Lidiya—Mugandzeri Wa Xikwembu La Nga Ni Malwandla

KU SUKELA emikarhini ya khale, malandza ya Xikwembu ya ntiyiso a ma tikomba hikwalaho ka malwandla ya wona. (Genesa 18:1-8; 19:1-3) Ma hlamuseriwa tanihi “ku rhandza, ku tsakela, kumbe ku kombisa tintswalo eka vanhu vambe,” malwandla lama humaka embilwini leyi swi rhandzaka, hambi ku ri namuntlha i xikombiso xa Vukreste bya ntiyiso. Entiyisweni, i xilaveko eka hinkwavo lava lavaka ku gandzela Xikwembu hi ndlela leyi amukelekaka.—Vaheveru 13:2; 1 Petro 4:9.

Munhu un’wana loyi a vekeke xikombiso lexinene xa malwandla a a ri Lidiya. U “sindzis[e]” varhumiwa va Vakreste lava a va endze eFilipiya leswaku va ya tshama ekaya ra yena. (Mintirho 16:15) Hambileswi Lidiya ku nga vulavuriwiki ngopfu hi yena eMatsalweni, timhaka ta yena letitsongo leti ku vulavuriwaka ha tona ti nga hi khutaza. Hi ndlela yihi? Xana Lidiya a a ri mani? Xana i yini leswi hi swi tivaka ha yena?

“Muxavisi Wa Tinguvu To Vangama Ta Xivunguvungu”

Lidiya a a tshama eFilipiya, doroba-nkulu ra Makedoniya. Kambe, a a huma eTiyatira, doroba-nkulu ra ndhawu leyi vitaniwaka Lidiya, le vupela-dyambu bya Asia Minor. Hikwalaho ka leswi, van’wana va ringanyeta leswaku “Lidiya” a ku ri vito leri a thyiweke rona loko a ri le Filipiya. Hi marito man’wana, a a ri “munhu wo huma eLidiya,” tanihi leswi wansati loyi Yesu Kreste a nyikeleke vumbhoni eka yena a vitaniwaka “wansati wa Musamariya.” (Yohane 4:9) Lidiya a a xavisa “tinguvu to vangama ta xivunguvungu” kumbe swilo leswi dayiweke hi muvala wolowo. (Mintirho 16:12, 14) Leswaku vamaki va dayi a va ri kona eTiyatira ni le Filipiya, swi tiyisiwa hi matsalwa lama kumiweke hi vayimburi. Kumbexana Lidiya u te laha hikwalaho ka ntirho wakwe, leswaku a ta tiendlela bindzu ra yena n’wini kumbe tanihi muyimeri wa vufambisi bya le Tiyatira bya vamaki va dayi.

Dayi ya xivunguvungu yi nga ha endliwa hi swilo swo hambana-hambana. Leyo durha ngopfu a yi endliwa hi tinxaka to hambana-hambana ta tihumba ta le lwandle. Hi ku ya hi Martial mutlhokovetseri wa Murhoma wa lembe-xidzana ro sungula, nkhancu wa le xiyin’weni xa le henhla swinene wa le Tiri (ku nga ndhawu yin’wana laha xitirhisiwa lexi a xi endliwa kona) a wu durha ku fikela eka 10 000 wa ti-sesterce, kumbe 2 500 wa tidenari, ku nga muholo wa mutirhi la tirheke masiku ya 2 500. Ina, swiambalo leswi a swi ri swa xiyimo xa le henhla swinene lerova a va nga ri vangani lava a va kota ku swi xava. Kutani, kumbexana Lidiya a a yime kahle loko swi ta eka swilo leswi vonakaka. Ku nga khathariseki sweswo, u swi kotile ku kombisa malwandla eka muapostola Pawulo ni vanakulobye vakwe—ku nga Luka, Silasi, Timotiya kumbexana ni van’wana.

