va ndhawu ya Yesu yo endla hlori ro sungula, kambe xiendlakalo xi paluxa swo tala mayelana na Yesu. A a ri wanuna la nga tekangiki, naswona hi minkarhi leyi landzelanaka u vulavule hi mimbuyelo yo titshamela-wexe ni vadyondzisiwa va yena. (Matewu 19:12) Hambi swi ri tano, ku va kona ka yena enkhubyeni wa vukati ku paluxe leswaku a a nga lwisani ni vukati. A a ringanisela, a seketela lunghiselelo ra vukati; u ri teke tanihi xin’wana lexi xiximekaka emahlweni ya Xikwembu.—Ringanisa Vaheveru 13:4.
Yesu a nga ri munhu wo nonon’hwa la titsonaka ntsako hi laha vatshila va kereke va n’wi hlamuseleke ha kona endzhakunyana. A a swi tsakela ngopfu ku tihlanganisa ni vanhu naswona a nga lwisani ni ku tiphina ni van’wana. (Ringanisa Luka 5:29.) Xisweswo, swiendlo swa yena swi vekele vadyondzisiwa va yena xikombiso. Yesu hi byakwe u kombise leswaku a va nga fanelanga va hlunama swi nga fanelanga—onge hi loko ku lulama swi vula ku pfumala ntsako. Ku hambana ni sweswo, endzhakunyana Vakreste va lerisiwile: “Titsakeleni eHosini masiku hinkwawo.” (Vafilipiya 4:4) Vakreste namuntlha va tikarhatela ku hlayisa vuhungasi byi ri lebyi fanelaka. Va kuma ntsako wa vona entirhweni wa Xikwembu, kambe hi ku landzelela xikombiso xa Yesu, nkarhi na nkarhi va tinyika nkarhi wo tsakela vunghana ni van’wana hi ku tihungasa.
Nakambe xiya mintlhaveko ya rirhandzu ya Yesu. A a nga boheki ku endla hlori. A ku nga ri na vuprofeta emhakeni leyi lebyi a byi fanele byi hetisisiwa. Entiyisweni, kahle-kahle Yesu u susumetiwe hi nkhathalelo wa mana wa yena ni xiyimo xa mpatswa lowu tekanaka. A a khathala hi mintlhaveko ya vona, naswona a nga lavi leswaku va khomiwa hi tingana. Xana leswi a swi wu tiyisi ntshembo wa wena wa leswaku Kreste wa ku tsakela hakunene—hambi ku ri eka swiphiqo swa wena swa siku na siku ke?—Ringanisa Vaheveru 4:14-16.
Tanihi leswi yinkho yin’wana ni yin’wana ‘a yi tatiwa hi makhuwana ya mune kumbe ntlhanu’ ya mati, mahlori ya Yesu ma endle vhinyo yo tala—kumbexana 390 wa tilitara! (Yohane 2:6) Ha yini a ku laveka yo tala ke? Yesu a nga khutazi vudakwa, lebyi Xikwembu xi byi solaka. (Vaefesa 5:18) Ematshan’weni ya sweswo, a kombisa ku hanana loku fanaka ni ka Xikwembu. Tanihi leswi vhinyo a yi ri xakunwa lexi tolovelekeke, nsalo wihi na wihi wa yona a wu ta tirhisiwa eka swiendlakalo swin’wana.—Ringanisa Matewu 14:14-20; 15:32-37.
Vakreste vo sungula va tekelele xikombiso xa Yesu xo hanana. (Ringanisa Mintirho 4:34, 35.) Naswona hi ku fanana vanhu va Yehovha namuntlha va khutaziwa ku “nyika.” (Luka 6:38) Hambi swi ri tano, hlori ro sungula ra Yesu na rona a ri ri na vuprofeta bya nkoka. Ri hi tsundzuxa nkarhi lowu taka lowu Xikwembu hi malwandla xi nga ta hi lunghiselela “e ŝakudya ŝa tinyama le’ti noneke, ni ŝakunwa ŝa tivinyo le’ti tengeke, le’ti kumiwaka henhla ka šisese,” xi herisa ndlala hi ku helela.—Esaya 25:6.
Kambe, ku vuriwa yini hi mahlori yo tala lawa Yesu a ma endleke lama katseke ku horisiwa emirini ke? Xana hi nga dyondza yini eka wona?
Ku Endla Leswinene Hi Savata
“Pfuka, u teka sangu ra wena, u famba.” Yesu u vule marito wolawo a byela wanuna la vabyeke malembe ya 38. Mhaka ya Evhangeli yi ya emahlweni yi ku: “Hi nomu lo, munhu loyi a hanyisiwa, kutani a teka sangu ra yena, a famba.” Lexi hlamarisaka, a hi hinkwavo lava tsakisiweke hi ku hundzuriwa loku ka xiyimo. Mhaka yi ri: “Vayuda va sungula ku xanisa Yesu, hikuva a a endlile swilo leswi hi siku ra Savata.”—Yohane 5:1-9, 16.
Savata a yi endliwe siku ra ku wisa ni ra leswaku hinkwavo va tsaka. (Eksoda 20:8-11) Kambe, esikwini ra Yesu yi hundzuke milawu leyi nga twisisekiki ni leyi tshikilelaka, leyi endliweke hi vanhu. Xidyondzi Alfred Edersheim, xi tsale leswaku eswiyengeni swo leha swa milawu ya Savata ya Talmud, “timhaka ti kaneriwa ngopfu ku fana ni nkoka wa vukhongeri, leti munhu la hanyeke kahle swi nga n’wi tikelaka ku ti anakanya.” (The Life and Times of Jesus the Messiah) Vafundhisi a va endla milawu leyi nga vuliki nchumu, ya vanhu, yi va mhaka ya vutomi ni rifu, leyi a yi kongomisa xiphemu xin’wana ni xin’wana xa vutomi bya Muyuda—hakanyingi a va nga ri na mhaka ni ndlela leyi vanhu va titwaka ha yona. Nawu wun’wana wa Savata wu lerisile leswaku: “Loko muako wu wela munhu kambe ku nga tiyisekiwi loko a ri kona kwalaho kumbe a nga ri kona, kumbe loko a ha hanya kumbe a file, kumbe loko a ri wa matiko kumbe a ri Muisrayele, va nga ha susa leswi n’wi weleke. Loko va n’wi kuma a ha hanya va nga ha ya emahlweni va susetela leswi n’wi weleke; kambe loko [a] file, va nga n’wi tshika.”—Tractate Yoma 8:7, The Mishnah, leyi hundzuluxeriweke hi Herbert Danby.
Xana Yesu u wu langute njhani njhekanjhekisano wo tano wa timhaka ta nawu lowu nga vuriki nchumu? Loko a soriwile hikwalaho ko hanyisa hi siku ra Savata, u te: “Ku fikela sweswi, Tata wa mina a nga si tshika ku tirha, kutani na mina, tanihi yena, ndza tirha.” (Yohane 5:17) Yesu a nga endli ntirho wo tihanyisa leswaku a ta vuyeriwa. Ematshan’weni ya sweswo, a endla ku rhandza ka Xikwembu. Tanihi leswi Valevhi a va pfumeleriwe ku hambeta ni ntirho wa vona wo kwetsima hi Savata, Yesu a ta endla kahle ntirho lowu a averiweke wona hi Xikwembu tanihi Mesiya handle ko tlula Nawu wa Xikwembu.—Matewu 12:5.
Ku hanyisa ka Yesu hi siku ra Savata ku tlhele ku paluxa vatsari va Vayuda ni Vafarisi tanihi lava “lulameke ku tlurisisa”—lava tiyeke ni lava nga lawulekiki emianakanyweni ya vona. (Eklesiasta 7:16) Entiyisweni, a ku nga ri ku rhandza ka Xikwembu leswaku mintirho leyinene yi yirisiwa hi masiku yo karhi ya vhiki; kumbe Xikwembu xi lava leswaku Savata ri va ku tirhisiwa ka nawu loku hundzeletiwaka. Eka Marka 2:27 Yesu u te: “Savata ri endleriwe munhu, a hi munhu la nga endleriwa Savata.” Yesu a a rhandza vanhu ku nga ri milawu leyi tshikelelaka.