Ku Chumayela Ka Pawulo eFilipiya

Kwalomu ka lembe ra 50 C.E., Pawulo u ye eYuropa ro sungula kutani a sungula ku chumayela eFilipiya.a Loko a fika edorobeni lerintshwa, a ku ri mukhuva eka Pawulo ku rhanga a ya esinagogeni leswaku a ya chumayela eka Vayuda ni vaproselita, lava a va hlengeletana kwalaho. (Ringanisa Mintirho 13:4, 5, 13, 14; 14:1.) Hambiswiritano, hi ku ya hi tibuku tin’wana, nawu wa Rhoma a wu nga va pfumeleli Vayuda leswaku va vulavula hi vukhongeri bya vona “etindhawini leto kwetsima” ta le Filipiya. Hikwalaho, endzhaku ko “tshama masiku ma nga ri mangani” kwalaho, hi siku ra Savata, varhumiwa volavo va kume ndhawu etlhelo ka nambu ehandle ka muti laha ‘va anakanyeke leswaku ku nga va ni ndhawu yo khongela eka yona.’ (Mintirho 16:12, 13) Handle ko kanakana, lowu a wu ri Nambu wa Gangites. Endhawini yoleyo varhumiwa va lo kuma vavasati ntsena, loyi un’wana wa vona a a ri Lidiya.

“Wansati Wo Chava Xikwembu”

Lidiya a a ri “wansati wo chava Xikwembu,” kambe, kumbexana a a ri muproselita loyi a hundzukeleke eka Vuyuda hikokwalaho ko lava vukhongeri bya ntiyiso. Hambileswi a a tirha ntirho lowu vuyerisaka, Lidiya a a nga swi rhandzi swilo leswi vonakaka. Ematshan’weni ya sweswo, a a tinyika nkarhi wo khathalela swilo swa moya. “Kutani Hosi yi pfula mbilu ya yena leswaku a twisisa leswi vuriwaka hi Pawulo,” naswona Lidiya u wu amukerile ntiyiso. Entiyisweni, u “khuvuriwile swin’we ni vandyangu wa yena.”—Mintirho 16:14, 15.

Bibele a yi swi veki erivaleni leswaku swirho leswin’wana swa ndyangu wa Lidiya a va ri vamani. Tanihi leswi ku nga vuriwiki nchumu hi nuna wakwe, kumbexana a titshamela yexe kumbe ku va a a ri noni. Kumbexana “va ndyangu wa yena” a ku ri maxaka ya yena, kambe xiga lexi xi nga tlhela xi tirhisiwa ni le ka mahlonga kumbe malandza. Hambiswiritano, hi ku hiseka Lidiya a a avelana ni lava a a tshama na vona swilo leswi a swi dyondzeke. Naswona wa nga vona ntsako lowu a faneleke a ve na wona loko va pfumela ni ku amukela ripfumelo ra ntiyiso!

‘U Hi Sindzise Ku Tshama Na Yena’

Loko va nga si hlangana na Lidiya, kumbexana varhumiwa lava a va boheka ku tikumela ndhawu yo etlela leyi a va ta yi hakela hi voxe. Kambe u swi tsakerile ku va nyika tindhawu tin’wana. Hambiswiritano, mhaka ya leswaku u va sindzisile, yi kombisa leswaku Pawulo ni vanakulobye va sungule hi ku ala. Hikwalaho ka yini? Hikuva Pawulo ‘a a lava ku vula mahungu lamanene a nga lavi hakelo, ku ya fikela emakumu naswona handle ko tirhisa matimba ya yena hi ndlela yo biha’ naswona a a nga lavi ku hundzuka ndzhwalo eka van’wana. (1 Vakorinto 9:18; 2 Vakorinto 12:14, ringanisa NW.) Kambe Luka wa engetela: “Kuteloko a khuvuriwile swin’we ni va ndyangu wa yena, a hi khongela, a ku: ‘Loko mi vona leswaku ndzi munhu la pfumeleke ka Hosi hakunene, mi nga nghena ekaya ka mina, mi tshama kona.’ Kutani a hi sindzisa ku ya kona.” (Mintirho 16:15) Lidiya a a tikarhatela ku va la tshembekaka eka Yehovha, naswona ku kombisa ka yena malwandla, a swi kombisa leswaku u ni ripfumelo. (Ringanisa 1 Petro 4:9.) Mayana xikombiso lexinene swonghasi! Xana na hina hi tirhisa rifuwo ra hina leswaku hi yisa mahungu lamanene emahlweni ke?