Xisweswo Vakreste namuntlha va endla kahle loko va nga tinonon’hwiseli kumbe ku pfilunganya mianakanyo ya vona hi milawu leyi nga fanelangiki. Lava va nga ni vulawuri evandlheni va papalata ku tikisela van’wana hi milawu yo tika ni swinawana leswi endliweke hi vanhu. Nakambe xikombiso xa Yesu xi hi khutaza ku lavisisa minkarhi yo endla swilo leswinene. Hi xikombiso, Mukreste a nga fanelanga a ehleketa leswaku u ta avelana mintiyiso ya Bibele ni van’wana ntsena loko a ri evutirhelini bya yindlu na yindlu kumbe loko a nyikela nkulumo. Muapostola Petro u ri Mukreste u fanele “masiku hinkwawo [a] tilunghisele[la] ku tihlamulela eka un’wana ni un’wana loyi a [n’wi] vutisisaka ehenhla ka ku tshemba loku [a] nga na kona.” (1 Petro 3:15 Xiitaliki i xerhu.) Ku endla leswinene a ku pimeriwanga nkarhi.
Dyondzo Ya Ntwela-vusiwana
Hlori rin’wana leri hlamarisaka ri rhekhodiwe eka Luka 7:11-17. Hi ku ya hi rungula, Yesu “a ya emutini lowu va nge i Nayini. Vadyondzisiwa va yena ni vanhu lavo tala va famba na yena.” Ku fikela namuntlha, ndhawu ya swilahlo yi nga voniwa edzonga-vuxa bya muti wa le Arabu wa manguva lawa wa Nein. “Loko a fika kusuhi ni nyangwa ya muti,” u hlangana ni ntshungu lowu baka pongo. “A vona vanhu lava humaka va rhwele mufi, loyi a a ri n’wana yexe eka mana wa yena wa noni, kutani ntshungu lowukulu wa vanhu va muti a wu heleketa manana loyi.” H. B. Tristram u xiye leswaku “mukhuva wo fambisa xilahlo a wu cincanga” ku sukela eminkarhini ya khale, ivi a engetela a ku: “Ndzi va vonile vavasati va sele vuhlaka hi le ndzhaku, va rhangeriwe hi vavasati lava nga ni vuswikoti byo rila mufi. Va wachuta mavoko ya vona, va kokakoka misisi ya vona, va endla xin’wana ni xin’wana xo kombisa leswaku va le mahlomulweni lamakulu, va huwelela ni vito ra mufi.”—Eastern Customs in Bible Lands.
Exikarhi ka hasahasa yoleyo, leyi fambisanaka ni pongo, a ku ri na noni leyi na yona yi fambaka, leyi xikandza xa yona a xi tele hi nhlomulo. Leswi ana se a lahlekeriwe hi nuna wa yena, hi ku ya hi mutsari Herbert Lockyer a a teka n’wana wa yena tanihi “nxongotelo evudyuharini bya yena, ni loyi a nga ta n’wi susa xivundza—muhlayisi ni phuphu ya muti. Hikwalaho ko lahlekeriwa hi n’wana wakwe la nga yexe, nseketelo lowu a a tshembe wona a wu susiwile.” (All the Miracles of the Bible) Xana Yesu u angule njhani? Hi ku ya hi marito ya Luka lama khutazaka, “loko Hosi Yesu a n’wi vona, a n’wi twela vusiwana, a ku ka yena: ‘U nga rili.’” Xiga lexi nge “ku twela vusiwana” xi huma eka rito ra Xigriki leri hi ku kongoma ri vulaka “marhumbu.” Ri vula “ku susumetiwa hi mintlhaveko.” (Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words) Ina, Yesu u susumeteleke hi vuenti.