Vamakwavo eFilipiya

Loko Pawulo na Silasi va ntshunxiwile ekhotsweni, endzhaku ko katseka eka xiendlakalo xa wanhwana la khomiweke hi mademona, va tlhelele ekaya ka Lidiya, laha va kumeke vamakwavo va nga ri vangani. (Mintirho 16:40) Kumbexana vapfumeri va le vandlheni lera ha ku vumbiwaka eFilipiya a va tirhisa kaya ra Lidiya tanihi ndhawu yo khomela minhlangano eka yona nkarhi ni nkarhi. Swa twisiseka ku anakanya leswaku kaya ra yena ri hambete ri tirhiseriwa ntirho wa swa le tilweni edorobeni-nkulu leriya.

Malwandla lama kombisiweke hi Lidiya eku sunguleni, ma hundzele eka vandlha hinkwaro. Ku nga khathariseki vusweti lebyi a va ri na byona, Vafilipiya va rhumele Pawulo ko hlayanyana swilo leswi a a swi pfumala, naswona muapostola u swi tlangela swinene.—2 Vakorinto 8:1, 2; 11:9; Vafilipiya 4:10, 15, 16.

Lidiya a nga boxiwi eka papila leri Pawulo a ri rhumeleke Vafilipiya kwalomu ka 60-61 C.E. Matsalwa a ma swi paluxi leswi humeleleke ha yena, endzhaku ka swiendlakalo leswi hlamuseriweke eka Mintirho ndzima 16. Hambiswiritano, ku boxiwanyana ka wansati loyi wa matimba, ku hi endla hi lava “ku gingirika eku amukeleni ka vaendzi.” (Varhoma 12:13) Wa nga vona ndlela leyi hi nkhensaka ha yona leswi hi nga ni Vakreste lava fanaka na Lidiya exikarhi ka hina! Moya wa vona wu hoxa xandla swinene eka ku endla leswaku mavandlha ma tsakisa ni ku va ni xinghana, kutani ku dzuneka ku ya eka Yehovha Xikwembu.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Bokisi leri nga eka tluka 28]

Vutomi Bya Vayuda eFilipiya

Swi vonaka onge vutomi a byi nga va oloveli Vayuda ni vaproselita lava hundzukeleke eka Vuyuda, eFilipiya. Ku nga ha va ku ve ni marito lama hlekulaka Vayuda, hikuva ku nga ri kungani emahlweni ka riendzo ra Pawulo, Mufumi Claudius u hlongole Vayuda eRhoma.—Ringanisa Mintirho 18:2.

Kutani, Pawulo na Silasi a va kokiwe va yisiwa emahlweni ka tindhuna endzhaku ko hanyisa wanhwana loyi a a ri ni moya wa vungoma. Leswi sweswi vini va yena a va nga ha vuyeriwi hi nchumu, va sungule ku pfuxa xihlawuhlawu hi ku byela vaaki-kulobye va ku: “Vanhu lava i Vayuda, kutani va pfilunganya muti wa ka hina; va dyondzisa mikhuva leyi hi nga faneriki ku yi amukela ni ku yi endla, hina hi nga Varhoma.” Hikwalaho ka sweswo, Pawulo na Silasi va biwe hi minkhavi kutani va yisiwa ekhotsweni. (Mintirho 16:16-24, xiitaliki i xerhu.) Exiyin’weni xo tano, ku gandzela Yehovha, Xikwembu xa Vayuda erivaleni, a swi lava xivindzi. Kambe entiyisweni, Lidiya a a nga ri na mhaka ni leswaku i wa rixaka rimbe.

[Swifaniso leswi nga eka tluka 27]

Marhumbi eFilipiya