Swi vonaka onge mana wa Yesu a ri noni hi nkarhi lowu, kutani, kumbexana a ku tiva kahle ku vaviseka ka ku feriwa hi tata wakwe wa muwundli, Yosefa. (Ringanisa Yohane 19:25-27.) Noni a yi bohekanga ku kombela Yesu. ‘Hi ku tirhandzela, u tshinerile ivi a khumba vuhlaka,’ ku nga khatariseki mhaka ya leswaku ehansi ka Nawu wa Muxe ku khumba ntsumbu a swi endla munhu a va la nga tengangiki. (Tinhlayo 19:11) Hi matimba ya yena ya masingita, Yesu a nga herisa lexi vangaka ku nga tengi! “A ku: ‘Jaha, ndzi ri ka wena: Pfuka!’ Kutani mufi a pfuka a tshama, a sungula ku vulavula. Kutani Yesu a n’wi yisa eka mana wa yena.”
Vona dyondzo ya ntwela-vusiwana! Vakreste a va fanelanga va pfumala rirhandzu ni ku va ni rivengo “emasikwini [lawa] ya makumu.” (2 Timotiya 3:1-5) Ku hambana ni sweswo, 1 Petro 3:8 ya khutaza: “Eku heteleleni: N’wina hinkwenu mi fanele ku va ni moya wun’we, mi twelana vusiwana, mi va ni rirhandzu eka vamakwenu, mi va ni mbilu ya vumunhu.” Loko loyi hi n’wi toloveleke a lova kumbe a vabya swinene, a hi nge swi koti ku n’wi pfuxa kumbe ku n’wi hanyisa. Kambe hi nga nyikela mpfuno lowu tirhaka ni nchavelelo, kumbexana hi ku va kona ni ku tlhela hi rila na vona.—Varhoma 12:15.
Nakambe mpfuko lowu lowu xiyekaka wa vafi lowu endliweke hi Yesu wu kombetela enkarhini lowu taka—nkarhi lowu ‘hinkwavo lava nge masirheni va nga ta twa rito ra yena, kutani va huma.’ (Yohane 5:28, 29) Emisaveni hinkwayo, lava rilaka va ta vona ntwela-vusiwana wa Yesu hi voxe loko vamanana, vatatana, vana ni vanghana lava feke va huma emasirheni!
Dyondzo Ya Mahlori
Hikwalaho, swi le rivaleni leswaku mahlori ya Yesu a ma nga ri swikombiso swa matimba leswi nyanyulaka ntsena. A ma dzunisa Xikwembu, ma vekela ni Vakreste lava khutaziwaka ku “dzunisa Xikwembu” ntila. (Varhoma 15:6) Ma khutaze ku endla leswinene, ma kombisa ku hanana ni ku kombisa ntwela-vusiwana. Xa nkoka ngopfu, ma tirhe tanihi xikombiso xa mintirho ya matimba leyi nga ta endliwa hi nkarhi wa ku Fuma ka Kreste ka Gidi ra Malembe.
Loko a ri emisaveni, Yesu u endle mintirho ya yena ya matimba exiphen’wini lexitsongo swinene xa misava. (Matewu 15:24) Tanihi Hosi leyi kwetsimisiweke, matimba ya yena ma ta ndlandlamuxiwa misaveni hinkwayo! (Pisalema 72:8) Loko a ri laha emisaveni, lava va hanyisiweke hi singita ni lava pfuxiweke, va tlhele va fa. Ehansi ka vuhosi byakwe bya le tilweni, xidyoho ni rifu swi ta suseriwa makumu, swi pfulela vutomi lebyi nga heriki ndlela. (Varhoma 6:23; Nhlavutelo 21:3, 4) Kambe, mahlori ya Yesu ma kombisa vumundzuku lebyi vangamaka. Timbhoni ta Yehovha ti pfune vanhu va timiliyoni ku kurisa ntshembo wa vona wa xiviri wo va xiphemu xa byona. Ku kondza ku fika nkarhi wolowo, mahlori ya Yesu Kreste ma nyika xikombiso lexi hlamarisaka swonghasi xa leswi nga ta endleka ku nga ri khale!
[Xifaniso lexi nga eka tluka 7]
Yesu u hundzula mati ma va vhinyo